Αν και πρόκειται για ένα απόλυτα φυσιολογικό στάδιο στη ζωή κάθε γυναίκας, η μετάβαση σε αυτό συνοδεύεται συνήθως από παρανοήσεις, ερωτήματα, ανησυχίες αλλά και νέες προκλήσεις. Στην πραγματικότητα, η εμμηνόπαυση δεν σηματοδοτεί το τέλος της ζωτικότητας, αντίθετα, μπορεί να είναι η αρχή μιας νέας εποχής ενδυνάμωσης, ανακάλυψης και συνειδητής φροντίδας του εαυτού μας.
Εμμηνόπαυση και αλλαγές σε σώμα και ψυχολογία
Σε αυτό το άρθρο, εξετάζουμε τι πραγματικά συμβαίνει στο σώμα και στην ψυχολογία μας κατά την εμμηνόπαυση, απομυθοποιούμε κοινές παρανοήσεις και παρουσιάζουμε πρακτικούς τρόπους για να διατηρηθούν η υγεία και η ποιότητα ζωής μας. Γιατί λεπταίνουν τα μαλλιά μου; Γιατί δεν χάνω βάρος; Γιατί έχω μειωμένη διάθεση για σεξ; Δεν είναι λίγα τα ερωτήματα και οι ανησυχίες που απασχολούν τις γυναίκες κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και, εάν γνωρίζουν τις απαντήσεις, θα μπορέσουν να βιώσουν ευκολότερα και πιο ανώδυνα αυτήν τη σημαντική αλλαγή στη ζωή τους.
1. Τι είναι ακριβώς οι εξάψεις που έχω κατά την εμμηνόπαυση;
Με αυτό τον όρο περιγράφουμε την ξαφνική αύξηση της θερμοκρασίας που νιώθουμε συχνά από το στήθος μέχρι το λαιμό και το πρόσωπο. Μπορεί να εκδηλώνονται αρκετές φορές μέσα στην ημέρα ή μόνο ανά διαστήματα ή να μην μας απασχολούν καθόλου, όπως συμβαίνει σε μερικές γυναίκες.
Τι μπορούμε να κάνουμε:
Η ορμονική υποκατάσταση συμβάλλει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των εξάψεων. Βοηθητικές ωστόσο αποδεικνύονται και κάποιες πρακτικές λύσεις όπως ένας ανεμιστήρας οροφής στην κρεβατοκάμαρα, η επιλογή ρούχων από φυσικά υλικά (π.χ., βαμβακερά εσώρουχα, νυχτικά κ.λπ.), αλλά και η αποφυγή του στρες, του αλκοόλ, του καπνίσματος, των πικάντικων ή πολύ ζεστών φαγητών κ.ά.
2 Γιατί έχω θολούρα στο μυαλό;
Άλλο ένα συχνό παράπονο πολλών γυναικών κατά την εμμηνόπαυση είναι μια νοητική σύγχυση η οποία μπορεί να εμφανίζεται και να εξαφανίζεται ή να εκδηλώνεται και με διάφορα συμπτώματα, όπως το να ξεχνάμε απλά πράγματα, να έχουμε δυσκολία στην εύρεση λέξεων και αδυναμία του να θυμηθούμε πού πηγαίνουμε, ακόμα και σε γνωστές διαδρομές.
Τι μπορούμε να κάνουμε:
Φταίει άραγε μόνο η εμμηνόπαυση ή και το άγχος της καθημερινότητας, οι πιέσεις και οι ευθύνες σε σχέση με την οικογένεια, τους ηλικιωμένους γονείς, τα παιδιά, τη δουλειά… Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης βοηθά στην αντιμετώπιση αυτής της «διανοητικής θολούρας», αν και πρόκειται για ένα από εκείνα τα συμπτώματα για τα οποία είναι δύσκολο να βρεθεί η αιτία κάθε φορά. Σε κάθε περίπτωση, η μείωση των υποχρεώσεων και του στρες, η ισορροπημένη διατροφή και η σωματική άσκηση θα συμβάλουν σημαντικά στη βελτίωση αυτής της ομιχλώδους αίσθησης που επικρατεί κάποιες στιγμές στο μυαλό μας.
3.Γιατί το βάρος μου αυξάνεται ενώ δεν έχω αλλάξει διατροφικές συνήθειες;
Οι ορμόνες μας επηρεάζουν όχι μόνο το μεταβολισμό, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αποθηκεύεται το λίπος στο σώμα μας. Στα γόνιμα χρόνια, οι γυναίκες έχουν συνήθως καμπύλες στους γοφούς, στους γλουτούς, στο στήθος και στο πρόσωπο. Με την απώλεια των οιστρογόνων, το σώμα αλλάζει σχήμα και το λίπος συσσωρεύεται κυρίως γύρω από τα όργανα. Η γήρανση γενικά προκαλεί αύξηση του λίπους και απώλεια μυών καθώς επιβραδύνεται ο μεταβολισμός.
Τι μπορούμε να κάνουμε:
Η πρώτη μας σκέψη θα είναι να μειώσουμε την ποσότητα φαγητού που τρώμε ώστε να χάσουμε βάρος, όπως κάναμε σε νεότερες ηλικίες. Αυτό όμως δεν λειτουργεί πάντα στην εμμηνόπαυση. Είναι σημαντικό βέβαια να ακολουθούμε μια σωστή, ισορροπημένη και πλήρη διατροφή, με αρκετές πρωτεΐνες και φυτικές ίνες, όπως εξίσου σημαντική είναι και η σωματική άσκηση, ειδικά η ενδυνάμωση με βάρη και αντιστάσεις. Όσον αφορά την ορμονική υποκατάσταση, αυτή μπορεί να προσφέρει κάποια προστασία ως προς το πού αποθηκεύεται το λίπος, δυστυχώς όμως δεν επηρεάζει το γενικό μεταβολισμό.
4. Γιατί νιώθω τόσο κουρασμένη;
Οι ορμονικές αλλαγές και η απώλεια οιστρογόνων συχνά προκαλούν κόπωση. Ωστόσο, αυτό δεν είναι κάτι που συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις. Μερικές φορές η κούραση οφείλεται στο γεγονός ότι κάποιες εμμηνοπαυσιακές γυναίκες δεν κοιμούνται καλά εξαιτίας των νυχτερινών εφιδρώσεων αλλά και των συχνών αφυπνίσεων που παρατηρούνται στην κλιμακτήριο.
Τι μπορούμε να κάνουμε:
Αν ο διακεκομμένος ύπνος οφείλεται σε συμπτώματα εμμηνόπαυσης, η ορμονοθεραπεία θα βοηθήσει, μπορεί όμως να υπάρχουν και άλλες αιτίες. Θα μας βοηθήσει ωστόσο να προσπαθήσουμε να εκπαιδεύσουμε την ουροδόχο κύστη μας ώστε να μη χρειάζεται να πηγαίνουμε συχνά στην τουαλέτα, τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας όσο και της νύχτας.
5. Μπορεί να κινδυνεύει η καρδιά μου;
Είναι γεγονός ότι ο σχετικός κίνδυνος για τις γυναίκες ξεκινά δέκα χρόνια μετά από εκείνον των αντρών, ακριβώς επειδή μέχρι την εμμηνόπαυση προστατεύονται έναντι αυτών των προβλημάτων χάρη στα οιστρογόνα τους που ευνοούν την υγεία της καρδιάς. Όσο όμως οι γυναίκες μεγαλώνουν και τα οιστρογόνα μειώνονται, για να σταματήσουν τελικά κατά την εμμηνόπαυση, η προστασία τους παύει να υφίσταται.
Τι μπορούμε να κάνουμε:
Ο καλύτερος και πιο αποτελεσματικός τρόπος για να περιοριστεί ο καρδιαγγειακός κίνδυνος βασίζεται στην πρόληψη που έχει κυρίως να κάνει με την τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου, δηλαδή, το κάπνισμα, την υπερλιπιδαιμία, την παχυσαρκία (κυρίως την κεντρικού τύπου), το σακχαρώδη διαβήτη και την υπέρταση. Πολύ σημαντικό είναι επίσης το να μην αμελούμε τις προληπτικές εξετάσεις, να ακολουθούμε μια ισορροπημένη μεσογειακή διατροφή, να ξεκουραζόμαστε και να κοιμόμαστε ικανοποιητικά, να φροντίζουμε να διαχειριζόμαστε το στρες, να αποφεύγουμε την καθιστική ζωή και να ασκούμαστε συστηματικά.
6. Γιατί έχω χάσει το ενδιαφέρον μου για το σεξ;
Ένα από τα πράγματα που επηρεάζονται αρνητικά σε αυτή την ευαίσθητη περίοδο για κάθε γυναίκα είναι και η σεξουαλική της ζωή. Αυτό συμβαίνει τόσο λόγω ύπαρξης συχνά αντικειμενικών προβλημάτων (π.χ., ξηρότητα του κόλπου που κάνει την επαφή επώδυνη) όσο και επειδή υπάρχει η συζήτηση και κατ’ επέκταση η πεποίθηση ότι οι γυναίκες από τη φάση της περιεμμηνόπαυσης και μετά δεν έχουν πια ενδιαφέρον για το σεξ καθώς δυσκολεύονται να το απολαύσουν και κατά συνέπεια σταματούν να το αποζητούν. Εκτός από τις δυσκολίες στο σεξ, η ξηρότητα του κόλπου κατά την εμμηνόπαυση ευνοεί και τις λοιμώξεις στην περιοχή, κάτι που επίσης μπορεί να οδηγήσει τις γυναίκες στην αποχή.
Τι μπορούμε να κάνουμε:
Οι ασκήσεις Kegel που γυμνάζουν τους ηβοκοκκυγικούς μυς (είναι γνωστοί και ως «μύες του σεξ» και τους χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να διακόψουμε την ούρηση) αποδεικνύονται ιδιαίτερα βοηθητικές. Σύμφωνα με αυτές, σφίγγουμε τους εν λόγω μυς για τουλάχιστον 5 δευτερόλεπτα σαν να θέλουμε να καθυστερήσουμε την ούρηση. Εισπνέουμε κάθε φορά που σφίγγουμε και μετά εκπνέουμε χαλαρώνοντας τους μυς. Καλό είναι να τις επαναλαμβάνουμε πολλές φορές μέσα στην ημέρα. Υπάρχουν βέβαια πολλά σκευάσματα οιστρογόνων (που εφαρμόζονται στον κόλπο και έχουν τοπική δράση) καθώς και λιπαντικά που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε με τη συμβουλή του γυναικολόγου ή του φαρμακοποιού μας, αλλά και κάποιες νέες τεχνικές, που σκοπεύουν στην κολπική αναζωογόνηση, όπως είναι το PRP κόλπου και τα λέιζερ. Οι ειδικοί τονίζουν επίσης ότι όσο πιο συχνά κάνουμε σεξ αλλά και όσο πιο πολύ χρόνο αφιερώνει ο σύντροφός μας στο να μας κάνει να νιώσουμε καλύτερα κατά τη διάρκεια της επαφής τόσο πιο αποτελεσματικά αντιμετωπίζονται τα ζητήματα της μειωμένης λίμπιντο που φέρνει μαζί της η εμμηνόπαυση.
7. Γιατί αραιώνουν τα μαλλιά μου;
Τα οιστρογόνα επηρεάζουν όλα τα συστήματα και τις λειτουργίες του οργανισμού, μεταξύ αυτών την ποιότητα των μαλλιών αλλά και τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουν, ενώ η μείωσή τους οδηγεί σε τριχόπτωση. Κάποιες γυναίκες παρατηρούν ότι αυτό συμβαίνει κυρίως στην περιεμμηνόπαυση και κατά την είσοδο στην εμμηνόπαυση η κατάσταση σταθεροποιείται ή και βελτιώνεται. Δεν αποκλείεται επίσης κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου τα μαλλιά μιας γυναίκας να γίνουν από ίσια σγουρά ή το αντίστροφο.
Τι μπορούμε να κάνουμε:
Θα μας βοηθήσουν τα προϊόντα που ενυδατώνουν και δυναμώνουν τα μαλλιά αλλά ό,τι και να χρησιμοποιήσουμε δεν θα επηρεάσει πραγματικά την ταχύτητα της ανάπτυξης της τρίχας. Επιπλέον θα πρέπει να είμαστε προσεκτικές γιατί υπάρχει περίπτωση η υπερβολική θεραπεία να κάνει χειρότερα τα πράγματα. Σημαντικό είναι επίσης να διερευνήσουμε αν υπάρχει κάποια άλλη υποκείμενη αιτία, όπως έλλειψη βιταμινών, προβλήματα με τη λειτουργία του θυρεοειδούς ή αναιμία. Ειδικά οι αδύνατες γυναίκες ή εκείνες που περιορίζουν πολύ τις θερμίδες που καταναλώνουν είναι πιθανόν να παρατηρήσουν μεγαλύτερη τριχόπτωση επειδή για τον οργανισμό μας τα μαλλιά δεν είναι προτεραιότητα και προσπαθεί να διατηρήσει τα θρεπτικά συστατικά που προσλαμβάνει για τις λειτουργίες του σώματος.
8. Γιατί πονούν τόσο πολύ οι αρθρώσεις μου;
Οι πόνοι στα γόνατα, οι ώμοι που δεν κινούνται ελεύθερα, τα προβλήματα και οι ενοχλήσεις στα πέλματα (πελματιαία απονευρωσίτιδα) και στους αγκώνες («αγκώνας του τενίστα») είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, και πάλι λόγω του χαμηλότερου επιπέδου των ορμονών που επηρεάζει τους μυς, τους συνδέσμους και τις αρθρώσεις, καθώς μειώνεται η φυσική λίπανση με αποτέλεσμα να υπόκεινται σε μεγαλύτερη τριβή.
Τι μπορούμε να κάνουμε:
Είναι πιθανό –όχι βέβαιο– η ορμονική θεραπεία να βελτιώσει την κατάσταση. Επίσης, θα μας βοηθήσει η σωματική άσκηση, αλλά και η αντιμετώπιση των προβλημάτων κατά περίπτωση με τη συμβολή του ορθοπεδικού μας.
9. Γιατί νιώθω τόσο άγχος στην εμμηνόπαυση;
Είναι συχνά το πρώτο σύμπτωμα που παρατηρούμε στην περιεμμηνόπαυση και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι ορμόνες επηρεάζουν τη χημεία του εγκεφάλου μας. Τα επίπεδα του στρες που βιώνει κάθε γυναίκα είναι διαφορετικά σε κάθε περίπτωση.
Τι μπορούμε να κάνουμε:
Κατ’ αρχάς καλό θα ήταν να προβούμε σε κάποιες απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, περιορίζοντας, για παράδειγμα, την κατανάλωση καφέ και αλκοόλ που αυξάνουν το άγχος καθώς είναι και τα δύο διεγερτικά. Ενδεχομένως επίσης να μας βοηθήσουν ο διαλογισμός, η γιόγκα, οι αναπνοές αλλά και κάθε είδος σωματικής άσκησης που μειώνει το στρες ή και κάποιες άλλες μέθοδοι όπως ο βελονισμός, το μασάζ ή το ρέικι. Εάν ωστόσο το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται διαφορετικά, καλό θα ήταν να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας ο οποίος θα μας βοηθήσει μέσω ψυχοθεραπείας ή/και χορήγησης φαρμάκων.
Ευχαριστούμε τον Κωνσταντίνο Ι. Πριονιστή, μαιευτήρα – χειρουργό – γυναικολόγο, για τη συνεργασία
