Πώς αγαπάμε και σχετιζόμαστε με τους άλλους; Τα στυλ προσκόλλησης ενηλίκων προέρχονται από την παιδική ηλικία και συγκεκριμένα από τα διακριτά μοτίβα συναισθηματικών αντιδράσεων σε μωρά, όταν οι μητέρες τους έφευγαν και επέστρεφαν σε ένα δωμάτιο.
Αυτά τα μοτίβα κατηγοριοποιήθηκαν ως στυλ προσκόλλησης βρεφών στο «ασφαλές», το «ανασφαλές-αποφευκτικό» και το «ανασφαλές-ανθεκτικό», ενώ αργότερα προστέθηκε και το «αποδιοργανωμένο», τα οποία στη συνέχεια εξελίχθηκαν σε στυλ προσκόλλησης ενηλίκων. Σήμερα, τα στυλ προσκόλλησης ενηλίκων κατηγοριοποιούνται συνήθως ως εξής:
Ασφαλές
Το έχουν ενήλικες άνετοι με τη συναισθηματική οικειότητα και την ανεξαρτησία, με εμπιστοσύνη και ενσυναίσθηση, ικανοί να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους και να ανακάμπτουν γρήγορα από στρες, να ζητούν βοήθεια και να επιλύουν συγκρούσεις συνεργατικά.
Αποφευκτικό-απορριπτικό
Αυτό χαρακτηρίζει άτομα που υπερτιμούν την αυτονομία και τον έλεγχο, αποφεύγουν την ευαλωτότητα, συχνά νιώθουν δυσφορία με τη συναισθηματική εγγύτητα και κρατούν τους άλλους σε απόσταση, υποβαθμίζοντας τη σημασία των σχέσεων.
Αγχωτικό-προσκολλημένο
Φοβούνται την απόρριψη, ερμηνεύουν αμφίβολα σήματα -π.χ. ένα αδιάβαστο μήνυμα- σαν προάγγελο εγκατάλειψης, ανησυχούν υπερβολικά για τη σχέση, χρειάζονται συχνή διαβεβαίωση και κατακλύζονται εύκολα από έντονα συναισθήματα.
Φοβικό-αποφευκτικό
Παρατηρείται σε ανθρώπους που λαχταρούν βαθιά την οικειότητα αλλά δυσπιστούν όταν την αποκτούν. Προσεγγίζουν γρήγορα τους άλλους αλλά απομακρύνονται μόλις νιώσουν ευάλωτοι. Έχουν έντονη συναισθηματική αντιδραστικότητα, δυσκολία στη ρύθμιση συναισθημάτων και συχνά σημαντικό ιστορικό τραύματος.
Οι 4 μύθοι για τα στυλ προσκόλλησης
1. Είναι σταθερά και δεν αλλάζουν ποτέ
Αν και αρχικά πιστεύαμε ότι το στυλ προσκόλλησης διαμορφώνεται στην παιδική ηλικία και μένει σταθερό σε όλη τη ζωή, νεότερες έρευνες δείχνουν ότι αυτό δεν ισχύει. Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Personality and Social Psychology βρήκε ότι οι αγχώδεις και αποφευκτικοί τύποι τείνουν να γίνονται πιο ασφαλείς όσο μεγαλώνουν, πιθανώς λόγω πιο σταθερών σχέσεων, συναισθηματικής ωρίμασης, εμπειριών αυτονομίας και ένταξης σε περιβάλλοντα που ενθαρρύνουν την ασφαλή προσκόλληση. Από την άλλη, το χρόνιο άγχος στις σχέσεις, μπορεί να μετατρέψει ένα πιο ασφαλές στυλ σε πιο ανασφαλές.
2. Έχεις το ίδιο σε όλες τις περιστάσεις
Λάθος. Τα στυλ προσκόλλησης μπορούν να αλλάζουν ανάλογα με το άτομο και το πλαίσιο. Κάποιος μπορεί να σχετίζεται με τους γονείς του με ασφαλή προσκόλληση, αλλά να έχει αγχώδη ή αποφευκτική προσκόλληση στους συντρόφους του και το αντίστροφο. Το πόσο αποδεκτοί νιώθουμε παίζει επίσης τεράστιο ρόλο στο αν συμπεριφερόμαστε με ασφάλεια ή ανασφάλεια.
3. Μπορούμε να «διαγνωστούμε» με ανασφαλές στυλ προσκόλλησης
Τα στυλ προσκόλλησης δεν είναι διαγνώσεις. Είναι περιγραφές μοτίβων συμπεριφοράς σε στενές σχέσεις.
4. Τα ανασφαλή στυλ προσκόλλησης είναι εγγενώς παθολογικά
Συχνά τα αγχώδη και τα αποφευκτικά στυλ θεωρούνται «κακά». Κι όμως, η αλήθεια είναι πιο σύνθετη. Σε μία μελέτη δημοσιευμένη στο Perspectives on Psychological Science, αναφέρεται ότι τα ανασφαλή στυλ μπορεί να έχουν εξελικτικά πλεονεκτήματα.
- Τα αγχώδη άτομα, λόγω υπερεπαγρύπνησης, μπορεί να εντοπίζουν πρώιμα σημάδια κινδύνου και να προειδοποιούν την ομάδα.
- Τα αποφευκτικά άτομα, επειδή δίνουν προτεραιότητα στην αυτοσυντήρηση, μπορεί να βρουν διαδρομές διαφυγής που στη συνέχεια σώζουν και άλλους.
Με απλά λόγια, αυτό που σε μια σχέση φαίνεται δυσλειτουργικό, σε ένα επικίνδυνο περιβάλλον μπορεί να είναι προσαρμοστικό.
