Ο αριθμός των ατόμων με άνοια αναμένεται να αυξηθεί δραματικά παγκοσμίως, φτάνοντας τα 153 εκατομμύρια μέχρι το 2050, από περίπου 57 εκατομμύρια το 2019, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στη γήρανση του παγκόσμιου πληθυσμού.

Στην Ιαπωνία, περισσότεροι από 18.000 ηλικιωμένοι με άνοια απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους τον τελευταίο χρόνο και περιπλανήθηκαν χωρίς προορισμό. Κάποιοι από αυτούς εντοπίστηκαν γρήγορα, όμως σχεδόν 500 βρέθηκαν αργότερα νεκροί. Οι αρχές αναφέρουν ότι τα περιστατικά αυτά έχουν διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία, αντικατοπτρίζοντας την πραγματικότητα μιας χώρας που γερνά ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη.

Η άνοδος της άνοιας δεν αφορά μόνο την υγεία. Επηρεάζει το σύνολο της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Με την Ιαπωνία να διαθέτει τον πιο γηρασμένο πληθυσμό παγκοσμίως και με ολοένα λιγότερους εργαζόμενους διαθέσιμους για φροντίδα, η αντιμετώπιση της άνοιας αποτελεί κεντρική πολιτική προτεραιότητα. Το κόστος της περίθαλψης αναμένεται να αυξηθεί ραγδαία τα επόμενα χρόνια, επιβεβαιώνοντας ότι η πρόκληση αυτή δεν είναι παροδική αλλά διαρκής και σύνθετη.

Η τεχνολογία ως μέσο πρόληψης και ασφάλειας

Για να αντιμετωπιστεί ο αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων που χάνονται λόγω περιπλάνησης, πολλές κοινότητες στην Ιαπωνία έχουν υιοθετήσει συστήματα εντοπισμού με GPS. Οι συσκευές αυτές τοποθετούνται σε βραχιόλια, ρούχα ή αντικείμενα της καθημερινότητας και ειδοποιούν άμεσα τις αρχές όταν κάποιος ηλικιωμένος απομακρυνθεί από την περιοχή του.

Σε ορισμένες πόλεις λειτουργούν δίκτυα κοινοτικής ειδοποίησης: εργαζόμενοι σε καταστήματα, δημόσιες υπηρεσίες και τοπικά σημεία αναφοράς λαμβάνουν ενημερώσεις σε πραγματικό χρόνο και μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό ενός ατόμου μέσα σε λίγες ώρες. Η προσέγγιση αυτή δεν αντικαθιστά τη φροντίδα. Ενισχύει όμως την ασφάλεια, αξιοποιώντας την κοινωνική συνοχή και την τεχνολογία μαζί.

Burnout: Οι μισοί ευρωπαίοι εργαζόμενοι έχουν «καεί»
ΔΙΑΒΑΣΕ ΕΠΙΣΗΣ

Burnout: Οι μισοί ευρωπαίοι εργαζόμενοι έχουν «καεί»

Έγκαιρη αναγνώριση

Η έγκαιρη διάγνωση της άνοιας αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ποιότητα ζωής. Συστήματα τεχνητής νοημοσύνης έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της στάσης και του τρόπου βαδίσματος, αναγνωρίζοντας μικρές, πρώιμες αλλαγές που μπορεί να υποδηλώνουν γνωστική έκπτωση. Η ανάλυση των μοτίβων κίνησης βοηθά στον εντοπισμό δυσκολιών ισορροπίας ή ασυνήθιστης κόπωσης, στοιχεία που συνδέονται συχνά με τα πρώτα στάδια της άνοιας.

Παράλληλα, σε ορισμένες δομές φροντίδας χρησιμοποιούνται αισθητήρες για την παρακολούθηση του ύπνου και της κινητικότητας μέσα στο δωμάτιο, όχι για να περιορίσουν την ελευθερία των ασθενών αλλά για να μειώσουν τον κίνδυνο πτώσεων και να επιτρέψουν πιο στοχευμένες παρεμβάσεις.

Ρομπότ υποστήριξης

Τα ρομπότ φροντίδας ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται σε βασικές δραστηριότητες της καθημερινότητας, όπως η υπενθύμιση φαρμάκων, η καθοδήγηση σε απλές ασκήσεις ή η παροχή συνοδείας σε όσους ζουν μόνοι. Αν και η τεχνολογία εξελίσσεται γρήγορα, ο στόχος δεν είναι η αντικατάσταση του ανθρώπινου φροντιστή αλλά η συμπλήρωση της ανθρώπινης παρουσίας, μειώνοντας τη σωματική κόπωση και βοηθώντας στη συνεχή παρακολούθηση.

Σε περιβάλλοντα όπου το προσωπικό είναι περιορισμένο, τέτοιες λύσεις μπορούν να προσφέρουν ανακούφιση, δίχως όμως να υποκαθιστούν την ανθρώπινη αλληλεπίδραση, που παραμένει κρίσιμη για την ψυχική και συναισθηματική υγεία των ασθενών.

Η δύναμη της κοινότητας

Η τεχνολογία, όσο χρήσιμη κι αν είναι, δεν μπορεί να καλύψει πλήρως την ανάγκη για ανθρώπινη σύνδεση. Γι’ αυτό και πολλές κοινότητες στην Ιαπωνία αναπτύσσουν τοπικά δίκτυα στήριξης, ενθαρρύνοντας την κοινωνική συμμετοχή των ανθρώπων με άνοια. Προγράμματα που τους δίνουν ρόλο και παρουσία — όπως η συμμετοχή σε κοινωνικούς χώρους, δράσεις στη γειτονιά ή απλές δραστηριότητες που τους κρατούν ενεργούς — αποδεικνύονται εξίσου σημαντικά με οποιοδήποτε τεχνολογικό μέσο.

Η άνοια δεν είναι μόνο ιατρική διάγνωση. Είναι μια κατάσταση που επηρεάζει οικογένειες, κοινότητες και κοινωνικά συστήματα. Η Ιαπωνία, λόγω της δημογραφικής της πραγματικότητας, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτής της πρόκλησης. Η τεχνολογία μπορεί να προσφέρει σημαντικά εργαλεία για πρόληψη και ασφάλεια, αλλά η ουσιαστική αντιμετώπιση απαιτεί κάτι βαθύτερο: ενεργές κοινότητες, συντονισμένες δράσεις και ένα περιβάλλον που στηρίζει όσους ζουν με άνοια με σεβασμό και αξιοπρέπεια.