Υπολογίζεται ότι το αίσθημα χρόνιας κόπωσης αυτήν τη στιγμή αφορά εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο και κάποιοι από αυτούς δηλώνουν τόσο εξαντλημένοι που δεν μπορούν καν να λειτουργήσουν.
Ο όρος «burn-out» (Σύνδρομο Συναισθηματικής και Ψυχοσωματικής Εξουθένωσης) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ στα μέσα της δεκαετίας του ’70, για να περιγράψει μια επαγγελματική παθολογία που χαρακτηρίζεται από γρήγορη κατανάλωση των ενεργειακών ψυχοσωματικών αποθεμάτων και μείωση των επαγγελματικών επιδόσεων. Στις αρχές περίπου του ’90, το ευρύ κοινό μάθαινε για το σύνδρομο εξουθένωσης, το οποίο εκδηλώνεται με μεγάλη συχνότητα σε όσους ασκούν κοινωνικό λειτούργημα (γιατρούς, νοσηλευτές, κοινωνικούς λειτουργούς κ.ά.).
Εκτός, όμως, από τους επαγγελματίες υγείας, με το σύνδρομο αυτό βρίσκονται αντιμέτωποι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι και κυρίως γυναίκες. Για τη σύγχρονη γυναίκα που στηρίζει ένα ολόκληρο σύστημα στις πλάτες της, με δουλειά, παιδιά, γονείς, σύντροφο και την υποχρέωση να τους ευχαριστεί όλους, η κόπωση είναι συχνά αναπόφευκτη και χρόνια. Η εξάντληση αυτή είναι ένα καμπανάκι που προειδοποιεί για την ανάγκη σωματικής και πνευματικής ανάπαυλας.
Πιο κουρασμένες οι γυναίκες
Το Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης προσβάλλει με μεγαλύτερη συχνότητα τις γυναίκες από τους άντρες (4 στους 5 ασθενείς είναι γυναίκες) και είναι νόσος της νεαρής και μέσης ηλικίας. Αν και εκδηλώνεται συνήθως κατά την τέταρτη δεκαετία της ζωής ενός ανθρώπου (μέσος όρος τα 33 έτη), μπορεί να παρουσιαστεί σε άτομα από 10 έως 77 χρόνων.
Το Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης εμφανίζεται συχνότερα σε πολυάσχολους ανθρώπους, κάποιες φορές μετά από μια περίοδο ισχυρού στρες που οφείλεται είτε σε ασθένεια είτε σε κάποιο άλλο πρόβλημα. Τα συμπτώματά του είναι ποικίλα και μάλλον ασαφή, γι’ αυτό και χαρακτηρίζεται ως σύνδρομο (στην ιατρική η συγκεκριμένη λέξη περιγράφει συνήθως ένα σύνολο συμπτωμάτων που είναι λίγο γενικά και συγκεχυμένα), δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ονομάζεται και «αόρατη νόσος».
Το Σύνδρομο όμως Χρόνιας Κόπωσης είναι μια πραγματική νοσολογική οντότητα, η οποία πολλές φορές αποδίδεται, κακώς, στη φαντασία του ασθενούς ή σε ψυχολογικά αίτια, κυρίως γιατί δεν συνοδεύεται από χαρακτηριστικά κλινικά και εργαστηριακά ευρήματα, βάσει των οποίων ο γιατρός θα μπορούσε να προχωρήσει σε μια εμπεριστατωμένη διάγνωση.
Αναζητήστε μια ακριβή διάγνωση
Υπάρχουν αρκετά θέματα υγείας (π.χ., ο υποθυρεοειδισμός) που μπορεί να προκαλούν αίσθημα κόπωσης, γι’ αυτό και είναι σκόπιμο να επισκεφθείτε τους κατάλληλους γιατρούς και να κάνετε τις απαραίτητες εξετάσεις ώστε να αποκλείσετε το ενδεχόμενο να κρύβεται κάποια ασθένεια πίσω από την κόπωση που σας καταβάλλει. Σε περίπτωση, βέβαια, που βρεθεί ότι για την κατάστασή σας ευθύνεται κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας, αντιμετωπίζοντάς το, θα λυθεί και το πρόβλημα της ανεξήγητης κόπωσης.
Μήπως το έχετε και δεν το ξέρετε;
Η αλήθεια είναι ότι η χρόνια κόπωση, όπως είπαμε και παραπάνω, είναι μια κατάσταση που είναι δύσκολο να διερευνηθεί και να εντοπιστούν οι αιτίες και οι απαντήσεις που κρύβονται πίσω από αυτή. Είναι φυσιολογικό να αισθάνεστε κουρασμένοι μετά από μια κοπιαστική μέρα στη δουλειά που την ακολουθούν οι υποχρεώσεις στο σπίτι. Η χρόνια κόπωση όμως είναι κάτι πολύ περισσότερο.
Το βασικό χαρακτηριστικό του εν λόγω συνδρόμου είναι η κούραση που επιμένει για περισσότερους από έξι μήνες, δεν υποχωρεί με ξεκούραση ή ύπνο και δεν οφείλεται σε κάποια άλλη αιτία (π.χ., υποθυρεοειδισμός, διαβήτης, σιδηροπενική αναιμία, καρδιολογικά προβλήματα κ.λπ.). Επιπλέον, είναι πιθανό να συνοδεύεται από ανεξήγητους πόνους στους μυς και στις αρθρώσεις (χωρίς να υπάρχει κάποια ρευματολογική ασθένεια), πονοκεφάλους, δυσκολία συγκέντρωσης και διεκπεραίωσης των καθημερινών υποχρεώσεων, προβλήματα μνήμης και ύπνου, καθώς και συμπτώματα κρυολογήματος (π.χ., χαμηλός πυρετός, πρησμένοι λεμφαδένες, ερεθισμένος λαιμός). Χαρακτηριστικό του συνδρόμου είναι ότι και η παραμικρή πνευματική ή σωματική δραστηριότητα προκαλεί επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών των ΗΠΑ (CDC), για να χαρακτηρισθεί ένα άτομο ως πάσχον από σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, θα πρέπει να αναφέρει αίσθημα χρόνιας σοβαρής κόπωσης για διάστημα άνω των έξι συνεχών μηνών, να έχουν αποκλειστεί από τη διάγνωση άλλες γνωστές παθολογικές καταστάσεις που προκαλούν χρόνια κόπωση και να εμφανίζει τουλάχιστον τέσσερα ή περισσότερα από τα παρακάτω:
- Σημαντική μείωση της πρόσφατης μνήμης ή της ικανότητας συγκέντρωσης.
- Πονόλαιμο.
- Ευαίσθητους στην ψηλάφηση μικρούς λεμφαδένες.
- Μυαλγίες.
- Πολυαρθραλγία χωρίς οίδημα ή ερυθρότητα των αρθρώσεων.
- Κεφαλαλγία νέου τύπου, χαρακτηριστικών ή βαρύτητας.
- Μη αναζωογονητικός ύπνος (ύπνος που δεν ξεκουράζει).
- Αίσθημα αδυναμίας μετά από προσπάθεια, η οποία διαρκεί πάνω από 24 ώρες.
Τα παραπάνω συμπτώματα θα πρέπει να επιμένουν ή να υποτροπιάζουν για διάστημα τουλάχιστον έξι μηνών και να μην προηγούνται χρονικά του αισθήματος κόπωσης.
Θα πρέπει επίσης να διευκρινίσουμε ότι η έννοια του όρου κόπωση δεν έχει την ίδια ερμηνεία από όλους τους ασθενείς. Με άλλα λόγια, δεν αντιλαμβανόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο την κόπωση. Έτσι, ο όρος μπορεί να εκφραστεί σαν εξάντληση, αδυναμία, κατάρρευση ή και έλλειψη ενέργειας. Με την ευρύτερη έννοια και υπό φυσιολογικές συνθήκες, το αίσθημα της κόπωσης εγκαθίσταται στον οργανισμό όταν μια σωματική ή πνευματική προσπάθεια ή συνδυασμός αυτών ξεπερνά τα όριά του. Τα εν λόγω όρια προκαθορίζονται από γενετικούς παράγοντες, αλλά και από το βαθμό εξάσκησης και ικανοποιητικού ύπνου κάθε ατόμου.
Βελτιώστε τη διατροφή σας
Αν καταφέρνετε να διατηρείτε τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα σας σταθερά, θα νιώθετε ότι έχετε περισσότερη ενέργεια. Καλό είναι να αποφεύγετε τους απλούς υδατάνθρακες (ζάχαρη, γλυκά, σοκολάτες, αρτοσκευάσματα κ.λπ.) γιατί ανεβάζουν άμεσα το σάκχαρο στο αίμα, το οποίο στη συνέχεια πέφτει γρήγορα και απότομα, με αποτέλεσμα να προκαλείται έντονο αίσθημα πείνας που συνοδεύεται συνήθως από επιθυμία για κάτι γλυκό και θερμιδογόνο. Σκόπιμο είναι να προτιμάτε άλλα τρόφιμα και σύνθετους υδατάνθρακες (δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα κ.λπ.)
Ποια είναι τα συμπτώματα
Σωματικά
Εξάντληση, πονοκέφαλος, πεπτικές διαταραχές, δυσκολίες ύπνου (υπνηλία, αϋπνία), υπερένταση, γρήγορη αναπνοή, μυοσκελετικοί πόνοι, απώλεια της λίμπιντο, διαταραχές της όρεξης (ανορεξία ή αυξημένη όρεξη).
Ψυχολογικά
Εκνευρισμός, ανορεξία, αίσθημα ανησυχίας, ευσυγκινησία, ενοχές, αδράνεια, θλίψη, ευερεθιστότητα, στρες, αρνητική διάθεση, χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Συμπεριφοράς
Αδυναμία συγκέντρωσης, κυκλοθυμία, αδυναμία ολοκλήρωσης μιας δουλειάς.
Μήπως φταίει ο χαρακτήρας σας;
Εκτός από τις συνθήκες που συνήθως οδηγούν στο εν λόγω σύνδρομο, σημαντικό ρόλο παίζει και ο χαρακτήρας του καθενός. Τα άτομα που είναι πιο επιρρεπή στο να πάθουν burn-out ή Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης ή Εξουθένωσης είναι:
- Φιλόδοξα, φιλότιμα, εργατικά, ανταγωνιστικά, συγκεντρωτικά που αναζητούν επαγγελματική καταξίωση και οικογενειακή και κοινωνική αποδοχή.
- Τελειομανείς, θέλουν να έχουν τον πλήρη έλεγχο και να καταφέρνουν τα πάντα, όσο κι αν κουράζονται. Επενδύουν πολλά στις σχέσεις χωρίς να ενδιαφέρονται για το αν λαμβάνουν την αντίστοιχη υποστήριξη ή για το πόσο πολύ φθείρονται σε αυτή τους την προσπάθεια.
- Ελεγκτικοί, καθώς νιώθουν ασφαλείς όταν ελέγχουν τον εαυτό τους και το περιβάλλον τους, ακόμα και σπαταλώντας τεράστια ενέργεια. Πιέζουν συνεχώς τον εαυτό τους, περισσότερο από τα όριά του (τόσο τα σωματικά όσο και τα ψυχικά).
Φυσικά και είναι δύσκολο να αλλάξετε την προσωπικότητά σας, όμως αν συνειδητοποιήσετε τι ακριβώς κάνετε, είναι πιο εύκολο να το αντιμετωπίσετε και να το περιορίσετε.
Πώς γίνεται η διάγνωση
Παρά τον αυξανόμενο αριθμό κρουσμάτων οι ειδικοί εξακολουθούν να μην κατανοούν ακριβώς τι προκαλεί το συγκεκριμένο σύνδρομο. Επιπλέον, δεν υπάρχουν εργαστηριακές εξετάσεις που να οδηγούν στη διάγνωσή του (π.χ., αίματος, ακτινογραφίες κ.ά.) και όσες γίνονται αποσκοπούν στον αποκλεισμό άλλων παθήσεων που το μιμούνται.
Έτσι, οι ειδικοί καταλήγουν σε αυτό αφού έχουν προηγουμένως αποκλείσει οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να προκαλεί τα συγκεκριμένα συμπτώματα (π.χ., κατάθλιψη, ρευματολογικά νοσήματα, λοιμώδης μονοπυρήνωση, προβλήματα θυρεοειδούς, διαβήτης, άλλες ενδοκρινικές διαταραχές κ.ά.).
Υπάρχει θεραπεία;
Στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη θεραπεία. Έτσι, οι γιατροί προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα ώστε να ανακουφίσουν τους ασθενείς. Πολύ βοηθητική μπορεί να αποδειχτεί η ψυχολογική υποστήριξη από κάποιον ειδικό.
Πιο συγκεκριμένα, ο ειδικός ψυχικής υγείας θα συζητήσει με τον πάσχοντα αναφορικά με τις πιθανές αιτίες του φαινομένου και θα καταλήξουν σε βοηθητικές τεχνικές για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, όπως η νευρομυϊκή χαλάρωση, ο έλεγχος της αναπνοής, η διαχείριση του στρες, η ενθάρρυνση κ.ά. Η διάγνωση βασίζεται κυρίως στο ιστορικό, στη φυσική εξέταση και στον αποκλεισμό άλλων παθήσεων που μπορούν να προκαλούν αίσθημα χρόνιας κόπωσης.
Τι άλλο θα βοηθήσει
- Αναγνωρίστε τους παράγοντες που συμβάλλουν στη χρόνια κόπωση.
- Περιορίστε ό,τι είναι ή μπορεί να γίνει εστία άγχους στην εργασία και τη ζωή σας γενικότερα.
- Διαχειριστείτε καλύτερα τον εργασιακό και προσωπικό χρόνο σας.
- Αυξήστε τις ώρες ύπνου σας. Είναι πολύ σημαντικό να κοιμάστε επαρκώς.
- Μην αναλαμβάνετε περισσότερες υποχρεώσεις από όσες μπορείτε να φέρετε εις πέρας.
- Τολμήστε να διεκδικήσετε ό,τι σας αξίζει.
- Εκτονωθείτε με μια δραστηριότητα που σας ευχαριστεί.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον δρα Αναστάσιο Σπαντιδέα, κλινικό φαρμακολόγο-παθολόγο.
