Μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Emotion δείχνει ότι η βαρεμάρα παρακινεί τους ανθρώπους να αναζητούν νέες εμπειρίες, ακόμη και όταν αυτές προκαλούν αρνητικά συναισθήματα.
Μέσα από τρία πειράματα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που ένιωθαν βαρεμάρα ήταν πιο πιθανό να επιλέξουν κάτι καινούριο, ακόμη και αν αυτό ήταν δυσάρεστο. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η βαρεμάρα δεν είναι απλώς μια ενοχλητική κατάσταση, αλλά μπορεί να έχει λειτουργικό ρόλο, δηλαδή να μας ωθεί να ξεφύγουμε από καταστάσεις που είναι επαναλαμβανόμενες ή συναισθηματικά «επίπεδες».
Η βαρεμάρα ως λειτουργικό συναίσθημα
Για δεκαετίες, η ψυχολογία αντιμετώπιζε τη βαρεμάρα ως κάτι ασήμαντο. Όμως τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να την θεωρούν ισχυρό παράγοντα συμπεριφοράς, καθώς συνδέεται με παρορμητικότητα, ρίσκο και απάθεια σε μαθησιακά και εργασιακά περιβάλλοντα.
Οι ερευνητές προτείνουν ότι, όπως ο θυμός, η λύπη και η χαρά εξυπηρετούν συγκεκριμένες λειτουργίες, έτσι και η βαρεμάρα ενημερώνει το άτομο ότι η τρέχουσα δραστηριότητα δεν είναι πια ικανοποιητική. Το παρακινεί, λοιπόν, να στραφεί οπωσδήποτε σε κάτι νέο, ακόμη κι αν αυτό το νέο δεν είναι και τόσο ευχάριστο.
Οι επιστήμονες της μελέτης αναφέρουν πως το να βαριέται κάποιος μπορεί να μην είναι «καλό» ή «κακό», αλλά είναι ένα σήμα αλλαγής. Τονίζουν δε, ότι όταν ένα άτομο δεν νιώθει πια συναισθηματική ένταση, η βαρεμάρα το ωθεί να αναζητήσει μια εμπειρία που θα προκαλέσει πιο έντονο συναίσθημα.
Τρία πειράματα που αποδεικνύουν τη δύναμή της
Τα παρακάτω πειράματα δείχνουν πού μπορεί να οδηγηθεί κάποιος, όταν βαριέται. Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά:
1. Όσοι βαριούνται μπορεί να επιλέξουν ακόμη και… αηδιαστικά πράγματα
Σε ένα πείραμα με 55 φοιτητές, οι συμμετέχοντες είδαν επανειλημμένα ουδέτερες εικόνες (π.χ. λάμπες, φύλλα, κτίρια), ώστε να νιώσουν βαρεμάρα. Έπειτα μπορούσαν να διαλέξουν να συνεχίσουν να βλέπουν παρόμοιες εικόνες ή να αλλάξουν σε ένα νέο σύνολο δυσάρεστων εικόνων, όπως κατσαρίδες ή βρώμικα πιάτα.
Πάνω από τους μισούς διάλεξαν τις αρνητικές εικόνες. Όσο πιο έντονη ήταν η βαρεμάρα τους, τόσο πιθανότερο ήταν να το κάνουν.
2. Η αναζήτηση του «καινούριου»
Σε ένα δεύτερο πείραμα με 150 άτομα, όσοι ένιωθαν ότι βαριούνταν έντονα -και σε αυτή την περίπτωση μετά από επαναλαμβανόμενες ουδέτερες εικόνες- είχαν μεγαλύτερη επιθυμία για κάτι καινούριο. Μάλιστα, αυτή η επιθυμία εξηγούσε γιατί διάλεγαν να δουν δυσάρεστες εικόνες αντί για ουδέτερες.
Η βαρεμάρα, δηλαδή, δεν οδηγεί απαραίτητα στην αναζήτηση ευχαρίστησης, αλλά στην ανάγκη για αλλαγή.
3. Ακόμη και η ευχάριστη βαρεμάρα φέρνει ανατροπή
Σε ένα τρίτο πείραμα με 145 άτομα, κάποιοι έβλεπαν ευχάριστες εικόνες (π.χ. γλυκά, αλεξίπτωτο), άλλοι δυσάρεστες (π.χ. ατυχήματα). Παρότι και οι δύο ομάδες τελικά ένιωσαν βαρεμάρα, πάνω από το 70% των συμμετεχόντων διάλεξε να δει κάτι διαφορετικό από αυτό που έβλεπε πριν.
Όσοι είχαν βαρεθεί με θετικές εικόνες προτίμησαν αρνητικές και αντίστροφα. Η βαρεμάρα, δηλαδή, φαίνεται να οδηγεί σε αναζήτηση συναισθηματικής αντίθεσης, όχι απαραίτητα ευχαρίστησης.
Βαρεμάρα και αλλαγή
Η βαρεμάρα φαίνεται να ενεργοποιεί την επιθυμία για αλλαγή, όχι για ευχαρίστηση. Η αλλαγή μπορεί να είναι θετική ή αρνητική, δεν έχει σημασία. Σύμφωνα με τη μελέτη, το βασικό είναι να διαφέρει συναισθηματικά από την τρέχουσα κατάσταση. Ωστόσο, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι δεν είναι ξεκάθαρο αν η αλλαγή που προκαλεί η βαρεμάρα κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν καλύτερα μακροπρόθεσμα.
Επίσης, οι συμμετέχοντες ήταν κυρίως φοιτητές, επομένως τα αποτελέσματα ίσως να μην ισχύουν για όλες τις ηλικίες ή κουλτούρες.
Το μήνυμα της έρευνας
Η βαρεμάρα δεν είναι απλώς ένα ενοχλητικό συναίσθημα που πρέπει να αποφεύγουμε. Μπορεί να λειτουργεί ως συναισθηματικός μηχανισμός αλλαγής, που μας ωθεί να εγκαταλείψουμε κάτι ανούσιο και να αναζητήσουμε κάτι διαφορετικό.
Οι μελετητές καταλήγουν πως είναι ένα σήμα για να αποσυρθούμε από έναν στόχο που δεν μας ικανοποιεί πια και να κινητοποιηθούμε προς κάτι νέο. Αυτό μπορεί να είναι ευεργετικό ή επιζήμιο, εξαρτάται από το πού θα στραφούμε!
