Όταν μια γυναίκα «χάνει» μια περίοδο, συνήθως το πρώτο πράγμα που περνάει από το μυαλό της είναι η πιθανότητα μιας εγκυμοσύνης. Από την άλλη μεριά, αν πλησιάζει ή έχει ήδη περάσει τα 50, είναι πιθανό η πρώτη της σκέψη να είναι ότι πλησιάζει η εμμηνόπαυση. Τι μπορεί να συμβαίνει, όμως, όταν μια νέα γυναίκα, χωρίς να είναι έγκυος, «χάνει» μια περίοδο και συγχρόνως παρατηρεί ότι διαταράσσεται η ρυθμικότητα του κύκλου της; Στην περίπτωση αυτή, δεν είναι απίθανο να μπαίνει στην εμμηνόπαυση νωρίτερα από την αναμενόμενη ηλικία. Αυτά είναι ίσως τα δυσάρεστα νέα. Τα ευχάριστα, όμως, είναι ότι υπάρχουν πολλές διαθέσιμες λύσεις για την ανακούφιση των γυναικών από τα ενοχλητικά συμπτώματα της πρόωρης εμμηνόπαυσης.
Period over
Η εμμηνόπαυση χαρακτηρίζεται πρόωρη όταν παρουσιάζεται πριν από τα 40 και οφείλεται στο ότι εξαντλούνται τα αποθέματα των ωαρίων στις ωοθήκες. Το αποτέλεσμα είναι η μείωση των οιστρογόνων και της γονιμότητας και η αύξηση του κινδύνου για την καρδιά και τα οστά (καρδιαγγειακά και οστεοπόρωση). Η πρόωρη εμμηνόπαυση αφορά το 1-2% των γυναικών.
Τι φταίει;
Η πρόωρη εμμηνόπαυση δεν σχετίζεται με την ηλικία έναρξης της περιόδου, ούτε με το πόσες γέννες έχει κάνει μια γυναίκα ή με το αν παίρνει αντισυλληπτικά. Οι ειδικοί εξηγούν ότι το γυναικείο βιολογικό ρολόι είναι γενετικά «κουρδισμένο» και το πότε θα σταματήσει συχνά καθορίζεται από την ύπαρξη ή μη μιας οικογενειακής προδιάθεσης (π.χ. από τη μητέρα ή τη γιαγιά). Ωστόσο, εκτός της κληρονομικότητας, υπάρχουν και ορισμένοι άλλοι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε πρόωρη εμμηνόπαυση:
- Μια σοβαρή πυελική φλεγμονή που οφείλεται σε ένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα (π.χ. χλαμύδια, γονόρροια). Γι’ αυτό και είναι απαραίτητο να αντιμετωπίζονται εγκαίρως τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και να λαμβάνονται προφυλάξεις (χρήση προφυλακτικού) κατά τη σεξουαλική επαφή.
- Ορισμένες γυναικολογικές επεμβάσεις, όπως οι επανειλημμένες εγχειρήσεις στις ωοθήκες (π.χ. για την αφαίρεση κύστεων ή της ίδιας της ωοθήκης).
- Επίσης, οι ωοθήκες μπορεί να καταστραφούν σε περίπτωση ακτινοθεραπείας στην περιοχή της πυέλου ή λήψης χημειοθεραπείας.
- Τα αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. ο ερυθηματώδης λύκος). Πρόκειται για νοσήματα όπου ο οργανισμός ουσιαστικά παράγει αντισώματα εναντίον του (π.χ. εναντίον των αρθρώσεων) και είναι πιθανό να «επιτεθεί» και στις ωοθήκες.
Για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της πρόωρης εμμηνόπαυσης υπάρχουν διάφορες λύσεις, ανάλογα με τις ανάγκες και το ιστορικό κάθε γυναίκας.
Φυτικά οιστρογόνα Πρόκειται για μια κατηγορία ουσιών φυτικής προέλευσης που βρίσκονται κατά κύριο λόγο στη σόγια και έχουν ήπια οιστρογονική δράση. Προσφέρουν ανακούφιση από τα συμπτώματα, όπως οι εξάψεις και οι εφιδρώσεις. Παρ’ όλα αυτά, χρειάζεται προσοχή στη χρόνια λήψη τους, καθώς δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς οι πιθανές παρενέργειές τους.
Πολυβιταμινούχα συμπληρώματα Συνήθως περιέχουν βιταμίνες Ε, Β6 και μαγνήσιο, που θεωρείται ότι ανακουφίζουν από τις εξάψεις και τις εφιδρώσεις, καθώς και ότι μειώνουν την ξηρότητα του δέρματος.
Κολπικές κρέμες Είναι κρέμες με λιπαντική δράση, που διευκολύνουν τη σεξουαλική επαφή.
Υπόθετα οιστρογόνων Οι κρέμες και τα υπόθετα οιστρογόνων συμβάλλουν στην ενίσχυση του πυελικού εδάφους, ως εκ τούτου στην αντιμετώπιση της κολπικής ξηρότητας, αλλά και της ακράτειας που μπορεί να συνυπάρχει. Πρέπει να χορηγούνται σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού, επειδή η παρατεταμένη χρήση τους έχει συσχετιστεί με προβλήματα (κακοήθεια) στο ενδομήτριο.
Ναι Ή όχι στην ορμονοθεραπεία;
Υπάρχουν διάφοροι τύποι ορμονικής θεραπείας που ανακουφίζουν από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης και παράλληλα προστατεύουν από την οστεοπόρωση, ενώ αντίθετα οι ειδικοί πλέον γνωρίζουν ότι δεν προστατεύουν από τα καρδιαγγειακά. Από την άλλη μεριά, οι περισσότεροι τύποι ορμονοθεραπείας έχουν συσχετιστεί με την αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού μετά από μακροχρόνια λήψη. Οι ειδικοί, λοιπόν, τονίζουν ότι κάθε περίπτωση πρέπει να εξατομικεύεται και ο γυναικολόγος να εκτιμά αν τα οφέλη από τη μικρής διάρκειας ορμονοθεραπεία είναι περισσότερα από τους πιθανούς κινδύνους για την υγεία. Επίσης, κατά το χρονικό διάστημα της λήψης τους, συνιστάται η τακτική παρακολούθηση από το γιατρό. Οι διαθέσιμες ορμονικές θεραπείες είναι:
- Ο συνδυασμός οιστρογόνων και προγεστερόνης. Με αυτή τη θεραπεία, η γυναίκα έχει και μηνιαίο κύκλο. Ωστόσο, η πολυετής λήψη αυτής της θεραπείας έχει συνδεθεί με την αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης κακοήθειας στο στήθος.
- Η τιβολόνη (προγεσταγόνο με ελαφρά οιστρογονική δράση), που επιδρά θετικά στα οστά. Ωστόσο, ορισμένες μελέτες τη συσχετίζουν με προβλήματα στο μαστό.
- Οι SERMs είναι νεότερα φάρμακα που δεν έχουν συσχετιστεί με προβλήματα στο στήθος. Προστατεύουν κατά κύριο λόγο τα οστά, αλλά μπορεί να επιδεινώσουν τις εξάψεις και τις εφιδρώσεις, γι’ αυτό και είναι καλό να μη χορηγούνται όταν τα συμπτώματα αυτά είναι σε έξαρση.
Όταν είναι γνωστό ότι μια γυναίκα κινδυνεύει από πρόωρη εμμηνόπαυση -π.χ. εάν πρόκειται να κάνει χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία για την αντιμετώπιση ενός γυναικολογικού καρκίνου-, τότε για την προστασία της γονιμότητάς της υπάρχουν κάποιες επιλογές που πρόσφατα -και όχι σε ευρεία κλίμακα- ξεκίνησαν να εφαρμόζονται από τους επιστήμονες. Σε αυτές ανήκουν η χειρουργική μετακίνηση των ωοθηκών σε περίπτωση ακτινοθεραπείας της πυέλου, καθώς και η εξωσωματική γονιμοποίηση πριν από τη διενέργεια της χημειοθεραπείας.
Το τεστ της πρόωρης εμμηνόπαυσης
Οι ειδικοί αναζητούν διαρκώς τρόπους ώστε να προβλέψουν την ηλικία της εμμηνόπαυσης. Σε πρόσφατη έρευνα μάλιστα αναφέρθηκε ότι η πρόωρη εμμηνόπαυση συνδέεται με 4 γονίδια που επηρεάζουν την ηλικία της οριστικής διακοπής της εμμήνου ρύσεως. Η εν λόγω έρευνα δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Human Molecular Genetics». Άλλες μέθοδοι που προτείνουν οι ειδικοί είναι η εκτίμηση του αποθέματος ωαρίων των ωοθηκών με υπερηχογραφήματα, ενώ ιρανοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι η μέτρηση της ορμόνης AMH για μία τριετία μπορεί να προβλέψει την ηλικία της εμμηνόπαυσης. Επίσης, το ορμονικό προφίλ (έλεγχος FSH, LH, οιστραδιόλης) είναι ένας έμμεσος τρόπος αξιολόγησης των αποθεμάτων των γυναικείων ωοθηκών.
Τα προμηνύματα
Τα κύρια συμπτώματα που προειδοποιούν για την έλευση της εμμηνόπαυσης είναι ίδια είτε αυτή έρχεται πρόωρα είτε «στην ώρα της» και είναι τα εξής:
Εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις, που επηρεάζουν την ποιότητα του ύπνου.
Κολπική ξηρότητα, που δυσχεραίνει τη σεξουαλική επαφή και σχετίζεται με την αύξηση των γυναικολογικών λοιμώξεων, καθώς και με την ακράτεια.
Διαταραχές στη ρυθμικότητα της περιόδου, π.χ. «χάνεται» μια περίοδος ή έρχεται γρηγορότερα, ενώ παρατηρούνται αυξομειώσεις στη ροή της εμμήνου ρύσεως.
Από την άλλη μεριά, ορισμένες γυναίκες (20%) δεν έχουν συμπτώματα. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γυναίκες ανακαλύπτουν για πρώτη φορά ότι τα αποθέματα των ωοθηκών τους είναι πολύ λιγότερα σε σχέση με την ηλικία τους μετά από έναν ορμονικό έλεγχο που γίνεται, για παράδειγμα, στο πλαίσιο μιας εξωσωματικής γονιμοποίησης.
H εμμηνόπαυση μπορεί να έρθει είτε γρήγορα, π.χ. μέσα σε 3-6 μήνες από την έναρξη των συμπτωμάτων, είτε αργότερα, λόγου χάρη, σε 1-2 χρόνια.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ.ΑΝΔΡΕΑ ΜΠΑΖΑΙΟ, MSc, M.R.C.O.G., μαιευτήρα-γυναικολόγο, μέλος του Βασιλικού Κολεγίου της Μεγάλης Βρετανίας.
