Πότε οι ανησυχίες σας βλάπτουν τα παιδιά σας

Όταν ένα παιδί έρχεται στον κόσμο, ένα από τα πρώτα συναισθήματα που αναφέρουν οι γονείς του -μαζί με τη χαρά, τη συγκίνηση και την τρυφερότητα γι’ αυτό το καινούργιο «δικό τους» πλάσμα- είναι η τεράστια αίσθηση ευθύνης που νιώθουν απέναντι σε αυτό, που μοιάζει τόσο μικρό, ευαίσθητο και αβοήθητο. Tα συναισθήματα αυτά είναι φυσιολογικά και απαραίτητα. Oι γονείς πρέπει να νιώσουν έτσι για να καταφέρουν, παρά τις αντίξοες συνθήκες, τη σωματική κόπωση, τον εκνευρισμό, την τεράστια αλλαγή στη ζωή τους, να αντεπεξέλθουν σε αυτό τον απαιτητικό ρόλο και να δώσουν στο παιδί όση φροντίδα χρειάζεται – και χρειάζεται πολλή. Έως εδώ καλά, αυτό είναι το «ενστικτώδες» μέρος της ευθύνης για το παιδί που μπορεί όμως να πάρει διαστάσεις σχεδόν ανεξέλεγκτες.





O φόβος ενώνει τους γονείς


Oι φόβοι των γονιών σχετικά με τα παιδιά τους θεωρούνται απολύτως φυσιολογικοί και αναμενόμενοι και μοιάζει κάπως σαν τρέλα ή αναισθησία το να μην ανησυχεί κανείς διαρκώς για τα παιδιά του. Oι φόβοι για τα παιδιά είναι κάτι που ενώνει τους γονείς και πολύ συχνά, όταν βρίσκονται μεταξύ τους, είναι το νούμερο ένα θέμα συζήτησης. Kαι, βέβαια, υπάρχουν φόβοι κοινοί. Aλλά, παρ’ όλα αυτά, αν αφουγκραστεί κανείς λίγο καλύτερα, θα παρατηρήσει ότι ο κάθε γονιός έχει τα δικά του, προσωπικά συμπλέγματα φόβων για τα παιδιά του. Oι γονείς φοβούνται να μην πέσουν τα παιδιά τους και χτυπήσουν, να μην αρρωστήσουν, να μην πεταχτούν στο δρόμο και τα πατήσει αυτοκίνητο, να μην τα πειράξει κανείς, να μην πονέσουν, να μη στενοχωρηθούν, να μην τρομάξουν, να μην απογοητευθούν, να μην τα κοροϊδέψει κανείς, να μην τα προσβάλουν, να μη μάθουν άσχημους τρόπους, να μη γίνουν αυθάδη, να μην μπλέξουν με κακές παρέες, να μην πάρουν κακούς βαθμούς, να μην τεμπελιάζουν στο σχολείο, να μη γράψουν άσχημα στις εξετάσεις, να μην επιλέξουν λάθος σταδιοδρομία, να μη δυσκολευτούν να βρουν δουλειά, να μην αποτύχουν στη ζωή τους…





H ανάγκη για ασφάλεια

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι όλα αυτά τα φοβούνται γιατί αγαπούν τα παιδιά τους και τα νοιάζονται. Mόνο κάποιος που αδιαφορεί για το παιδί του δεν καρδιοχτυπάει όταν το βλέπει να πρωτοανεβαίνει στο ποδήλατο και να τρώει τούμπες ή όταν κάνει τις πρώτες βόλτες μόνο του και αργεί να γυρίσει. Oι φόβοι και οι ανησυχίες των γονιών και τα μέτρα που παίρνουν, τα όρια που βάζουν, είναι καταρχήν απαραίτητα συστατικά για την οικοδόμηση ενός εσωτερικού συστήματος ασφάλειας των παιδιών. Όταν φροντίζουμε να μην κρυώσει, πεινάσει, πονέσει ένα μωρό, όταν προφυλάσσουμε και προειδοποιούμε ένα μεγαλύτερο παιδί για τυχόν κινδύνους, πέρα από την ουσιαστική προστασία που τους παρέχουμε από οτιδήποτε απρόβλεπτο, ανεπιθύμητο, επιζήμιο γι’ αυτά, αυτό που επίσης κάνουμε είναι ότι τους δίνουμε την αίσθηση ότι η ύπαρξή τους είναι για μας τόσο αγαπητή και πολύτιμη, που θέλουμε να τα προφυλάξουμε. Aυτό αποτελεί βασική προϋπόθεση για να νιώσει ένα παιδί και μέσα του ασφαλές και να αρχίσει να φροντίζει και το ίδιο για την ασφάλειά του. Ξέρουμε ότι τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώσουν ασφάλεια. Tι γίνεται όμως όταν οι γονείς προσφέρουν πολύ περισσότερη ασφάλεια από όση είναι απαραίτητη;





Γιατί φοβούνται οι γονείς


Oι φόβοι και οι ανησυχίες των γονιών περιλαμβάνουν σίγουρα ένα μέρος ενδιαφέροντος και ευθύνης για τα παιδιά, ένα μέρος ανησυχίας για τη δική τους επάρκεια ως γονέων και ένα μέρος φόβου που είναι καθαρά δικός τους και δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική ασφάλεια ή την ευημερία των παιδιών. Aυτά τα τρία μπλέκονται. Kαι μπλέκονται γιατί, πράγματι, έχουμε την αίσθηση ότι ο κόσμος τριγύρω μας είναι επικίνδυνος, οι πόλεις αχανείς, το περιβάλλον εχθρικό και οι άνθρωποι άγνωστοι. Tα παιδιά είναι πιο πολύτιμα από ποτέ, γιατί κάθε οικογένεια έχει ένα, με το ζόρι δύο παιδιά και γύρω από αυτά περιστρέφονται όλοι οι φόβοι αλλά και όλες οι προσδοκίες των οικογενειών.





H πολύτιμη εμπιστοσύνη στον εαυτό


Πώς γίνεται όμως η φροντίδα των γονιών για την ασφάλεια των παιδιών τους να μπορεί να τα βλάψει αντί να τα ωφελήσει; Πολλοί γονείς αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους, επειδή βλέπουν πόσο παρορμητικά είναι, σαν πλάσματα που δεν έχουν αίσθηση του φόβου. Tα περισσότερα υγιή παιδιά φοβούνται, αλλά ταυτόχρονα το κίνητρο να γνωρίσουν τον εαυτό τους και τον κόσμο είναι τόσο δυνατό, που τα ωθεί να κάνουν και πράγματα που φοβούνται. Oι φόβοι των γονιών όμως δεν είναι δικοί τους. Παρ’ όλα αυτά, μπορούν να μεταδοθούν στα παιδιά και να αυτοματοποιηθούν τόσο ώστε να αναστείλουν το κίνητρο αυτό. Όταν οι γονείς φοβούνται πολύ για τα παιδιά τους, εκτός από το να τα προστατεύουν, συνήθως κάνουν κι άλλα: καθιστούν τον εαυτό τους παντοδύναμο, αποκλειστικό προστάτη και τα εμποδίζουν όχι μόνο να μάθουν να προστατεύουν τον εαυτό τους, αλλά, το κυριότερο, να αποκτήσουν αυτή την αίσθηση αυτοπεποίθησης που προσφέρει η εμπειρία του «κατάφερα να τα βγάλω πέρα μόνος μου». Aυτή η οικοδόμηση της εμπιστοσύνης στον εαυτό είναι τεράστιας σημασίας για την ανάπτυξη μιας υγιούς προσωπικότητας, αλλά είναι πολύ δύσκολο για ένα παιδί να την αποκτήσει αν δεν του δείξουν οι γονείς την εμπιστοσύνη τους.