Απασχολεί εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη και είναι η πιο διαδεδομένη χρόνια μη μεταδοτική νόσος στην παιδική ηλικία. Ο λόγος για το άσθμα. Ας δούμε λοιπόν όσα πρέπει να γνωρίζουμε για να το αντιμετωπίσουμε.
Υπολογίζεται ότι περίπου έξι στους εκατό Έλληνες υποφέρουν από άσθμα, μια πολύ σοβαρή, χρόνια μη μεταδοτική ασθένεια του αναπνευστικού συστήματος που εμφανίζεται συνήθως στην παιδική ηλικία, αλλά δεν είναι απίθανο να εκδηλωθεί για πρώτη φορά στην ενήλικη ζωή. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, έχει αλλεργικό υπόβαθρο και παρουσιάζεται σε ανθρώπους που έχουν γενετική προδιάθεση να αντιδρούν σε αλλεργιογόνους παράγοντες, με αποτέλεσμα να προκαλούνται φλεγμονή και, επομένως, στένωση στους βρόγχους (αεραγωγούς) η οποία τελικά οδηγεί σε δύσπνοια. Τα καλά νέα για αυτήν τη φλεγμονώδη νόσο είναι ότι με την κατάλληλη θεραπεία αλλά και την υιοθέτηση προληπτικών μέτρων μπορεί να ελεγχθεί σχεδόν πλήρως και έτσι οι άνθρωποι που υποφέρουν από άσθμα να ζουν μια γενικά φυσιολογική ζωή.
Υπάρχει αύξηση των κρουσμάτων;
Η συχνότητα εμφάνισης του άσθματος αυξάνεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια εξαιτίας διαφόρων παραγόντων, όπως είναι η υγρασία, η ατμοσφαιρική ρύπανση, το στρες, η κακή διατροφή με τα πολλά τυποποιημένα και επεξεργασμένα τρόφιμα, η αύξηση της παχυσαρκίας, η έλλειψη άσκησης και ο αποστειρωμένος τρόπος με τον οποίο μεγαλώνουν πλέον τα παιδιά.
Πώς θα αναγνωρίσουμε το άσθμα
Εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα, τα οποία κατά κανόνα είναι ο (ξηρός) βήχας, ο συριγμός (wheezing) και η δυσκολία στην αναπνοή, το βράσιμο αλλά και το σφίξιμο στο στήθος (μοιάζει σαν να είναι δεμένο με ένα σφιχτό πανί εξαιτίας του οποίου δεν μπορούμε να αναπνεύσουμε ελεύθερα). Τα συμπτώματα επιδεινώνονται έπειτα από άσκηση, όταν υπάρχουν πολλά αλλεργιογόνα στην ατμόσφαιρα, όταν περνάμε κάποια ιογενή αναπνευστική λοίμωξη, αλλά και όταν αλλάζει ο καιρός.
Πόσο σοβαρό είναι
Τα επεισόδια δύσπνοιας μπορεί να είναι σχετικά ήπια και να εκδηλώνονται αραιά. Αν ωστόσο πρόκειται για σοβαρότερο άσθμα, τα προβλήματα στην αναπνοή, ο βήχας και η δύσπνοια ενδεχομένως να εκδηλώνονται ακόμα και καθημερινά (ειδικά σε περιόδους ή σε συνθήκες όπου τα αλλεργιογόνα είναι αυξημένα). Όταν τα συμπτώματα χειροτερεύουν και διαρκούν περισσότερο, μιλάμε πλέον για κρίση άσθματος.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο από άσθμα
Σε μεγαλύτερο ποσοστό, έχουν περισσότερες πιθανότητες να τους χτυπήσει την πόρτα το άσθμα όσοι:
- Έχουν κάποιο μέλος της οικογένειας και ιδιαίτερα στενό συγγενή, όπως γονέα ή αδελφό/ή, με άσθμα.
- Υποφέρουν από αλλεργική ρινίτιδα.
- Είναι υπέρβαροι, τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες.
- Έχουν πάθει πολλές ιογενείς λοιμώξεις στη βρεφική, νηπιακή και παιδική ηλικία.
- Εκτίθενται –κατά κανόνα εξαιτίας του επαγγέλματός τους– σε χημικές ουσίες, όπως αυτές που βρίσκονται σε βερνίκια, κόλλες και αφρώδη πλαστικά.
Πώς αντιμετωπίζεται
Η αντιμετώπιση του άσθματος περιλαμβάνεται στους τέσσερις πρώτους στόχους-προτεραιότητες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, όσον αφορά τόσο την ενημέρωση όσο και την πρόληψη αλλά και, φυσικά, τη θεραπεία. Η τακτική παρακολούθηση και η φαρμακευτική αγωγή (σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού) δεν θα πρέπει ποτέ να αμελούνται όταν υπάρχει υποψία άσθματος.
Η πρόληψη
Όπως έχουμε συνηθίσει να λέμε και για τις διάφορες αλλεργίες, έτσι και στην περίπτωση του άσθματος τα άτομα που υποφέρουν από αυτό είναι σκόπιμο να αποφεύγουν όσο περισσότερο γίνεται τα αλλεργιογόνα. Ειδικά την άνοιξη, λόγω της γύρης και του συνδυασμού της με τη ρύπανση των πόλεων αλλά και την ηλιοφάνεια και τον αέρα, οι ασθενείς με άσθμα πρέπει να είναι πάρα πολύ προσεκτικοί (να περιορίζουν την παραμονή στην ύπαιθρο κ.λπ.) ώστε να μη βρίσκεται το αναπνευστικό τους πρόβλημα συνεχώς σε έξαρση. Συχνά βέβαια γνωρίζουν καλά και οι ίδιοι τι τους πειράζει και το αποφεύγουν, όπως, για παράδειγμα, το τρίχωμα κάποιων ζώων, συγκεκριμένες και έντονες μυρωδιές από καθαριστικά ή χημικά και, φυσικά, το τσιγάρο. Σημαντικό είναι επίσης να αερίζονται τα δωμάτια και ιδιαίτερα η κρεβατοκάμαρα και στη συνέχεια να κρατιούνται γενικά κλειστά τα παράθυρα τόσο στο σπίτι όσο και στο αυτοκίνητο. Το καλό καθάρισμα του σπιτιού και των κλινοσκεπασμάτων ώστε να απομακρύνονται τα ακάρεα, που επιδεινώνουν την κατάσταση, είναι επίσης απαραίτητο. Τέλος, ένας άλλος εκλυτικός παράγοντας για το άσθμα είναι το στρες αλλά και γενικά οι έντονες συναισθηματικές φορτίσεις, γι’ αυτό και είναι καλό να τις αποφεύγουμε κατά το δυνατό.
Η θεραπεία
Η βαρύτητα της νόσου υποδεικνύει τόσο το είδος όσο και τη διάρκεια της θεραπείας που θα ορίσει σε κάθε περίπτωση ο ειδικός γιατρός, δηλαδή ο αλλεργιολόγος ή ο πνευμονολόγος. Η θεραπευτική αγωγή περιλαμβάνει φάρμακα για την ανακούφιση από το βρογχόσπασμο, όπως τα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά, και φάρμακα για την καταστολή της φλεγμονής και τον έλεγχο της νόσου, όπως η εισπνεόμενη κορτιζόνη και τα αντιλευκοτριενικά χάπια. Επειδή μπορεί να εκδηλωθεί σοβαρή αναπνευστική κρίση με έντονη δύσπνοια, ίσως χρειαστεί και κορτιζόνη σε εισπνοές με νεφελοποιητή, σε χάπια ή/και ενέσεις. Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, ένα μεγάλο πρόβλημα είναι το γεγονός ότι ο ένας στους τρεις ασθενείς με άσθμα χρησιμοποιεί τα εισπνεόμενα λανθασμένα. Ο σωστός τρόπος είναι να αναπνέουμε για αρκετή ώρα (τουλάχιστον 5-10 δευτερόλεπτα) αφού πατήσουμε το σπρέι, προσπαθώντας να προωθήσουμε ό,τι εισπνεύσαμε βαθιά προς τους πνεύμονες, ώστε να φτάνει το φάρμακο στον προορισμό του.
Άσκηση και άσθμα
Όπως και σε όλους τους ανθρώπους, έτσι και σε όσους υποφέρουν από άσθμα η γυμναστική μόνο καλό μπορεί να κάνει. Είναι όμως σημαντικό να γίνεται προσεκτική επιλογή του είδους και του τύπου της άσκησης. Ενδείκνυται ιδιαίτερα το κολύμπι καθώς η υγρή και θερμή ατμόσφαιρα της θάλασσας το καλοκαίρι δεν προκαλεί βρογχόσπασμο (όπως μπορεί να συμβεί σε έναν ασθματικό που αθλείται σε ξηρό και παγωμένο περιβάλλον). Σπουδαίο ρόλο παίζουν επίσης η προθέρμανση, η αποφυγή των ανοιχτών χώρων τις ημέρες με έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση ή με έντονη γυρεοφορία και βέβαια η λήψη της φαρμακευτικής αγωγής σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού.
Ευχαριστούμε τον Μανώλη Μανουσάκη, αλλεργιολόγο, διευθυντή της Αλλεργιολογικής Μονάδας, Νοσοκομείο Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού», για τη συνεργασία
