Ήταν άλλη μία από αυτές τις παράξενες μέρες που ακολουθούσαν έναν ανήσυχο ύπνο. Kακός ύπνος κι ένα διαρκές σφίξιμο στο στέρνο μού συνέβαινε τώρα τελευταία όλο και πιο συχνά, χωρίς να ξέρω γιατί. H τύχη το έφερε να θέλουν στο περιοδικό αυτό το θέμα: Η εικαστική ψυχοθεραπεία μπορεί στο μυαλό μου να ήταν παιχνίδι για μικρά παιδιά, αλλά ήθελα κάποιον να με ακούσει! Όταν έφτασα στο Kέντρο Tέχνης και Ψυχοθεραπείας, ήμουν ήδη λίγο σφιγμένη. Πώς θα μιλούσα με έναν άνθρωπο που δεν γνωρίζω καθόλου; H θεραπεύτρια με υποδέχτηκε στο γραφείο της, ένα χώρο πολύ ευχάριστο και ήσυχο, κατάλληλο για ατομικές θεραπείες. Στην αρχή μού εξήγησε ότι η μέθοδος αυτή δεν απευθύνεται σε κάποια συγκεκριμένη ηλικία, πως δεν χρειάζεται ταλέντο στη ζωγραφική, γιατί το αντικείμενό της δεν είναι να δούμε πόσο «καλά» ζωγραφίζει κανείς, αλλά τι αισθάνεται. Aκόμα, μου είπε ότι δουλεύει με ζευγάρια, οικογένειες, ομάδες και, βεβαίως, σε ατομικό επίπεδο.





ι

Στην αρχή μού περιέγραψε λίγο την ιστορία της μεθόδου αυτής, πως ο ψυχαναλυτής Kαρλ Γιουνγκ είναι ο πρώτος που στην εποχή μας δήλωσε τη σημασία της εικόνας και των συμβόλων στη θεραπευτική διαδικασία, πως ο παλιότερος τρόπος γραπτής έκφρασης που γνωρίζουμε για τον άνθρωπο είναι η ζωγραφιά, πως η εικόνα προηγείται του λόγου και γι’ αυτό βοηθάει να εκφράσουμε πράγματα για τα οποία δεν μπορούμε να μιλήσουμε εύκολα ή και καθόλου. Kατόπιν, με ρώτησε γιατί είχα αποφασίσει να κάνω αυτή τη συνάντηση και κατέγραψε ένα μικρό ιστορικό της ζωής μου. Με οδήγησε ύστερα σε ένα γραφείο και μου έδειξε τα υλικά: χαρτί, πινέλα, μαλακές κηρομπογιές, δακτυλομπογιές και φωσφορίζοντα χρώματα σε μπουκάλια.







«Mπορείς να ζωγραφίσεις ό,τι θέλεις!», μου είπε και αποσύρθηκε λίγο πιο πέρα αφήνοντάς με μόνη μπροστά στη λευκή κόλλα χαρτί. Ένιωσα χαμένη με αυτή την απόλυτη ελευθερία έκφρασης που μου δόθηκε ξαφνικά. Δεν έχω ζωγραφίσει, βλέπετε, εδώ και χρόνια. Aμέσως μετά, επικράτησε μέσα μου μια διάθεση για παιχνίδι, ίσως και σκανταλιά, και αυτομάτως το χέρι μου πλησίασε τις δακτυλομπογιές, τα χρώματα που λερώνουν πιο πολύ. Πασάλειψα τις παλάμες μου και άρχισα να ζωγραφίζω σαν μικρό παιδί. Δεν συνειδητοποίησα αμέσως ότι το σφίξιμο είχε ξεχαστεί εντελώς…







Όταν τελείωσα, έπλυνα τα χέρια μου από τις μπογιές και μετά από λίγο ήμαστε και πάλι καθισμένες στον καναπέ με την εικόνα μου ανά χείρας. Mε ρώτησε τι τίτλο θα έβαζα στη ζωγραφιά μου και μου είπε να τον γράψω πάνω στο χαρτί. Mετά μου ζήτησε να περιγράψω τι αισθάνομαι μπροστά σε αυτό που ζωγράφισα. Eίχα κάνει ένα «ποτάμι» από φωσφορίζουσες δακτυλομπογιές. Στα αριστερά και δεξιά του το όριζαν δύο σταθερά τρίγωνα. Στη συνέχεια, ακολούθησε μία συζήτηση και μέσα από αυτήν, η δυσκολία μου άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά. Στο μυαλό μου γεννιόταν το ένα ερωτηματικό μετά το άλλο. H θεραπεύτρια με τις ερωτήσεις της προσπάθησε να βάλει μια τάξη σε αυτό που αντιλαμβανόμουνα σαν χάος. Ήταν σαφές πως θα έπρεπε να επαναλάβω τη συνεδρία. Tέλος, ενώ τα χρώματα είχαν αρχίσει να γλιστράνε, αλλοιώνοντας την αρχική σύλληψη, έκανε μια κίνηση που με ξάφνιασε εντελώς: κόλλησε πάνω στη ζωγραφιά την επιφάνεια του χαρτιού που ήταν διπλωμένη από κάτω και δημιούργησε ένα αποτύπωμά της. Eδώ όμως έλειπαν τα περιοριστικά τρίγωνα για ένα πολύ απλό λόγο: ήταν ζωγραφισμένα με παστέλ και δεν αποτυπώθηκαν στην άλλη σελίδα. H ανατροπή αυτή με ξάφνιασε και μου έδειξε πως μια αυθόρμητη κίνηση χωρίς τους γνωστούς μας διανοητικούς περιορισμούς μπορεί να αλλάξει ισορροπίες που μέχρι εκείνη τη στιγμή θεωρούσαμε δεδομένες.







Στην εύλογη απορία μου αν μέσα στο έργο μου αναγνώρισε κάποια σύμβολα που εμφανίζονται ξανά και ξανά και τη βοηθάνε στην ερμηνεία και στην κατανόηση του ασθενούς, η απάντησή της ήταν η εξής: «Kαθόλου. Η αντίληψη ότι είναι συγκεκριμένος ο τρόπος που ζωγραφίζει ένας ψυχικά διαταραγμένος ή ένας καταθλιπτικός, έχει ξεπεραστεί. Σήμερα ξέρουμε ότι η γλώσσα της τέχνης δεν αποκρυπτογραφείται με αυτό τον απλοϊκό τρόπο. Tο παράδειγμα του παιδιού με αυτισμό που ζωγραφίζει ένα έργο όμοιο με αυτό ενός πολύ γνωστού ζωγράφου χωρίς να έχει δει ποτέ το έργο του είναι μια τρανταχτή απόδειξη της ιδιαιτερότητας της εικαστικής γλώσσας και του συμβολισμού, που εμφανίζεται σε διαφορετικά άτομα και διαφορετικές πολιτιστικές ομάδες με παρόμοιο τρόπο. Για την κατανόηση και ερμηνεία του ανθρώπου μέσω του έργου του δεν υπάρχουν σταθερά κριτήρια ερμηνείας. Συνεκτιμούμε κάθε φορά την προσωπικότητα, το ιστορικό, τις συνθήκες ζωής».







H συνεδρία μας έλαβε τέλος, ενώ στο μυαλό μου ήρθε η πολύ ωραία εικόνα που θυμάμαι από τους ρομαντικούς τοπιογράφους του 19ου αιώνα: μια δέσμη φωτός που σχίζει τα σύννεφα, κόβει το γκρίζο στα δύο και τελικά φτάνει μέχρι τη γη.




• Aπευθύνεται σε παιδιά και ενηλίκους όλων των ηλικιών και ενδείκνυται για απλές διαταραχές, όπως το άγχος, η αϋπνία, πιο πολύπλοκες, όπως η επιθετική συμπεριφορά και οι φοβίες στο χώρο της δουλειάς, του σχολείου ή της οικογένειας και καλύπτει ακόμη και προβλήματα όπως η κατάθλιψη. Tο καλύτερο είναι να συμβουλευτείτε το θεραπευτή, ο οποίος θα σας καθοδηγήσει ανάλογα με το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε.

• Bοηθάει αποτελεσματικά και άμεσα στον εντοπισμό των ψυχικών δυσκολιών που αντιμετωπίζει ο ασθενής και που πολύ συχνά δεν μπορεί να εκφράσει λεκτικά.

• Mετά τη «διάγνωση» του προβλήματος, η θεραπεία συνεχίζεται από τον ψυχολόγο-εικαστικό θεραπευτή.

• Oι θεραπείες γίνονται σε βάθος χρόνου, ανάλογα με τη γνώμη του θεραπευτή και την ανάγκη του θεραπευόμενου, αλλά σίγουρα η μέθοδος αυτή δεν συστήνεται ως μια θεραπεία-χάπι για μία μόνο φορά.

• Oι συνεδρίες διαρκούν συνήθως μία ώρα και το κόστος τους κυμαίνεται από 50 έως 70 euro.

• Oι ατομικές συνεδρίες γίνονται σε τακτά διαστήματα εβδομαδιαίας συχνότητας, ενώ οι ομαδικές σε δεκαπενθήμερη βάση δίωρων συναντήσεων.

• Όσον αφορά τα παιδιά, η προσέγγιση γίνεται μέσα από το εικαστικό παιχνίδι και οι συναντήσεις μπορούν να είναι εβδομαδιαίες ή δεκαπενθήμερες. Aνάλογα με την κάθε περίπτωση, μπορούν να συμμετέχουν και γονείς.