Μήπως το ένστικτο είναι κάτι περισσότερο από ένα αόριστο «προαίσθημα»; Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Κορέας υποστηρίζουν ότι η διαίσθησή μας — και ειδικά η ικανότητά μας να ακούμε τα σήματα του σώματός μας — μπορεί να παίζει καθοριστικό ρόλο στις ηθικές αποφάσεις που λαμβάνουμε καθημερινά.
Σύμφωνα με τη νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Neuroscience, όσοι είναι περισσότερο «συντονισμένοι» με τα εσωτερικά τους σήματα, όπως οι καρδιακοί παλμοί, τείνουν να λαμβάνουν ηθικές αποφάσεις που ευθυγραμμίζονται περισσότερο με την άποψη της πλειοψηφίας. Με άλλα λόγια, το σώμα μας μπορεί να λειτουργεί σαν μια ενστικτώδης πυξίδα, βοηθώντας μας να διαχειριστούμε ηθικά διλήμματα, χωρίς να χρειαζόμαστε πάντα λογική επεξεργασία.
Καρδιά VS μυαλού
Η έρευνα έρχεται να ανατρέψει την κυρίαρχη άποψη που θέλει τις ηθικές αποφάσεις να βασίζονται κυρίως στη λογική. Οι επιστήμονες επικεντρώθηκαν στη λεγόμενη «εσωτερική επίγνωση του σώματος» (interoception) —την ικανότητα να αισθανόμαστε τα εσωτερικά μας σήματα, όπως η αναπνοή.
Σε δύο πειράματα με περισσότερους από 100 συμμετέχοντες, οι ερευνητές εξέτασαν πώς η ικανότητα κάποιου να ανιχνεύει τον καρδιακό του ρυθμό (χωρίς να παίρνει τον σφυγμό του) επηρεάζει τις ηθικές του κρίσεις. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε δύσκολα ηθικά διλήμματα, όπως το αν ένας γιατρός θα έπρεπε να θυσιάσει έναν υγιή άνθρωπο για να σώσει πέντε άλλους ασθενείς.
Το εντυπωσιακό ήταν ότι όσοι συμμετέχοντες είχαν μεγαλύτερη επίγνωση των σωματικών τους σημάτων, έτειναν να παίρνουν αποφάσεις που ήταν πιο σύμφωνες με αυτές της πλειοψηφίας, ανεξαρτήτως αν αυτές ήταν ωφελιμιστικές ή δεοντολογικές.
Τα ευρήματα της μελέτης ανοίγουν ένα νέο παράθυρο στον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε τη φύση της ηθικής. Δεν είναι απλώς ζήτημα λογικής ή συναισθηματικής αντίδρασης, αλλά αποτέλεσμα μιας πολυσύνθετης αλληλεπίδρασης μεταξύ του σώματος, του εγκεφάλου και του κοινωνικού πλαισίου.
Οι κοινωνικές νόρμες —τι θεωρείται σωστό και τι λάθος— φαίνεται να ενσωματώνονται στο νευροβιολογικό μας σύστημα. Η ενστικτώδης «γροθιά στο στομάχι» που νιώθουμε όταν κάτι μας φαίνεται ανήθικο, ίσως να είναι το σώμα μας που εκφράζει την εσωτερικευμένη ηθική της κοινωνίας στην οποία ζούμε.
Να εμπιστευόμαστε το ένστικτο;
Αν αναρωτιέστε αν αξίζει να εμπιστευόμαστε τη διαίσθησή μας στα ηθικά διλήμματα, η απάντηση μπορεί να είναι: ναι — αλλά με προϋποθέσεις. Δεν είναι όλες οι εσωτερικές παρορμήσεις αλάνθαστες. Όμως, όσοι έχουν καλύτερη επίγνωση του σώματός τους φαίνεται πως είναι πιο ικανοί να κατανοούν και να ερμηνεύουν σωστά αυτά τα σήματα.
Η διαίσθηση, όπως φαίνεται, δεν είναι μυστήριο ή μαντεία. Είναι μια εσωτερική διαδικασία, η «φωνή» του σώματος που έχει χτιστεί μέσα από εμπειρίες, μνήμες, κοινωνικές νόρμες και βιολογικές διεργασίες.
Και ίσως, την επόμενη φορά που θα νιώσεις έναν κόμπο στο στομάχι ή ένα σφίξιμο στην καρδιά μπροστά σε μια δύσκολη απόφαση, να αξίζει να σταματήσεις και να ακούσεις. Το σώμα σου μπορεί να ξέρει κάτι που ο νους ακόμα επεξεργάζεται!
