Ξηροστομία
Όταν οι σιελογόνοι αδένες δεν λειτουργούν ικανοποιητικά, παράγεται λιγότερο σάλιο και προκαλείται ξηροστομία, με ποικίλες επιπτώσεις, αφού το σάλιο μεταξύ άλλων βοηθάει στην πέψη των τροφών, προστατεύει τα δόντια από την τερηδόνα, ελέγχει την ανάπτυξη μικροοργανισμών στο στόμα, επιτρέπει την ορθή λειτουργία της μάσησης και της κατάποσης.
Ο ένοχος Πολλά φάρμακα, π.χ. καρδιολογικά, αντιυπερτασικά, ηρεμιστικά, αντιισταμινικά, διουρητικά, φάρμακα για το Πάρκισον και το σακχαρώδη διαβήτη, έχουν ως παρενέργεια τη μείωση της έκκρισης σάλιου. Επίσης, υπάρχουν παθήσεις που ευθύνονται για την ξηροστομία, μεταξύ των οποίων ο διαβήτης, η μόλυνση με τον ιό HIV, το σύνδρομο SjÖgren (προκαλεί βλάβη στους δακρυϊκούς και σιελογόνους αδένες), ενώ το σάλιο μπορεί να ελαττωθεί και εξαιτίας φλεγμονής από ιό (π.χ. παρωτίτιδα) ή τοπικό ερεθισμό (π.χ. λίθο στον αδένα). Όσοι δεν τρέφονται καλά παρουσιάζουν έλλειψη σε θρεπτικές ουσίες που ευνοούν την παραγωγή σάλιου και επίσης όσοι υποφέρουν από κρεατάκια, στραβό διάφραγμα ή ιγμορίτιδα μπορεί να αντιμετωπίσουν πρόβλημα, αφού συνήθως αναπνέουν από το στόμα. Τέλος, η έκθεση των σιελογόνων αδένων σε ραδιενέργεια (π.χ. λόγω ακτινοθεραπείας) προκαλεί προβλήματα στη λειτουργία τους, αλλά και ορισμένα χημειοθεραπευτικά φάρμακα καθιστούν το σάλιο παχύρρευστο, δημιουργώντας έτσι στεγνότητα του στόματος.
Η λύση Η θεραπεία της ξηροστομίας εξαρτάται από την αιτία που την προκαλεί και ο ειδικός γιατρός θα την εντοπίσει. Αν για το πρόβλημα ευθύνεται ένα φάρμακο, χρειάζεται προσαρμογή της δόσης ή αντικατάστασή του. Αν, πάλι, οι σιελογόνοι αδένες δεν λειτουργούν κανονικά, αλλά διατηρούν την ικανότητα παραγωγής σάλιου, μπορεί να χορηγηθούν φάρμακα που βελτιώνουν τη λειτουργία τους, ενώ ίσως χρειαστεί να πάρετε φάρμακα που διεγείρουν την παραγωγή σάλιου (αντιμυκητιασικά, σιελαγωγά). Μπορεί, επίσης, να χορηγηθεί τεχνητό σάλιο για να διατηρείται σε ικανοποιητικό επίπεδο η υγρότητα του στόματος. Ανάλογα με το μέγεθος του προβλήματος, μπορεί να δοθούν ειδικά σπρέι, ζελέ, διαλύματα για την ύγρανση του στόματος, ενώ αν για το πρόβλημα φταίνε τα κρεατάκια ή το στραβό διάφραγμα, τότε η χειρουργική αντιμετώπιση της αιτίας θα σας απαλλάξει και από αυτό. Τέλος, όσοι υποφέρετε από ξηροστομία πρέπει να επισκέπτεστε συχνά τον οδοντίατρο, καθώς το στόμα σε περιόδους ξηροστομίας είναι ευάλωτο σε λοιμώξεις και τα δόντια στην τερηδόνα.
Ξηροδερμία
Συνήθως εντοπίζεται στο πρόσωπο, το κεφάλι, το στέρνο, τους αγκώνες και τα γόνατα. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κοκκινίλα, απολέπιση, φαγούρα, ακόμα και κάψιμο και σκάσιμο του δέρματος.
Ο ένοχος Η κατάχρηση σαπουνιών και τα ζεστά μπάνια αφαιρούν το προστατευτικό στρώμα λιπιδίων της επιδερμίδας, προκαλώντας ξηροδερμία, ενώ ο άνεμος, η θάλασσα, το κρύο και η έκθεση στον ήλιο στεγνώνουν το δέρμα. Ωστόσο, η ξηροδερμία μπορεί να οφείλεται και σε παθολογικές καταστάσεις, όπως ορισμένες παθήσεις των νεφρών, ο διαβήτης, ο υποθυρεοειδισμός, η έλλειψη σιδήρου, καθώς και σε δερματολογικές, όπως η ατοπική δερματίτιδα.
Η λύση Η αυξημένη πρόσληψη νερού, φρούτων και λαχανικών είναι σημαντική. Φροντίστε, επίσης, να προστατεύετε τα χέρια σας, όταν χρησιμοποιείτε απορρυπαντικά, φορώντας γάντια. Μην κάνετε μπάνιο με πολύ ζεστό νερό και μην τρίβετε το δέρμα σας με σκληρά σφουγγάρια. Επιλέγετε προσεκτικά το είδος του σαπουνιού που χρησιμοποιείτε, καθώς ορισμένα προκαλούν ξηρότητα, και μετά το μπάνιο ενυδατώνετε το δέρμα σας με κρέμα που ταιριάζει στον τύπο της επιδερμίδας σας. Αν η ξηρότητα επιμένει ή είναι έντονη, συμβουλευτείτε το γιατρό σας, καθώς μπορεί να οφείλεται σε κάποια πάθηση.
Ξηρότητα κόλπου
Είναι ένα πρόβλημα που απασχολεί πολλές γυναίκες σε όλο τον κόσμο.
Ο ένοχος Συνήθως οφείλεται σε ορμονικά αίτια, δηλαδή στη μειωμένη έκκριση οιστρογόνων και προγεστερόνης που παρατηρείται στη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, αλλά και κατά την κλιμακτήριο, ενώ το ίδιο αποτέλεσμα έχει και η χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών. Η κολπίτιδα είναι ένας ακόμα λόγος για τον οποίο μπορεί να εκδηλώσετε το πρόβλημα. Τέλος, η λήψη αντιβιοτικών μπορεί να διαταράξει το pH του κόλπου και να επιδεινώσει την κατάσταση. Όσο για την ξηρότητα του αιδοίου, πέρα από την ορμονική αιτιολογία, μπορεί να οφείλεται στην υπερβολική χρήση αντισηπτικών καθαριστικών προϊόντων που απορρυθμίζουν το pH της περιοχής ή σε δερματίτιδα εξ επαφής (αλλεργική αντίδραση που μπορεί να προκληθεί από την επαφή π.χ. με συνθετικά εσώρουχα).
Η λύση Όταν ευθύνονται οι ορμόνες, συνήθως χορηγούνται ενυδατικά μη ορμονικά σκευάσματα, ενώ σπανιότερα αποτελεί λύση η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης. Αν το πρόβλημα οφείλεται σε κολπίτιδα, τότε προσδιορίζεται ο ένοχος και ακολουθείται η κατάλληλη αγωγή. Από την άλλη, στην ξηρότητα του αιδοίου συνιστάται η χορήγηση τοπικών οιστρογόνων, π.χ. στεροειδών σε μορφή κρέμας, ενώ αν η αιτία είναι η δερματίτιδα, δίνονται κορτικοειδή για την αντιμετώπισή της.
Ξηροφθαλμία
Τα δάκρυα προστατεύουν τα μάτια από βλαβερούς μικροοργανισμούς, συμβάλλουν στην απομάκρυνση ξένων σωματιδίων, ενώ η καλή τους ποιότητα βοηθάει την ευκρινή όραση. Όταν δεν παράγονται στη σωστή ποσότητα, εκδηλώνεται ξηροφθαλμία, με συνήθη συμπτώματα την αίσθηση ξένου σώματος, τη φαγούρα, το κοκκίνισμα και τις μικρές αλλοιώσεις στην επιφάνεια του κερατοειδούς.
Ο ένοχος Συνήθως ένοχος είναι ο ίδιος ο χρόνος, αφού μετά την ηλικία των 50 ετών η παραγωγή δακρύων μειώνεται, ιδιαίτερα στις γυναίκες λόγω εμμηνόπαυσης. Επίσης, η μειωμένη συχνότητα με την οποία ανοιγοκλείνετε τα μάτια, όταν π.χ. βλέπετε τηλεόραση, έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται η εξάτμιση των δακρύων. Η παραγωγή τους μειώνεται και σε όσους φορούν φακούς επαφής, αλλά και σε ασθενείς που έχουν κάνει πρόσφατα διαθλαστική επέμβαση (π.χ. λέιζερ για μυωπία), εγχείρηση καταρράκτη ή επέμβαση βλεφάρων. Ξηροφθαλμία μπορούν ακόμα να προκαλέσουν κάποια φάρμακα (π.χ. διουρητικά, αντιισταμινικά), ορισμένα αυτοάνοσα σύνδρομα (σύνδρομο του SjÖgren), αλλά και παθήσεις όπως η χρόνια βλεφαρίτιδα.
Η λύση Συνήθως συστήνονται τεχνητά δάκρυα, που βοηθούν στη διατήρηση της υγρασίας των ματιών. Μπορούν να χρησιμοποιούνται σε χρόνια βάση ή κάθε φορά που υπάρχει πρόβλημα. Στα αυτοάνοσα σύνδρομα βοηθάει η χρήση κυκλοσπορίνης σε κολλύριο, ενώ όταν η παραγωγή δακρύων είναι πολύ μειωμένη και τα υποκατάστατα δακρύων δεν επαρκούν, μπορεί να γίνει μικροεπέμβαση στους δακρυϊκούς πόρους για την τοποθέτηση ειδικών πωμάτων σιλικόνης, βοηθώντας στη συγκράτηση των δακρύων.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΕΛΕΝΗ ΓΚΑΓΚΑΡΗ, στοματολόγο oδοντίατρο, διδάκτορα του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, επίκουρη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνη του Στοματολογικού Τμήματος στο Νοσοκομείο «Α. Συγγρός», τον κ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟ ΑΓΓΕΛΑΚΟΠΟΥΛΟ, διευθυντή της Δερματολογικής Κλινικής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών, την κ. ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΜΑΡΑΓΚΟΥ, μαιευτήρα-χειρουργό γυναικολόγο, ειδικευμένη σε θέματα υπογονιμότητας, και τον κ. ΙΩΑΝΝΗ ΚΟΤΣΙΡΑ, επιμελητή στην Α΄ Οφθαλμολογική Κλινική του Νοσοκομείου «Ερρίκος Ντυνάν».
