Αλτσχάιμερ! Η λέξη έχει περάσει στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. Πρόκειται για μια μορφή άνοιας, η οποία εμφανίζεται κυρίως στους ηλικιωμένους και σπανιότερα σε ανθρώπους νεότερης ηλικίας. Εκδηλώνεται με σταδιακή απώλεια μνήμης, αλλά στην πορεία της επηρεάζει και άλλες νοητικές λειτουργίες. Σύμφωνα με διεθ­νείς επιδημιολογικές έρευνες, σήμερα πάσχουν από τη νόσο 27 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον ­κόσμο, από τους οποίους 6 εκατομμύρια στην ­Ευρώπη και περίπου 160.000 στην ­Ελλάδα. Μέχρι το 2050, ο ­αριθμός των ασθενών αναμένεται να υπερ­τριπλα­σιαστεί, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες χώρες, που ο μέσος όρος ζωής έχει αυξηθεί κατά πολύ. Γι’ αυτόν το λόγο, η ανακάλυψη των αιτιών της νόσου και η θεραπεία της αποτελούν το μεγάλο «στοίχημα» για την επιστημονική κοινότητα. Χάρη στη συστηματική μελέτη, διαθέ­τουμε αρκετά ενθαρ­ρυντικά στοιχεία και ορισμένα «εργαλεία» για τον περιο­ρισμό των συμπτω­μάτων της νόσου.


Μέχρι τώρα δεν έχουμε φάρμακα που να μπορούν να θεραπεύσουν τη νόσο. Σήμερα, χορηγούνται στους ασθενείς φαρμακευτικές ουσίες που μπορούν να ελέγξουν σε σημαντικό βαθμό τα συμπτώματα (οι ­αναστολείς της χολινεστεράσης και η μεμαντίνη), αρκεί η διάγνωση να γίνει σε αρχικά στάδια. Αυτή τη στιγμή μελετάται η δημιουργία και άλλων φαρμάκων, που ξεπερνούν τα 100. Θα πρέπει όμως να περάσει τουλάχιστον μία πενταετία προτού κάποια από αυτά τα σκευάσματα κυκλοφορήσουν στην αγορά, με την προϋπόθεση, βέβαια, ότι τα αποτελέσματα θα παραμείνουν ενθαρρυντικά σε μεγάλο αριθμό ασθενών. Πιο ελπιδοφόρα μηνύματα υπάρχουν κυρίως για δύο ομάδες φαρμάκων: Η πρώτη δρα κατά του αμυλοειδούς πεπτιδίου-β, που συσσωρεύεται στον εγκέφαλο των ασθενών και η δεύτερη εναντίον της πρωτεΐνης Τ, που καταστρέφει τα κύτταρα του εγκεφάλου των ασθενών.


Η επιστημονική κοινότητα ­ευελπιστεί ότι στο εγγύς μέλλον θα κυκλοφορήσουν εμβόλια που θα σταματούν την εξέλιξη της νόσου στα αρχικά της στάδια. Όπως δήλωσε στο Vita ο δρ. Σταύρος Μπαλογιάννης, διευθυντής της Α΄ Νευρολογικής Κλινικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, «ένα από αυτά μελετάται σε πειραματική βάση, τόσο σε ευρωπαïκά (π.χ. στην Αγγλία) όσο και σε αμερικανικά πανεπιστήμια. Μέχρι στιγμής, τα αποτελέσματα ­είναι ενθαρρυντικά. Αν επιβεβαιωθούν και από κλινικές εφαρμογές, το εμβόλιο θα κυκλοφορήσει το νωρίτερο μέσα στην επόμενη πενταετία». Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αποτελεσματικότητα των υπό δοκιμή εμβολίων είναι περιορισμένη, καθώς φαίνεται ότι επιδρούν μεν σε κάποιους από τους μηχανισμούς εκδήλωσης της νόσου, παραμένουν ωστόσο μακριά ακόμη από την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος.



Πληθώρα μελετών συνδέει άμεσα την εκδήλωση της νόσου Αλτσχάιμερ με:
● Κληρονομικότητα ● Σακχαρώδη διαβήτη ● Υπέρταση ● Υψηλή ­χοληστερίνη, ομοκυστεΐνη
● Κάπνισμα ● Παχυσαρκία ● Χαμηλό ­μορφωτικό επίπεδο ● Κατάθλιψη.




Εκτός από το πλήθος των διεθνών επιστημονικών μελετών, γίνονται ελπιδοφόρες έρευνες για τη νόσο και στη χώρα μας.
. Στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, πραγματοποιούνται εδώ και 1 χρόνο κλινικές δοκιμές για ένα αιματολογικό διαγνωστικό τεστ που ονομάζεται NuroPro, το οποίο ανέπτυξε η αμερικανική εταιρεία «Power3 Medical». Το τεστ «υπόσχεται» ότι μπορεί να κάνει διάγνωση νευροεκφυλιστικών νόσων, όπως είναι η νόσος του Πάρκινσον, η νόσος του Αλτσχάιμερ και η νόσος του κινητικού νευρώνα. Σύμφωνα με την επικεφαλής της έρευνας, κ. Κατερίνα Μαρκοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Νευρολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέχρι στιγμής έχουν συμμετάσχει στην έρευνα περίπου 100 ασθενείς που πάσχουν από Πάρκινσον και Αλτσχάιμερ, καθώς και υγιείς εθελοντές. Η εξέταση θα βοηθήσει στην ακριβέστερη διάγνωση των συγκεκριμένων νόσων, ιδιαίτερα κατά τα αρχικά στάδιά τους, που η κλινική ­διάγνωση ­είναι ιδιαίτερα δύσκολη.
Στο Ινστιτούτο Βιολογίας του Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών (ΕΚΕΦΕ) «Δημόκριτος», πραγματοποιείται σειρά ερευνών σε σχέση με τη ­δράση διάφορων πρωτεϊνών που εμπλέκονται στην παθογένεση και την εξέλιξη της νόσου.
● Η δρ. Αθηνά Τζίνια, βιολόγος, και η δρ. Έφη Τσιλιμπάρη, ιατρός-κυτταροβιολόγος, επιβλέ­πουν μελέτη για την προστατευτική επίδραση της πρωτεΐνης MMP-9, με στόχο στο άμεσο μέλλον να γίνουν αντίστοιχα πειράματα σε ζώα με νόσο Αλτσχάιμερ. Οι δύο ερευνήτριες επιδιώκουν να διαπιστώσουν αν η συγκεκριμένη πρω­τεΐνη μπορεί να μειώ­σει ή και να αποτρέψει τη δημιουργία των εκφυλιστικών πλακών που σχηματίζονται στον εγκέφαλο των ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ.
● Έχουν ήδη δημοσιευτεί τα πρώτα ενθαρρυντικά αποτελέσματα της έρευ­νας που διεξάγεται υπό την επίβλεψη της δρ. Αγγελικής Χρόνη, βιο­χημικού, σε συνεργασία με τη δρ. Αθηνά Τζίνια και τη δρ. Έφη Τσιλιμπάρη. Όπως δήλωσε η κ. Χρόνη στο Vita, «η έρευνα αφορά την επίδραση της απολιποπρωτεΐνης Ε4 στην πρόσληψη του αμυλοειδούς πεπτιδίου-β από τα νευρικά κύτταρα και το αποτέλεσμα που έχει στην παθογένεση της νόσου Αλτσχάιμερ».


Απαραίτητες για τους ασθενείς είναι η ενημέρωση και η υποστήριξή τους, ώστε να «γυμνάζουν» τις νοητικές λειτουργίες τους και να διατηρούν την κοινωνικότητά τους, με στόχο να ανακόψουν και να καθυστερήσουν την εξέλιξη της νόσου. Αυτούς τους στόχους υπηρετούν ειδικά προγράμματα και εταιρείες:
. Εφαρμόζονται στη χώρα μας τα τελευταία 3-4 χρόνια, στις εταιρείες και στα κέντρα Αλτσχάιμερ. Στόχος τους είναι η σταθεροποίηση ή ακόμη και ο περιορισμός των προβλημάτων που έχουν οι ασθενείς στην ομιλία, στην εστίαση της προσοχής κλπ. Ανάλογα με την κατάσταση του ασθενούς, δημιουργείται το κατάλληλο πρόγραμμα, που μεταξύ άλλων περιλαμβάνει μεθόδους για τον επαναπροσανατολισμό του στο χώρο και το χρόνο, συζήτηση σε θέματα επικαιρότητας, ασκήσεις μνήμης, λόγου, κριτικής σκέψης, επιτραπέζια παιχνίδια, θεραπείες τέχνης, καθώς και τεχνικές ανάκλησης μέσω επαναφοράς αναμνήσεων.
. Είναι μια καινούργια προσπάθεια που έχει ξεκινήσει στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για μη κερδοσκοπικά σωματεία που ιδρύονται από συγγενείς ασθενών, γιατρούς, ψυχολόγους και άλλους επαγγελματίες υγείας που ασχολούνται με την άνοια. Προωθούν την ενημέ­ρωση, την κα­τανόηση και την υπο­στήριξη όσων εμπλέκονται έμμεσα ή άμεσα με την ασθένεια, δηλαδή των ασθενών, των συγγενών τους, αλλά και των επαγγελματιών υγείας. Επίσης, πραγματοποιούν ενημερωτικές και εκπαιδευτικές εκδηλώσεις, λειτουργούν Κέντρα Ημέρας για τους ασθε­νείς και συνεργάζονται με φορείς και υπηρεσίες με στόχο τη βοήθεια των ασθενών και των συγγενών τους.
Το πρόγραμμα έχει ξεκι­νήσει από το Δήμο Αθηναίων και την «Εταιρεία Νόσου Αλτσχάιμερ και Συναφών Διαταραχών Αθηνών», με ­στόχο την ενημέρωση για την άνοια στις 20 Λέσχες Φιλίας του Δήμου ­Αθηναίων. Οι υπηρεσίες προσφέρονται δω­ρεάν στα μέλη κάθε Λέσχης Φιλίας.



Για περισσότερες πληροφορίες, απευθυνθείτε στα γραφεία της «Εταιρείας ­Νόσου Αλτσχάιμερ και Συναφών Δια­ταραχών Αθηνών», Μ. Μουσούρου 89, τηλ.: 210-70.13.271, site: www.alzhei­me­ra­athens.gr. Οι υπεύθυνοι θα σας ενημερώσουν για όλες τις εταιρείες, τα Κέντρα Μνήμης και τα Κέντρα Ημέρας που υπάρχουν στην Ελλάδα, καθώς και για τους τρόπους με τους οποίους μπορείτε να αντιμετωπίσετε τα προβλήματα που προκύπτουν λόγω της νόσου. Επίσης, μπορείτε να επικοινωνείτε με το Τμήμα Λεσχών Φιλίας του Δήμου Αθη­ναίων στο τηλ.: 210-52.42.456.




Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κ. Κατερίνα Μαρκοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Νευρολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, τη δρ. Παρασκευή Σακκά, νευρολόγο-ψυχίατρο, διευθύντρια του Ιατρείου Μνήμης στο ­νοσοκομείο «ΥΓΕΙΑ» και πρόεδρο της «Εταιρείας Νόσου Αλτσχάιμερ και Συναφών Διαταραχών Αθηνών», τη δρ. Έφη Τσιλιμπάρη, ιατρό-κυτταροβιολόγο, διευθύντρια του Ινστιτούτου Βιολογίας στο Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών (ΕΚΕΦΕ) «Δημόκριτος», τη δρ. Αγγελική Χρόνη, βιοχημικό, ερευνήτρια Γ΄ του Ινστιτούτου Βιολογίας στο Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών (ΕΚΕΦΕ) ­«Δημόκριτος», και τη δρ. Αθηνά Τζίνια, βιολόγο, ερευνήτρια Γ΄ του Ινστιτούτου Βιολογίας στο Κέντρο Έρευνας Φυσικών ­Επιστημών (ΕΚΕΦΕ) «Δημόκριτος».