Τι κοινό έχουν οι πρωταθλητές; Μετατρέπουν την κριτική των προπονητών τους σε κίνητρο. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Sports Science & Coaching, η ψυχική ανθεκτικότητα, η ικανότητα να παραμένει κανείς συγκεντρωμένος και αποτελεσματικός υπό πίεση, συνδέεται στενά με τον τρόπο που καθοδηγούν οι προπονητές τους αθλητές τους.
Ο ρόλος του προπονητή
Η μελέτη, που πραγματοποιήθηκε σε 301 αθλητές πανεπιστημιακού βόλεϊ στην Ταϊβάν, εξέτασε την επίδραση της λεγόμενης «μετασχηματιστικής ηγεσίας» – ενός στιλ προπόνησης που δίνει έμφαση στην έμπνευση, στην ατομική ενθάρρυνση και στη συνεργασία, αντί για τον φόβο ή την αυστηρή ιεραρχία. Οι ερευνητές εντόπισαν δύο βασικά μονοπάτια μέσα από τα οποία οι προπονητές ενισχύουν την ψυχική ανθεκτικότητα των αθλητών.
Το πρώτο αφορά τη δημιουργία ενός «κλίματος μάθησης» ή, όπως ονομάζεται επιστημονικά, task-involving climate. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η επιτυχία δεν συγκρίνεται με τις επιδόσεις των άλλων, αλλά με την προσωπική βελτίωση του ίδιου του αθλητή. Η προσπάθεια, η συνεργασία και η εξέλιξη της δεξιότητας αναγνωρίζονται εξίσου με τη νίκη.
Ο επικεφαλής της έρευνας, San-Fu Kao, εξηγεί ότι αυτή η προσέγγιση ευθυγραμμίζεται με τη θεωρία της αυτοπροσδιοριζόμενης παρακίνησης (self-determination theory), σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι κινητοποιούνται περισσότερο όταν νιώθουν αυτόνομοι, ικανοί και συνδεδεμένοι με τους άλλους. Όταν οι προπονητές καλλιεργούν ένα τέτοιο περιβάλλον, οι αθλητές δεν προσπαθούν απλώς «για να αποδείξουν κάτι», αλλά επειδή θέλουν πραγματικά να βελτιωθούν.
Η σχέση που έχουν οι αθλητές με τους προπονητές τους
Το δεύτερο μονοπάτι που ανέδειξε η έρευνα αφορά τη σχέση προπονητή–αθλητή. Όσοι αθλητές ένιωθαν ότι είχαν μια σχέση εμπιστοσύνης, αλληλοσεβασμού και ειλικρινούς ενδιαφέροντος με τον προπονητή τους, εμφάνιζαν υψηλότερα επίπεδα ψυχικής ανθεκτικότητας. Αυτή η σχέση λειτουργεί, σύμφωνα με τη θεωρία «διατήρησης πόρων» (conservation of resources theory), σαν ψυχολογικό απόθεμα: ένα είδος εσωτερικού κεφαλαίου που μπορεί να αντλήσει ο αθλητής στις δύσκολες στιγμές – σε μια ήττα, έναν τραυματισμό ή έναν κρίσιμο αγώνα.
Ενδιαφέρον έχει ότι τα δύο αυτά στοιχεία –το κλίμα μάθησης και η ποιότητα της σχέσης– βρέθηκαν να λειτουργούν ανεξάρτητα μεταξύ τους. Ένας προπονητής μπορεί να δημιουργεί ένα εξαιρετικό περιβάλλον βελτίωσης, αλλά να μην έχει αναπτύξει επαρκή προσωπική σύνδεση με τους αθλητές του, ή το αντίστροφο. Οι πιο αποτελεσματικοί προπονητές φαίνεται ότι καταφέρνουν να συνδυάζουν και τα δύο.
Τι σημαίνει αυτό για εμάς
Τα ευρήματα έχουν ευρύτερες εφαρμογές, πέρα από τον αθλητισμό. Όπως σημειώνει ο συν-συγγραφέας της μελέτης, Chou Yu Tsai, «κάθε ομάδα, είτε πρόκειται για αθλητική είτε για επαγγελματική, χρειάζεται ψυχική ανθεκτικότητα για να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις και τις αλλαγές. Και αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα της ηγεσίας».
Με απλά λόγια, οι ηγέτες που εμπνέουν, καθοδηγούν με σεβασμό και ενθαρρύνουν την αυτονομία, χτίζουν πιο δυνατές ομάδες. Δεν δημιουργούν «ανθεκτικούς» ανθρώπους μέσω του φόβου, αλλά μέσω εμπιστοσύνης, υποστήριξης και εσωτερικού κινήτρου.
