Υπάρχει λύση για όλα τα προβλήματα; Η επίλυση προβλημάτων είναι μια πολύπλοκη νοητική διαδικασία που αφορά την εύρεση λύσεων σε δύσκολες ή περίπλοκες καταστάσεις, αναλύοντας και αξιολογώντας πληροφορίες για να φτάσουμε σε αιτιολογημένα συμπεράσματα και λύσεις. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει βήματα όπως η αναγνώριση του προβλήματος, η δημιουργία εναλλακτικών λύσεων, η αξιολόγηση και επιλογή της καλύτερης λύσης, και η εφαρμογή της.
3 ερωτήσεις που επαναφέρουν τη σκέψη όταν κολλάς
Οι γνωσιακές παρεμβάσεις δείχνουν ότι η ενεργή ανακατεύθυνση της προσοχής μειώνει κατά 30–40% τον μη παραγωγικό αναστοχασμό. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται να εκπαιδευτεί ο εγκέφαλος σε γρήγορη αξιολόγηση.
1. «Εστιάζω στη λύση ή στα προβλήματα;»
Ο εγκέφαλος έχει φυσική προδιάθεση να παραμένει σε αρνητικές πληροφορίες (negativity bias). Αν αναπαράγεις μόνο σενάρια, αν συλλέγεις αποδείξεις ότι «κάτι θα πάει στραβά», τότε παραμένεις στη ζώνη του προβλήματος.
Η επιστροφή στη λύση απαιτεί ενεργητική σκέψη: Τι μπορώ να κάνω σήμερα που αυξάνει έστω και λίγο τις πιθανότητες ενός καλύτερου αποτελέσματος;
Η λύση δεν είναι «να σταματήσω να σκέφτομαι αρνητικά». Είναι «να δώσω σκόπιμη δράση εκεί όπου έχω επιρροή».
2. «Πρέπει να αλλάξω την κατάσταση ή τον τρόπο που νιώθω για την κατάσταση;»
Αυτή η διάκριση είναι θεμελιώδης στις σύγχρονες σχολές ψυχοθεραπείας.
Υπάρχουν καταστάσεις που απαιτούν αλλαγή συμπεριφοράς:
-
προσαρμογή προγράμματος,
-
αυτή η συζήτηση που αναβάλλεις,
-
ξεκάθαρα όρια,
-
οικονομικό προγραμματισμό.
Και άλλες που απαιτούν αλλαγή εσωτερικής κατάστασης, επειδή δεν μπορείς να αλλάξεις το γεγονός:
-
μια καθυστερημένη απάντηση,
-
τα αποτελέσματα μιας ιατρικής εξέτασης,
-
οι επιλογές κάποιου άλλου.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, τεχνικές όπως η σύντομη κίνηση, η ρύθμιση αναπνοής ή η γνωσιακή αναπλαισίωση (reframing) βοηθούν να μειωθεί το άγχος ώστε η επόμενη απόφαση να είναι καθαρή, όχι προϊόν φόβου.
Όταν εστιάζεις σκόπιμα σε πράγματα που μπορείς να ελέγξεις…
-
μειώνεται η λειτουργία της αμυγδαλής (κέντρο φόβου),
-
αυξάνει η δραστηριότητα του προμετωπιαίου φλοιού (κέντρο λήψης αποφάσεων),
-
ο εγκέφαλος νιώθει περισσότερη προβλεψιμότητα και ασφάλεια,
-
ενισχύεται το αίσθημα ικανότητας (self-efficacy).
Η διατήρηση αυτής της ισορροπίας είναι η βάση των πιο σύγχρονων μοντέλων ψυχικής ανθεκτικότητας.
3. «Τι έκανα σήμερα για να γίνω πιο δυνατός/η;»
Η νοητική δύναμη δεν μετριέται από τα αποτελέσματα, αυτά δεν ελέγχονται πάντα.
Μετριέται από:
-
την προσπάθεια να βελτιωθείς,
-
την πειθαρχία να τηρήσεις όρια,
-
την πρόθεση να εξασκήσεις δεξιότητες,
-
τη συνέπεια της συμπεριφοράς.
Αυτή η ερώτηση κατευθύνει τον εγκέφαλο πίσω στον εσωτερικό κύκλο, εκεί όπου η δράση έχει νόημα. Μειώνει την εξάρτηση από εξωτερική επιβράβευση και αυξάνει την αίσθηση ελέγχου, που είναι κρίσιμο στοιχείο για την ψυχική ανθεκτικότητα.
Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα προβλήματα, τα αποτελέσματα, τους άλλους ανθρώπους ή τις εξωτερικές συνθήκες.
Μπορούμε όμως να ελέγξουμε:
-
την προετοιμασία μας,
-
τη στάση μας,
-
την ανταπόκρισή μας,
-
την προσπάθειά μας,
-
τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τον χρόνο και το συναίσθημά μας.
Αυτό είναι το θεμέλιο της ψυχικής ανθεκτικότητας.
