Όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1970 και 1980 πιθανόν θυμούνται το βιβλίο του Αμερικανού συγγραφέα Ντάγκλας Κόπλαντ με τίτλο «Generation X – Ιστορίες για μια έκρυθμη κουλτούρα». Προ πολλού εξαντλημένο σήμερα, το βρίσκεις μόνο σε παλαιοβιβλιοπωλεία, ήταν το ξενόφερτο ευαγγέλιο της γενιάς των ‘90s, που τα media τη βάφτισαν Γενιά Χ.
Τα ημι-οργισμένα νιάτα του χθες, που έζησαν τον ριγκανισμό και τον θατσερισμό, και στην Ελλάδα ενηλικιώθηκαν με το πέρασμα στον νεοφιλελευθερισμό, είναι οι ξεχασμένοι πενηντάρηδες του σήμερα. Κάποτε τους λέγανε slackers, αυτοί που λουφάρουν ή αποστασιοποιούνται, αφού αρκετοί εξ αυτών αμφισβήτησαν τον γιαπισμό και το κυνήγι του χρήματος. Καταραμένα είδωλα όπως ο Κερτ Κομπέιν και ο Ρίβερ Φίνιξ, τανίες όπως το Matrix και το Fight Club, θεωρείται ότι σφράγισαν τη γενιά που σήμερα διανύει ή πλησιάζει τα πρώτα -ήντα.
Η ξεχασμένη Generation X
Δεν περνάει μέρα που να μη διαβάζουμε και στο ελληνικό διαδίκτυο άρθρα για την GenZ, στην οποία κοντεύουμε να γίνουμε ειδήμονες θέλουμε δε θέλουμε. Πώς δουλεύει, πώς ερωτεύεται, πώς τρώει, πώς «κάηκε» από τις ατέλειωτες ώρες στα social media εν μέσω πανδημίας.
Οι κάποτε δημοφιλείς millennials, που πλέον σαρανταρίζουν, δεν έχουν φύγει εντελώς από την επικαιρότητα. Είναι η γενιά της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, που στην Ελλάδα κράτησε πάνω από δέκα χρόνια και σημαδεύτηκε από τη μεγαλύτερη μείωση του ΑΕΠ σε καιρό ειρήνης. Οι millennials της Ελλάδας είναι σε μεγάλο βαθμό η γενιά του brain drain. Υπερπροσοντούχοι, μορφωμένοι που έφυγαν στο εξωτερικό για να βρουν δουλειά, και που τώρα η Ελλάδα προσπαθεί να τους φέρει πίσω, με την πολυδιαφημισμένη κυβερνητική καμπάνια BrainReGain.
Aκόμα και οι Βaby boomers, η πάλαι ποτέ γενιά του μεταπολεμικού θαύματος, έχουν το δικό τους αξιόλογο μερίδιο δημοσιότητας. Στην Ελλάδα, στην ηλικιακή κατηγορία των baby boomers ανήκει η γενιά του Πολυτεχνείου και της μεταπολίτευσης. Είναι ίσως η τελευταία γενιά που μεγάλωσε με την πεποίθηση ότι θα ζήσει καλύτερα από τους γονείς της, κάτι που δεν μπορεί να εγγυηθεί για τα παιδιά της.
Η Generation X, που στην πιο διευρυμένη της εκδοχή περιλαμβάνει τα άτομα μεταξύ 45-60 ετών, μοιάζει να έχει ξεμείνει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Ακόμα και όσοι ανήκουν ηλικιακά σε αυτήν, αγνοούν ή δε θυμούνται τον όρο.
Η πιο δυστυχισμένη γενιά;
Οι πενηντάρηδες του σήμερα, εκτός από την πιο αγνοημένη – από τα media – γενιά, είναι και η πιο ταλαιπωρημένη, τουλάχιστον ψυχολογικά.
Αυτό υποστηρίζουν νέες διεθνείς έρευνες που δείχνουν ότι οι εκπρόσωποι της Generation X έχουν τα υψηλότερα ποσοστά δυστυχισμένων ανθρώπων. Έρευνα της δημοσκοπικής εταιρείας Ιpsos σε 30 χώρες, έδειξε ότι ο ένας στους τρεις GenXers διεθνώς δηλώνει «καθόλου ευτυχισμένος» ή «όχι πολύ ευτυχισμένος» – το υψηλότερο ποσοστό από κάθε άλλη γενιά.
Μια πειστική εξήγηση είναι ότι πρόκειται απλώς για την κρίση της μέσης ηλικίας. Στην ίδια έρευνα (happiness index 2025), αποδεικνύεται οι άνθρωποι τείνουν να είναι πιο ευτυχισμένοι μεταξύ 60 και 70 ετών, και πιο δυστυχείς στα 50 τους. Κύριοι παράγοντες ανησυχίας και δυστυχίας είναι η προσωπική οικονομική κατάσταση, η ψυχική και η σωματική υγεία και ευεξία.
Νέο αφιέρωμα του Εconomist, υποστηρίζει ότι τα βάσανα της Generation X – είτε έχουν υλική είτε ψυχολογική βάση – δεν οφείλονται μόνο στις δυσκολίες της ηλικίας, αλλά στο ότι η ίδια η γενιά είναι «καταραμένη». Πρόκειται για βαριά κουβέντα, αλλά το αιτιολογούν, με οικονομικούς και κοινωνικούς όρους.
Γονείς καγκουρό
Ο Εconomist επικαλείται έρευνα του Βρετανού καθηγητή οικονομικών Ντέιβιντ Μπλαντσφλάουερ, που διαπιστώνει ότι «όλα τα είδη των δυσάρεστων συναισθημάτων, από τη δυστυχία έως το άγχος και την απελπισία, κορυφώνονται γύρω στα 50»
Το εύρημα αυτό συνάδει με τη θεωρία ότι η πορεία της ζωής είναι σαν το γράμμα U: Είμαστε πιο ευτυχισμένοι στα νιάτα μας, στη μέση ηλικία έχουμε φτάσει στο ναδίρ της αρνητικής διάθεσης και ξεκινάμε να ανεβαίνουμε όσο πλησιάζουμε την τρίτη ηλικία.
Ένας παράγοντας δυστυχίας για την Generation X είναι ότι στα 50 αρχίζουν και γίνονται πιο εμφανή χρόνια προβλήματα υγείας, που σε νεότερες ηλικίες οι άνθρωποι τείνουν να κρύβουν κάτω από το χαλί. Μια άλλη ματαίωση είναι ότι σε αυτή την ηλικία ξεκινάς να συνειδητοποιείς ότι πιθανόν δεν θα πραγματοποιήσεις ποτέ τα όνειρα που είχες, π.χ. για την καριέρα σου. Επίσης πρόκειται για μια γενιά παγιδευμένη στο να φροντίζει τόσο τα παιδιά της, που ακόμα δεν έχουν απογαλακτιστεί, όσο και τους γονείς της.
Ιδίως στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Ελλάδα, που οι νέοι μένουν στη γονεϊκή εστία ως τα 35 χρόνια, όσοι εκπρόσωποι της Generation X έκαναν παιδιά, θα πρέπει να κάνουν τα «καγκουρό» για καιρό ακόμα, κουβαλώντας στα στο μάρσιπο και μετά την ενηλικίωση.
Generation X και στεγαστική κρίση
Η Generation X είναι από τις γενιές που έχουν χτυπηθεί σφοδρά από τη στεγαστική κρίση, ιδίως στη χώρα μας.
Ακούμε όλο και πιο συχνά για τα προβλήματα της Generation Rent, της γενιάς των ενοικιαστών. Είναι κυρίως νεότεροι άνθρωποι και υποφέρουν από τα πανάκριβα ενοίκια.. Η γενιά των Μillenials, που αδυνατεί ή δυσκολεύεται πάρα πολύ να αποκτήσει το δικό της σπίτι, έχει βρεθεί στο επίκεντρο στεγαστικών πολιτικών, όπως το Σπίτι μου 1 και 2. Έστω και αν η αποτελεσματικότητά των προγραμμάτων αυτών αμφισβητείται, υπάρχει τουλάχιστον η συνειδητοποίηση ότι οι σημερινοί τριαντάρηδες και σαραντάρηδες πρέπει να στηριχθούν, μήπως μπορέσουν και κάνουν οικογένεια.
Οι πενηντάρηδες είναι εκείνοι που είτε έχουν στην πλάτη τους υποθηκευμένες κατοικίες, πολλές εξ αυτών με «κόκκινα δάνεια», είτε αναζητούν σπίτια κατάλληλα για οικογένεια, με ενοίκια που κοστίζουν όσο ένας μισθός.
Αν εξαιρέσουμε τη μερίδα που επωφελείται από το ράλι στα ακίνητα, ανάμεσά τους και οι μικρο-προσοδούχοι των βραχυχρόνιων μισθώσεων, οι περισσότεροι μισθωτοί της Generation X ανήκουν στην κατηγορία που βλέπουν τα χρήματα να τελειώνουν πριν βγει ο μήνας. Στην Ελλάδα, που το στεγαστικό κόστος είναι το υψηλότερο στην Ευρώπη αναλογικά με το εισόδημα, το φορτίο που επωμίζονται οι πενηντάρηδες, ιδίως όσοι έχουν παιδιά, είναι ίσως το υψηλότερο από κάθε ηλικιακή κατηγορία.
Η γενιά της φτωχοποίησης
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες η Generation X και οι Millenials έχoυν ανακάμψει από τη μείωση των εισοδημάτων που υπέστησαν την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Στην Ελλάδα όμως η ανάκαμψη αργεί. Τα εισοδήματα δεν έχουν επιστρέψει στα προμνημονιακά επίπεδα, ούτε σε ονομαστικούς όρους, ούτε σε αγοραστική δύναμη.
Επιπλέον, την περίοδο που θεωρητικά θα έπρεπε να βγάζουν τα περισσότερα χρήματα στην καριέρα τους, μεταξύ 30 και 40 ετών, οι σημερινοί πενηντάρηδες βίωσαν την πλέον απότομη καθίζηση στους μισθούς και την εκτίναξη της ανεργίας.
Σε αντίθεση με τους γονείς της η Generation X δεν συσσώρευσε περιουσία. Oι περισσότεροι δεν αγόρασαν χωραφάκια ή αν κληρονόμησαν κάτι το είδαν συχνά να μετατρέπεται σε βάρος παρά σε όφελος.
Η Generation X είναι η γενιά που μεγάλωσε την εποχή της υποτιθέμενης ευμάρειας, χτισμένης σε δανεικά. Οπότε σε αντίθεση με τους νεότερους, έχουν κάθε λόγο να νιώθουν φτωχότεροι από ό,τι ήταν στα 30 τους.
Να δεις τι σου’χω για μετά
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, από το 2010 ως το 2021, οι millennials στην ευρωζώνη τριπλασίασαν την καθαρή ονομαστική αξία τους (εισοδήματα και περιουσιακά στοιχεία), έναντι λιγότερο από διπλασιασμό για την Generation X. Στην Ελλάδα πάλι, σύμφωνα με τη Εurostat τα εισοδήματα παραμένουν 28% χαμηλότερα από το 2010.
Ο Εconomist εκτιμά ότι η θέση της Generation X δεν αναμένεται να βελτιωθεί ιδιαίτερα στο μέλλον. Τα μεγάλα προβλήματα αναμένεται να αρχίσουν όταν θα φτάνουν σταδιακά σε ηλικία συνταξιοδότησης. Ήδη το 2033 τα αποθέματα του ταμείου κοινωνικής ασφάλισης των ΗΠΑ θα έχουν εξαντληθεί και θα υπάρχουν περικοπές από 20%-25%, εκτός αν ληφθούν δραστικά μέτρα. Στην Ελλάδα, που οι νέες συντάξεις είναι ήδη πολύ χαμηλές, οι σημερινοί πενηντάρηδες, δύσκολα θα εξασφαλίσουν αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης μετά τη συνταξιοδότηση, άσε που θα δουλεύουν τουλάχιστον μέχρι τα εβδομήντα.
«Την επόμενη φορά που θα δείτε έναν πενηντάρη, τουλάχιστον χαμογελάστε του», καταλήγει το περιοδικό. Πάλι καλά που δεν λέει ελεήστε τον φτωχό.
*Από την Αφροδίτη Τζιαντζή
