Η προσπάθεια βελτιστοποίησης της υγείας ξεκινά από τα αρχαία χρόνια με ένα κείμενο του 5ου αιώνα π.Χ. το οποίο αποδίδεται στον Ιπποκράτη και τους μαθητές του να περιγράφει συγκεκριμένους τρόπους που βοηθούν την επίτευξη της «ιδανικής υγείας». Στη συνέχεια, ακολούθησε μεγάλη βιβλιογραφία από ειδικούς και επιστήμονες που εστίασαν στην ευημερία σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Ένα από αυτά τα πρωτοποριακά βιβλία προτείνει ότι ο στόχος μας θα πρέπει να είναι ένας: η μακροημέρευση. Οι συγγραφείς υποστήριξαν ότι η ζωή μπορεί να παραταθεί και η διαδικασία της γήρανσης να επιβραδυνθεί. Το βιβλίο “Life Extension”, από τους Ντέρκ Πίρσον και Σάντι Σο, δημοσιεύθηκε το 1982 και ανέφερε τις ελεύθερες ρίζες ως κύρια αιτία της γήρανσης, συνιστώντας την κατανάλωση αντιοξειδωτικών και άλλων παρεμβάσεων στον τρόπο ζωής για την παράταση της ζωής.
Οι ελεύθερες ρίζες είναι μόρια που προκαλούν το λεγόμενο οξειδωτικό στρες. Πρόκειται για φυσικά παραπροϊόντα του μεταβολισμού, αλλά μπορούν επίσης να δημιουργηθούν από τον τρόπο ζωής (κάπνισμα, αλκοόλ) και ορισμένες περιβαλλοντικές εκθέσεις (ρύπανση). Ως προς την ευημερία, το κοινό θέμα στην προσέγγιση από τους Πίρσον και Σο ήταν η κινητοποίηση των αντιοξειδωτικών μηχανισμών.
Αργότερα, το 1905, ο Αϊνστάιν υποστήριξε ότι ο χρόνος μπορεί να επιβραδυνθεί. Στη συνέχεια, η έρευνα έδειξε ότι είχε δίκιο, επαληθεύοντας μια διαδικασία γνωστή ως «διαστολή του χρόνου». Ωστόσο, η εν λόγω διαδικασία δεν προσφέρει πρακτικές εφαρμογές προς το παρόν. Αλλά η διαστολή του χρόνου εγείρει το εξής ερώτημα: Αν ο χρόνος μπορεί να επιβραδυνθεί, το ίδιο μπορεί και η διαδικασία της γήρανσης;
Χρονολογική VS Βιολογικής ηλικίας
Κάθε ένας από εμάς έχει δύο ηλικίες: την χρονολογική και τη βιολογική. Η πρώτη μετράται με την πάροδο των ετών και, από πρακτικής άποψης, δεν μπορεί να αλλάξει. Ο υπολογισμός της βιολογικής ηλικίας από την άλλη, επικεντρώνεται στον πυρήνα των ζωντανών κυττάρων.
Μέσα στον πυρήνα, υπάρχουν 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων και κάθε ένα αποτελείται από μια ενιαία, συνεχόμενη αλυσίδα DNA. Το DNA αποτελείται από γενετικά τμήματα που καθορίζουν παράγοντες γενετικής έκφρασης, όπως το χρώμα των μαλλιών, το ύψος, ο κίνδυνος για ασθένειες και άλλα. Στο τέλος κάθε αλυσίδας DNA, υπάρχει μια προστατευτική επικάλυψη του χρωμοσώματος που ονομάζεται τελομερές.
Υπάρχουν δύο δημοφιλείς τρόποι μέτρησης της βιολογικής ηλικίας που σχετίζονται με το τελομερές: 1) το μήκος του τελομερούς και 2) η μεθυλίωση του DNA.
Κάθε φορά που ένα κύτταρο διαιρείται, τα τελομερή του μειώνονται ελαφρώς. Με την πάροδο του χρόνου, τα τελομερή γίνονται τόσο κοντά που δεν μπορούν να προστατεύσουν το DNA, κάτι που οδηγεί σε γήρανση των κυττάρων, χρωμοσωμική αστάθεια, αυξημένο κίνδυνο μετάλλαξης, γεροντική αδυναμία και τελικά θάνατο. Η μείωση και η φθορά των τελομερών θεωρούνται ένα από τα κύρια σημεία της γήρανσης. Ως προς τη μεθυλίωση του DNA, καθώς γερνάμε, καθίσταται ασταθής. Αυτή η αστάθεια μπορεί να οδηγήσει σε πιθανές μεταλλάξεις και μειωμένη αντιφλεγμονώδη και αντικαρκινική δραστηριότητα.
Η έρευνα έχει δείξει ότι τόσο η μεθυλίωση του DNA όσο και το ίδιο το μήκος των τελομερών μπορούν να τροποποιηθούν με σκοπό τη μείωση του κινδύνου ασθενειών και στην καλύτερη περίπτωση, την επιβράδυνση του βιολογικού ρολογιού της γήρανσης.
Ευημερία: Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τη συντήρηση των τελομερών;
Μια ανασκόπηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μείωση του μήκους των τελομερών συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, νευροεκφυλιστικές ασθένειες και ορισμένοι τύποι καρκίνου. Άλλη μελέτη που περιλάμβανε 123 ηλικιωμένους έδειξε ότι η μεθυλίωση του DNA και η συντόμευση των τελομερών σχετίζονταν με επιταχυνόμενη σαρκοπενία και σύνδρομο εξάντλησης. Αντίθετα, μια μετα-ανάλυση διαπίστωσε ότι η αύξηση του μήκους των τελομερών σχετίζεται με μείωση 20-30% του κινδύνου θνησιμότητας από όλες τις αιτίες. Επιπλέον, μια σημαντική μελέτη για το μήκος των τελομερών έδειξε ότι τα άτομα με μεγαλύτερα τελομερή στην πρώιμη ζωή μπορεί να ζήσουν μέχρι και 20% περισσότερο από τους ομοτίμους τους. Συνεπώς, η μείωση της φθοράς των τελομερών θα μπορούσε ενδεχομένως να παρατείνει το προσδόκιμο ζωής κατά 4 έως 8 χρόνια, με βάση τα τρέχοντα επιδημιολογικά μοντέλα και τις μακροχρόνιες έρευνες.
Η επιστήμη έχει εντοπίσει διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τη συντήρηση των τελομερών:
- Κάπνισμα
- Κατανάλωση αλκοόλ
- Μη σταθερός, ανήσυχος ύπνος
Παράγοντες που φαίνεται να σχετίζονται με την υγιή συντήρηση των τελομερών:
- Μέτρια σωματική δραστηριότητα
- Πολυφαινόλες
- Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα
- Η πρακτική της ενσυνειδητότητας και του διαλογισμού
- Διαχείριση άγχους
Είναι ωφέλιμο να επικεντρωθούμε σε βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία μας σε βάθος, λένε οι ειδικοί. Αντί να προσπαθούμε να διορθώσουμε μονάχα συγκεκριμένα προβλήματα (όπως το στρες), είναι μάλλον καλύτερο να εστιάσουμε σε μια γενική βελτίωση του οργανισμού σε διάφορους τομείς, όπως η διατροφή, η άσκηση, η ψυχική ευημερία και η κοινωνική σύνδεση.
