Μια στιγμή αρκεί για να τα αλλάξει όλα… Το επιβεβαιώνει και η επιστήμη! Το φαινόμενο της πεταλούδας, γνωστό και ως butterfly effect, χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει την αλλαγή και τις αλυσιδωτές αντιδράσεις που προκύπτουν από φαινομενικά ασήμαντα ή τυχαία γεγονότα. Η έννοια προέρχεται από τη θεωρία του χάους και υποστηρίζει την ιδέα ότι μικρές ανατροπές σε αρχικές συνθήκες ενός συστήματος μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλες και απρόβλεπτες συνέπειες σε πολύ μεταγενέστερο χρόνο.
Ο όρος έγινε δημοφιλής από το μετεωρολόγο Έντουαρντ Λόρεντζ τη δεκαετία του ’60. Σύμφωνα με την παραβολή του, αν μια πεταλούδα πετάξει στη Βραζιλία, η αναταραχή που δημιουργεί στον αέρα θα μπορούσε, θεωρητικά, να επηρεάσει την ανάπτυξη ενός τυφώνα στην Ασία εβδομάδες αργότερα. Βέβαια, αυτή είναι μια μεταφορική αναπαράσταση και δεν αποδεικνύεται ότι μια πεταλούδα πραγματικά προκαλεί τυφώνες, αλλά δείχνει πώς μια μικρή αλλαγή σε ένα σύνθετο σύστημα μπορεί να έχει μεγάλες και απροσδόκητες συνέπειες.
Η ουσία της συμπεριφοράς ενός χαοτικού συστήματος έγκειται στο ότι, στην πράξη, είναι απρόβλεπτη σε βάθος χρόνου.
Συνεπώς, ενώ πράγματι ένα αμελητέο γεγονός μπορεί να αλλάξει άρδην την πορεία της ιστορίας, δεν είμαστε σε θέση να ξέρουμε ποια θα ήταν η εξέλιξη του συστήματος χωρίς αυτό το γεγονός και, άρα, δεν μπορούμε να σχεδιάσουμε τις ενέργειές μας ώστε να πετύχουμε ένα επιθυμητό σημαντικό αποτέλεσμα μακροπρόθεσμα. Μπορούμε να προγραμματίζουμε αποτελεσματικά μόνο μέχρι το χρονικό ορίζοντα που χαρακτηρίζει το σύστημα. Η γνώση ότι ένα ασήμαντο γεγονός οδήγησε σε κάτι μεγάλο μπορεί, μερικές φορές, να αποκτηθεί εκ των υστέρων, αν και συνήθως ακόμα κι αυτό είναι αδύνατον.
Αν σκεφτούμε τη ζωή μας ως ένα τέτοιο σύνθετο σύστημα, τότε αντιλαμβανόμαστε πόση δύναμη θα μπορούσαν να έχουν και οι πιο μικρές μας επιλογές. Αν η υπομονή μας σε μια δύσκολη στιγμή έδειχνε σε κάποιον άλλο πώς να διαχειριστεί το θυμό του; Αν, χωρίς να το ξέρουμε, γινόμασταν η αφορμή για μια αλυσίδα από μικρά καλά πράγματα που φτάνουν πολύ πιο μακριά από μας; Ένα «ευχαριστώ» που είπαμε, ένα μήνυμα που στείλαμε, μια συγγνώμη που τελικά τολμήσαμε. Όλα αυτά ίσως και να αλλάξουν τη ροή μιας ημέρας, μιας σχέσης, ακόμα και μιας ζωής. Μπορεί και να μη μάθουμε ποτέ «τι θα γινόταν αν…». Ωστόσο το σημαντικό είναι να προσπαθούμε οι κυματισμοί της ύπαρξής μας, της παρουσίας μας, να είναι όσο γίνεται πιο θετικοί.
Η αλλαγή είναι θέμα οπτικής
Η ψυχολογία υπογραμμίζει τη δύναμη των επιλογών μας, τονίζοντας πόσο σημαντικές είναι οι ενσυνείδητες αποφάσεις και πώς τα συναισθήματά μας μπορούν να επηρεάσουν και τους γύρω μας.
Όταν αντιμετωπίζουμε πόνο, απογοήτευση ή άγχος, συχνά εγκλωβιζόμαστε και νιώθουμε πως τα αρνητικά μας συναισθήματα θα κρατήσουν για πάντα. Η σκέψη αυτή από μόνη της είναι ικανή να αυξήσει τη σοβαρότητά τους.
Η ελπίδα σε αυτήν τη φάση είναι ένα ρίσκο που αξίζει να πάρουμε. Το να δούμε τα πράγματα από μια νέα οπτική θα μας βοηθήσει να απομακρυνθούμε από μια περιοριστική νοοτροπία όπως η παραπάνω, που μας οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο.
Δεν πρέπει να υποτιμάμε τη δύναμή μας, ακόμα και τις πιο «σκοτεινές» στιγμές. Ό,τι θα λέγαμε στον καλύτερό μας φίλο σε αντίστοιχη περίπτωση ας το πούμε τώρα στον εαυτό μας. Για παράδειγμα: «Ξέρω ότι νιώθω πως η θλίψη μου δεν θα περάσει. Ξέρω ακόμα ότι λογικά αυτό δεν ισχύει. Έχω αντιμετωπίσει δυσκολίες στο παρελθόν και τα κατάφερα. Έτσι, θα ξεπεράσω και αυτό».
