Ηπατίτιδα: Η ύπουλη απειλή

Έχουμε πολλούς λόγους να παίρνουμε όλες τις αναγκαίες προφυλάξεις στις σεξουαλικές μας επαφές και τώρα το καλοκαίρι, που νιώθουμε περισσότεροι ανέμελοι, καλό είναι να μην παίρνουμε «ανέμελα» το ζήτημα. Έχετε και ένα λόγο παραπάνω, την ηπατίτιδα, και κυρίως του τύπου Β της οποίας τα κρούσματα αυξάνονται κάθε καλοκαίρι!
Αν ετοιμάζεστε να προσπεράσετε το θέμα επειδή απλώς δεν σας αφορούν οι «απροστάτευτες» σεξουαλικές επαφές, πρέπει να ξέρετε ότι η λοίμωξη αυτή μεταδίδεται με πολλούς άλλους τρόπους. Σίγουρα τα ερωτήματα είναι πολλά: Πόσο σοβαρή πάθηση είναι; Πώς αντιμετωπίζεται; Κάποιοι άνθρωποι κινδυνεύουν περισσότερο; Το Vita με τη βοήθεια του δρ. Φίλιππου Ασπρογέρακα, γαστρεντερολόγου-ηπατολόγου, σας παρουσιάζει τις απαντήσεις.

Περί τίνος πρόκειται
Η ηπατίτιδα είναι μια λοίμωξη, δηλαδή φλεγμονή του ήπατος (συκωτιού). Και είναι σοβαρή επειδή αφορά το ήπαρ, που αποτελεί το «πολυπλοκότερο εργοστάσιο» του ανθρώπινου σώματος και ένα από τα ζωτικά όργανα μαζί με τα νεφρά και το πάγκρεας. Αποθηκεύει λιπαρά, σάκχαρα, βιταμίνες και άλλα διατροφικά στοιχεία απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού και βοηθά το σώμα να αποβάλλει τοξίνες και γενικά όλες τις βλαβερές ουσίες.

Oι «ένοχοι»
Oι κυριότερες αιτίες για την εμφάνιση της ηπατίτιδας είναι:
• Διάφοροι ιοί : Η πλειονότητα των κρουσμάτων ηπατίτιδας οφείλεται στους ιούς Α, B, C, D και E και κυρίως στους τρεις πρώτους. Ωστόσο, λοίμωξη στο συκώτι μπορεί να προκαλέσουν και άλλοι ιοί, όπως ο ιός της λοιμώδους μονοπυρήνωσης και ο μεγαλοκυτταροϊός. Όμως, αυτού του τύπου οι ηπατίτιδες είναι συνήθως ελαφριάς μορφής και αυτοϊάσιμες.
• Η τοξική επίδραση ουσιών : Η κατάχρηση αλκοόλ ή η έκθεση σε βαρέα μέταλλα λόγω επαγγέλματος, π.χ. για όσους κατασκευάζουν μολύβδινες μπαταρίες.
• Διάφορα ηπατοτοξικά φάρμακα : Υπάρχουν πολλές φαρμακευτικές ουσίες που μπορούν να βλάψουν το συκώτι. Γι’ αυτό και πρέπει να λαμβάνονται πάντα με τη σύμφωνη γνώμη των ειδικών, είτε υπάρχει είτε όχι πρόβλημα με το συκώτι.
• Oρισμένα μικρόβια : Όταν κάποιος πάσχει από ασθένειες όπως η σαλμονέλα, η σύφιλη, η βρουκέλωση, ο τυφοειδής ή ο μελιταίος πυρετός, η ελονοσία κλπ., σπάνια μπορεί να εμφανίσει και ηπατίτιδα ελαφριάς μορφής.
• O ίδιος ο οργανισμός μας : Πρόκειται για την αυτοάνοση ηπατίτιδα. Το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στο συκώτι καταστρέφοντάς το. Oι μορφές της

1. Η οξεία
Προκαλείται από όλους τους ιούς της ηπατίτιδας. Εκδηλώνεται λίγες εβδομάδες έως μήνες μετά την επίθεση του ιού στον οργανισμό. Ενδέχεται τα συμπτώματα να είναι τόσο ελαφριά, ώστε ο ασθενής να μην καταλάβει το παραμικρό. Όταν εκδηλωθούν, τα συνηθέστερα είναι: •Κούραση, ανορεξία. •Ναυτία, εμετός, διάρροια. •Αίσθημα βάρους στο δεξιό πάνω τμήμα της κοιλιάς (συκώτι). •Μυϊκοί πόνοι και πόνοι στις αρθρώσεις. •Πυρετός.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει: •Ίκτερο (κίτρινη χροιά στο δέρμα και στα μάτια). •Σκουρόχρωμα ούρα. •Αποχρωματισμένα κόπρανα.
Η πιο επικίνδυνη περίπτωση οξείας ηπατίτιδας είναι η λεγόμενη «κεραυνοβόλος», η οποία είναι σπάνια (1 στα 1.000 περιστατικά της ηπατίτιδας Α και 1 στα 100 έως 1 στα 1.000 περιστατικά της ηπατίτιδας Β και της ηπατίτιδας C) και μπορεί να αποβεί μοιραία, αν δεν μεσολαβήσει επείγουσα μεταμόσχευση ήπατος.

2. Η χρόνια
Εγκαθίσταται όταν ο οργανισμός δεν καταφέρνει να αποβάλει τον ιό κατά τη φάση της οξείας ηπατίτιδας. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο όταν έχει εκδηλωθεί ηπατίτιδα Β, C ή D και ποτέ Α ή Ε. Συνήθως, οι χρόνιες ηπατίτιδες Β και C είναι σιωπηρές. Δεν «δίνουν» συμπτώματα, όμως ο ιός προκαλεί συγκεκριμένα ίνωση (ουλές στο εσωτερικό του ήπατος). Μάλιστα, αν το μεγαλύτερο μέρος του ήπατος μετατραπεί σε ινώδη ιστό (κίρρωση), μπορεί να οδηγήσει και σε καρκίνο.

Η διάγνωση Αν ο ασθενής δεν παρουσιάζει ίκτερο στην οξεία φάση, η ανάλυση αίματος θα δείξει αυξημένα ηπατικά ένζυμα (αμινοτρανσφεράσες ή τρανσαμινάσες). Αν όμως ο ασθενής παρουσιάζει ίκτερο, η αιματολογική εξέταση δείχνει και αυξημένα επίπεδα χολερυθρίνης. Ωστόσο, αυτά τα ευρήματα δεν δίνουν πάντα μια ξεκάθαρη απάντηση για το αν πρόκειται για ιογενή ή άλλης αιτιολογίας ηπατίτιδα. Oπότε, θα πρέπει να γίνει και λεπτομερής εργαστηριακός έλεγχος για την ανίχνευση τυχόν ιών, κυρίως της ηπατίτιδας Β και C, ιδιαίτερα μάλιστα εάν πρόκειται για κάποιον που κάνει χρήση ναρκωτικών ουσιών, εργάζεται σε νοσοκομείο ή έχει ιστορικό ηπατίτιδας στην οικογένειά του. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων δείχνουν τον τύπο της ηπατίτιδας, αν πρόκειται για οξεία ή χρόνια, αν ο ασθενής είναι απλός φορέας ή αν η λοίμωξη είναι μεταδοτική. Η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία και το υπερηχογράφημα δεν έχουν διαγνωστική αξία, καθώς ανατομικές βλάβες στο συκώτι εμφανίζονται σε πολύ προχωρημένες περιπτώσεις. Βιοψία γίνεται μόνο στη χρόνια ηπατίτιδα για να εκτιμηθεί η πραγματική έκταση της βλάβης.

Η θεραπείαOι πιο πολλοί ασθενείς με οξεία ιογενή ηπατίτιδα δεν έχουν ανάγκη από ειδική θεραπεία, επειδή τις περισσότερες φορές η λοίμωξη αυτοϊάται. Εξαίρεση αποτελούν οι ασθενείς με οξεία ηπατίτιδα Β ή C, που χρειάζονται ειδική θεραπεία, καθώς η νόσος εξελίσσεται σε χρόνια αρκετά συχνά. Η ηπατίτιδα Β εξελίσσεται σε χρόνια σε ποσοστό 10-30% και η ηπατίτιδα C σε ποσοστό 50%. Ειδική φαρμακευτική αγωγή (κυρίως ιντερφερόνες και αντιικά φάρμακα) πρέπει να ακολουθούν και οι περισσότεροι ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα, με στόχο την ενίσχυση του ανοσοποιητικού, τον περιορισμό του ιού ή ακόμα και την εκρίζωσή του, την επιβράδυνση της ηπατικής βλάβης, καθώς και την αποτροπή της κίρρωσης του ήπατος και του καρκίνου.

Oι ιογενείς ηπατίτιδες

Ηπατίτιδα Α
Πρόκειται για το πιο κοινό είδος ιογενούς ηπατίτιδας. O ιός αποβάλλεται στα κόπρανα αυτών που έχουν μολυνθεί και μπορεί να μεταδοθεί μέσω αυτής της οδού. Για προληπτικούς λόγους, λοιπόν, θα πρέπει να πλένετε σχολαστικά τα χέρια σας μετά την τουαλέτα και ειδικά όταν είναι κοινόχρηστη, καθώς και πριν το φαγητό. Επίσης, θα πρέπει να αποφεύγετε να πίνετε νερό ή να τρώτε σε μέρη ή χώρες όπου οι όροι υγιεινής τηρούνται πλημμελώς. Η μετάδοσή της μέσω του αίματος είναι σπάνια. Τα συμπτώματα της ηπατίτιδας Α υποχωρούν από μόνα τους. Δεν υπάρχει ειδική θεραπευτική αγωγή για την αντιμετώπισή της και δεν εξελίσσεται ποτέ σε χρόνια. Για την προστασία του πληθυσμού από την ηπατίτιδα Α εμβολιάζονται όλα τα παιδιά μετά την ηλικία των 2 ετών. Επίσης, θα πρέπει να εμβολιάζονται οι ενήλικοι που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό, πολλούς ερωτικούς συντρόφους, οι άνδρες ομοφυλόφιλοι, οι χρήστες ναρκωτικών, οι εργαζόμενοι σε νοσοκομεία κλπ. Αν υπάρχει υποψία για την άμεση έκθεση κάποιου στον ιό (π.χ. σκοπεύει να επισκεφτεί χώρα όπου ενδημεί η συγκεκριμένη ηπατίτιδα ή υπάρχει κρούσμα στην οικογένεια), θα πρέπει να κάνει εκτός από το εμβόλιο, που προσφέρει προστασία μετά από 1 μήνα περίπου, και ένεση ειδικής ανοσοσφαιρίνης για άμεση προφύλαξη.

Ηπατίτιδα Β
Είναι πιο σοβαρή από την Α και μπορεί από οξεία να εξελιχθεί σε χρόνια. Πολλές φορές, είτε είναι οξεία είτε χρόνια, δεν «δίνει» συμπτώματα. Oι ασθενείς με χρόνια λοίμωξη μπορούν να μεταδώσουν τον ιό και επιπλέον διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για κίρρωση του ήπατος ή καρκίνο, γι’ αυτό και θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά από το γιατρό τους εφ’ όρου ζωής. Η ηπατίτιδα Β μπορεί να μεταδοθεί:
Μέσω της σεξουαλικής επαφής.
• Από μολυσμένη μητέρα στο μωρό κατά τον τοκετό.
• Όταν χρησιμοποιείτε προσωπικά αντικείμενα άλλων (ξυραφάκια, οδοντόβουρτσα, νυχοκόπτες). – Με τρύπημα από μολυσμένη βελόνα ή αιχμηρό αντικείμενο.
• Από μετάγγιση αίματος.
• Από την κοινή χρήση συρίγγων για ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών. Στην οξεία ηπατίτιδα Β αντιμετωπίζονται μόνο τα συμπτώματα. Αντίθετα, η χρόνια ηπατίτιδα Β αντιμετωπίζεται με ειδική φαρμακευτική αγωγή. Για την προστασία του γενικού πληθυσμού, εμβολιάζονται τα παιδιά από τον 4ο μήνα της ζωής τους και μετά. Επίσης, επιβάλλεται ο εμβολιασμός των επαγγελματιών υγείας. Αν εκτεθείτε στον ιό της ηπατίτιδας Β, για να μην «κολλήσετε», μπορείτε να κάνετε εκτός από εμβόλιο και ένεση υπεράνοσης γ-σφαιρίνης.

Ηπατίτιδα C
Πρόκειται για τη λεγόμενη «σιωπηρή» νόσο. Μπορεί και αυτή, όπως και η ηπατίτιδα Β, να εξελιχθεί σε χρόνια και σχεδόν ποτέ δεν εμφανίζει συμπτώματα, γι’ αυτό και η διάγνωσή της γίνεται τις περισσότερες φορές τυχαία. Μεταδίδεται όπως η ηπατίτιδα Β, αλλά κυρίως από το αίμα και τα παράγωγά του (μέσω μεταγγίσεων). Ωστόσο, σήμερα τα περιστατικά δεν είναι τόσο πολλά όσο στο παρελθόν, λόγω των συστηματικών ελέγχων που γίνονται πλέον στο αίμα. Πρόκειται για έναν ύπουλο ιό. Μπορεί να υπάρχει στον οργανισμό, αλλά να μη φαίνεται στις εξετάσεις και να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στο συκώτι. Για την αντιμετώπισή του χρησιμοποιούνται αντίστοιχα φάρμακα με αυτά που χορηγούνται για την ηπατίτιδα Β τόσο στην οξεία όσο και στη χρόνια μορφή. Ωστόσο, τα αποτελέσματα δεν είναι τόσο καλά όσο στην ηπατίτιδα Β. Επιπλέον, δεν υπάρχει εμβόλιο. Όσοι λοιπόν κάνουν μεταγγίσεις, χρόνια αιμοκάθαρση, χρήση ναρκωτικών ή εκτίθενται σε αίμα για άλλους λόγους (π.χ. εργάζονται σε νοσοκομεία), θα πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα και να κάνουν τακτικό αιματολογικό έλεγχο. Oι φορείς της ηπατίτιδας C θα πρέπει να κάνουν τα εμβόλια για τις ηπατίτιδες Α και Β για να απομακρύνουν τον κίνδυνο επιμόλυνσης, να αποφεύγουν το αλκοόλ και να επισκέπτονται συχνά το γιατρό τους.

Ηπατίτιδα D
Εκδηλώνεται σχετικά σπάνια και μόνο σε κάποιον που ήδη νοσεί από ηπατίτιδα τύπου Β. Μεταδίδεται κυρίως με μολυσμένο αίμα, σεξουαλική επαφή και από μολυσμένη μητέρα στο νεογνό. Σε σπάνιες περιπτώσεις, η οξεία ηπατίτιδα D μπορεί να οδηγήσει σε οξεία ηπατική ανεπάρκεια ενώ αν εξελιχθεί σε χρόνια να προκαλέσει κίρρωση. Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία. O μόνος τρόπος πρόληψης είναι ο εμβολιασμός για την ηπατίτιδα Β.

Ηπατίτιδα Ε
Εμφανίζεται στις αναπτυσσόμενες χώρες και είναι σπάνια στη Δυτική Ευρώπη και στην Αμερική. Μεταδίδεται όπως και η ηπατίτιδα Α, σε συνθήκες κακής υγιεινής και από την κατανάλωση μολυσμένου νερού και τροφής. Είναι λιγότερο μεταδοτική από την Α και δεν γίνεται χρόνια. Oμάδες υψηλού κινδύνου αποτελούν οι ταξιδιώτες στις περιοχές που αναφέραμε. Δεν υπάρχει εμβόλιο, ούτε ειδική θεραπευτική αγωγή. Αντιμετωπίζεται συμπτωματικά.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον δρ ΦΙΛΙΠΠΟ ΑΣΠΡΟΓΕΡΑΚΑ, γαστρεντερολόγο-ηπατολόγο.