Να αρχίσει το παιδί χορό;

Ο χορός, κλασικός και σύγχρονος, χαρίζει ευλυγισία και μαθαίνει το παιδί να στέκεται και να περπατά σωστά. Χορεύοντας, κινητοποιούνται όλες οι μυϊκές ομάδες του σώματος, σφίγγουν οι κοιλιακοί μύες, δυναμώνει ο κορμός και γυμνάζονται πόδια και χέρια. Ο μαθητής διδάσκεται να ελέγχει το σώμα του, με αποτέλεσμα να αποκτά αρμονία στην κίνηση. Ο κλασικός χορός, μάλιστα, αποτελεί ιδανική άσκηση για παιδιά που έχουν πλατυποδία, προβλήματα σκολίωσης, κύφωσης ή λόρδωσης. Τα οφέλη, ωστόσο, δεν είναι μόνο σωματικά: η μουσική συμβάλλει στην ψυχική ισορροπία, ενώ ο χορός είναι μια δυνατότητα έκφρασης που τονώνει την αυτοπεποίθηση του ατόμου. Συχνά, ωστόσο, είναι και τα φαινόμενα τραυματισμών, οξέων ή χρόνιων, που ενδέχεται να οδηγήσουν το παιδί ακόμη και να διακόψει την άθληση. Ποιοι είναι οι συνηθέστεροι τραυματισμοί, γιατί συμβαίνουν και πώς μπορούμε να τους προλάβουμε ή να τους αποφύγουμε;

Εν αρχή, μια προληπτική επίσκεψη στο γιατρό
Ο χορός, πέρα από είδος τέχνης, είναι και άθλημα, γι’ αυτό και η ιατρική παρακολούθηση από ορθοπεδικό είναι αναγκαία. Μάλιστα, σε όλες τις επαγγελματικές και ερασιτεχνικές σχολές στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, στην Αυστραλία και στο Ισραήλ, επιβάλλεται ετήσιος προληπτικός έλεγχος σε ενηλίκους και παιδιά. Στην Ελλάδα δεν προβλέπεται κάτι τέτοιο, ωστόσο ο προληπτικός έλεγχος είναι ουσιαστικός, αφού το παιδί (βάσει του ιστορικού του, αλλά και της κλινικής εξέτασης από ­ορθοπεδικό) μαθαίνει τις σωματικές και τεχνικές του αδυναμίες, προκειμένου να προλάβει πιθανούς τραυ­ματισμούς. Οι ειδικοί συνιστούν να γίνεται μία προ­ληπτική επίσκεψη το χρόνο, ιδιαίτερα πριν το παιδί «ανέβει» στις pointe. Ο ορθοπεδικός θα ελέγξει τα 6 S (strength, structure, stretching, surface, shoes, speed), δηλαδή τη μυϊκή ισχύ, τη σωματική κατασκευή, την ελαστικότητα, το πάτωμα, τα παπούτσια και την τεχνική προπόνησης.

Οι τραυματισμοί κατά την προπόνηση
Ο χορός βασίζεται στην κίνηση βάσει συγκεκριμένων κανόνων και την επανάληψη μιας χορευτικής στάσης για εκμάθηση και εξάσκηση. Για την αποφυγή τραυματισμών ή την εμφάνιση ιατρικών προβλημάτων, πρέπει η άσκηση να γίνεται με σωστή τεχνική και να υπάρχει συνεχής επαγρύπνηση από το δάσκαλο χορού. Σύμφωνα με τις στατιστικές, πρώτη αιτία τραυματισμών είναι τα λάθη τεχνικής. Μια δασκάλα μπαλέτου με γνώσεις και εμπειρία μπορεί να εντοπίσει τα λάθη τεχνικής και να αποτρέψει έτσι την εμφάνιση ορθοπεδικών προβλημάτων στο μέλλον. Υπάρχουν δύο μορφές τραυματισμών, οι οξείς και οι χρόνιοι.
● Οξείς τραυματισμοί: Τα παιδιά που ασχολούνται με τον κλασικό χορό κινδυνεύουν κυρίως από οξείς τραυματισμούς (π.χ. θλάσεις, κατάγματα, ρήξεις τενόντων και συνδεσμικές κακώσεις), λόγω της έντονης άσκησης.
● Χρόνιοι τραυματισμοί: Είναι τα λεγόμενα «σύνδρομα υπέρχρησης», δηλαδή τενοντίτιδες, περιοστίτιδες και κατάγματα από στρες (που δεν οφείλονται σε οξύ τραυματισμό), που αποτελούν χρόνιες καταστάσεις. Για τα προβλήματα αυτά ευθύνονται τεχνικά λάθη που γίνονται στις βασικές χορευτικές στάσεις και κινήσεις, οι οποίες επαναλαμβάνονται διαρκώς κατά την προπόνηση. Συνήθως οφείλονται στην «αναγκαστική έξω στροφή των ισχίων» (που «επιβάλλει» η λεγόμενη «πρώτη θέση», βασική στάση του μπαλέτου), στη λανθασμένη τοποθέτηση του κέντρου βάρους και στον αδύναμο κορμό, που αναγκάζει τα πόδια να καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια.
Όπως θα δείτε, όμως, υπάρχουν κι άλλοι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε έναν τραυματισμό:
● Ο σωματότυπος: Τραυματισμοί μπορεί να σημειωθούν και εξαιτίας της ανατομίας του παιδιού. Εάν είναι λεπτό και αδύναμο, χρειάζεται ενδυνάμωση. Εάν ο σωματότυπός του είναι πυκνοειδής και δυνατός, έχει την ανάγκη διατάσεων, ώστε να βελτιωθεί τεχνικά.
● Η ελλειψη συγκέντρωσης: Ένα ενδιαφέρον μάθημα μπορεί να προστατεύσει το παιδί σας από μικροτραυματισμούς, υποστηρίζουν οι ειδικοί, τονίζοντας τη σημασία μιας δασκάλας χορού, η οποία δίνει συνεχώς νέα ερεθίσματα στο παιδί, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του. Αντίθετα, με ένα βαρετό μάθημα, που στηρίζεται στη στείρα επανάληψη, διασπάται η συγκέντρωση του παιδιού και είναι πιθανό να προκληθούν μικροτραυματισμοί.
● Το πάτωμα: Το είδος του πατώματος στο οποίο προπονούνται οι μικροί χορευτές είναι σημαντικό, προκειμένου να αποφεύγονται τραυματισμοί από πτώσεις, κραδασμούς ή στραβοπατήματα. Γλιστερά ή σκληρά πατώματα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα. Ελέγξτε αν το ξύλινο πάτωμα της σχολής έχει φθορές που θα μπο­ρούσαν να προκαλέσουν κάποιον τραυματισμό. Μά­λιστα, στον κλασικό χορό, οι μαθητές συχνά τρίβουν
τις σόλες των παπουτσιών τους με μια πούδρα (κολοφώνιο), για καλύτερη πρόσφυση. Καλό είναι, όμως, να χρησιμο­ποιείται μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (π.χ. ασκήσεις σε pointe), αφού πρέπει κανείς να καταβάλλει μεγαλύτερη προσπάθεια προκειμένου να εκτελέσει τις ασκήσεις και επομένως υπάρχει το ­ενδεχόμενο να γλιστρήσει.
● H παράλειψη της προθέρμανσης ή της αποθερα­πείας: Τραυματισμοί παρατηρούνται επίσης όταν οι χορευτές δεν «ζεσταίνουν» το σώμα τους πριν από την προπόνηση. Η προθέρμανση προετοιμάζει το σώμα για την άσκηση και είναι απαραίτητη πριν από κάθε μάθημα χορού, γιατί έτσι ενεργοποιείται το καρδιαγγειακό σύστημα και αυξάνεται η θερμοκρασία του σώματος, ώστε να προληφθούν οι τραυματισμοί. Αν το παιδί έχει κάποιον παλαιότερο τραυματισμό, καλό είναι να αφιερώσει λίγα ακόμη λεπτά κάνοντας ειδικές ασκήσεις για τη συγκεκριμένη περιοχή. Η αποθεραπεία είναι εξίσου σημαντική και αποσκοπεί στη χαλάρωση του σώματος και τη σταδιακή επάνοδο του καρδιαγγειακού συστήματος σε κατάσταση ηρεμίας μετά το μάθημα.

Πότε να το «γράψω» στο μπαλέτο;
Ένα παιδί μπορεί να διδαχτεί το ρυθμό και την κίνηση του κλασικού χορού μέσα από το παιχνίδι ήδη από 4 χρονών. Αρκεί φυσικά η καθηγήτρια που θα το διδάξει να διαθέτει την απαιτούμενη γνώση και εμπειρία. Η ιδανική, ωστόσο, ηλικία για να ξεκινήσει ένα παιδί μπαλέτο είναι τα 6-10 έτη, αφού είναι ήδη ανεπτυγμένο ψυχοκινητικά σε ικανοποιητικό βαθμό και διαθέτει πλέον βασικές κινητικές ικανότητες, οι οποίες μετατρέπονται με την εξάσκηση σε εξειδικευμένες ασκήσεις. Το παιδί τότε μπορεί να διδαχτεί τη σωστή στάση του σώματος και να συνδυάσει την κίνηση με το ρυθμό, ενώ έχει τη δυνατότητα να αυξήσει το εύρος των κινήσεών του, στοιχείο απαραίτητο για το μπαλέτο, το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέχρι την ηλικία των 12 ετών. Περαιτέρω αύξηση του εύρους μπορεί να γίνει με τη μυϊκή ενδυνάμωση και την τεχνική βελτίωση, μόνο όμως εφόσον υπάρχουν ήδη οι βάσεις.

Πότε να «ανέβει» στις pointe;
«Pointe» είναι ο κλασικός χορός στις μύτες των ποδιών, φορώντας τα ειδικά παπούτσια. Πριν «σηκωθεί» το παιδί σας στις μύτες, πρέπει να βεβαιωθείτε ότι το σώμα του είναι έτοιμο, καθώς σε αυτή τη μικρή επιφάνεια του ποδιού ασκείται πίεση ίση με το δεκαπλάσιο του σωματικού του βάρους. Σημαντικό ρόλο παίζουν:
● Η ηλικία: Τα κορίτσια δεν πρέπει να ανεβαίνουν στις pointe πριν από τα 11-13 τους χρόνια, επειδή ο ­συζευκτι­κός χόνδρος των οστών, που είναι υπεύθυνος για την οστική ανάπτυξη, μπορεί να υποστεί τραυματισμό και να μην επιτρέψει στο οστό να αναπτυχθεί. Αντίστοιχα, για τα αγόρια που κάνουν μαθήματα μπαλέτου, η ιδανική ηλικία για να σηκώσουν την παρτενέρ τους είναι μεταξύ 16 και 17 ετών, αφού έχει προηγηθεί σχετική προπόνηση με ­βάρη.
● Η ανατομία: Παιδιά που έχουν κότσι ή αντιμετωπίζουν πρόβλημα βλαισογονίας (έχουν γόνατα που ενώνονται εσωτερικά, ενώ οι κνήμες αποκλίνουν προς τα έξω – τα πόδια τους μοιάζουν με αντεστραμμένα εισαγωγικά) καλό είναι να στραφούν σε κάποιο άλλο είδος χορού, ώστε να μην επιδεινώσουν το πρόβλημα.
● Η δύναμη: Οι μύες του κορμού και των ποδιών πρέπει να είναι αρκετά δυνατοί, ώστε να επιτρέπουν στο παιδί να «ανέβει» στις pointe, διατηρώντας σωστή στάση της πυέλου και της σπονδυλικής στήλης.
● Το βάρος: Ένα υπέρβαρο παιδί δεν είναι ασφαλές να προπονηθεί πάνω σε παπούτσια pointe.

Τι πρέπει να ξέρω για το σύγχρονο χορό
● Τα χαρακτηριστικά: Έχοντας ως βάση την τεχνική του μπαλέτου, ο σύγχρονος χορός προχωρά ένα βήμα πιο πέρα, δίνοντας πλήρη ελευθερία στην εκτέλεση κινήσεων και στην έκφραση συναισθημάτων. Περιλαμβάνει πολλά πηδήματα και πτώσεις, ενώ χαρακτηριστική είναι και η ελεύθερη κίνηση της λεκάνης, σε αντίθεση με τον κλασικό χορό. Η τζαζ, που αποτελεί το πιο γνωστό είδος μοντέρνου χορού, χαρακτηρίζεται από τις μεμονωμένες γρήγορες κινήσεις του σώματος σε πολύπλοκα ρυθμικά μοτίβα.
● Οι κίνδυνοι: Οι χορευτές είναι ξυπόλυτοι και επομένως πιο επιρρεπείς σε τραυματισμούς χαμηλά στα πόδια (π.χ. τραυματισμούς στα νύχια, στους τένοντες, στις αρθρώσεις). Επίσης, ακριβώς επειδή ο σύγχρονος χορός περιλαμβάνει πολλές στροφές, εναέριες πιρουέτες, αλλά και πτώσεις, επιβαρύνονται ιδιαίτερα τα γόνατα, στα οποία πέφτει το βάρος όλου του σώματος.
● Προσοχή: Είναι προτιμότερο για όσα παιδιά δεν έχουν επαφή με το χορό να ξεκινήσουν με dance stretching (προστάδιο χορευτικής γυμναστικής, με σκοπό την αύξηση των δυνατοτήτων του κορμού για την αποφυγή τραυματισμών), πριν παρακολουθήσουν μαθήματα σύγχρονου. Από την άλλη, τα παιδιά που διαθέτουν βασικές γνώσεις μπαλέτου είναι πολύ πιο εύκολο να παρακολουθήσουν μαθήματα σύγχρονου χορού, αλλά και να προστατευτούν από τραυματισμούς, αφού έχουν αποκτήσει πειθαρχία και γνωρίζουν τον τρόπο να χειρίζονται το σώμα τους.

Πηγή: Α. Αλιγιζάκης, W. Timmons-Παπαγεωργίου, Π. Κατώνης, Σ. Γιγουρτάκης, «Βασικές αρχές ιατρικής του χορού», Ηράκλειο 2002.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Αγησίλαο Αλιγιζάκη, ορθοπεδικό-χειρουργό, διδάκτορα του Πανεπιστημίου Κρήτης.