Ίσως έχετε ξανακούσει για τις εμπειρίες κοντά στον θάνατο (near-death experiences, NDEs). Έχουν ενδιαφέρον, μιας και «τυλίγονται» πάντα από το μυστήριο του αγνώστου, αλλά και επιστημονική εξήγηση, σύμφωνα με τους ερευνητές. Πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός μας εκείνη τη στιγμή; Τι μπορεί να δούμε ή να νιώσουμε;
Δεν είναι λίγοι αυτοί που έχουν αναφέρει ότι έχουν βιώσει τέτοιες εμπειρίες. Συνήθως συμβαίνουν κατά τη διάρκεια αναστρέψιμου κλινικού θανάτου και επειδή ο άνθρωπος δεν έχει καταφέρει ακόμη να διερευνήσει τη σκοτεινή αυτή πλευρά, που έχει να κάνει με το τέλος, ιντριγκάρεται πάντα από τέτοιου είδους ιστορίες.
Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Reviews Neurology, προτάθηκε ένα ενοποιημένο νευρο-επιστημονικό μοντέλο NEPTUNE, που εξηγεί τους μηχανισμούς πίσω από τις εμπειρίες κοντά στον θάνατο, βασισμένο σε συγκλίνουσες εμπειρικές διαπιστώσεις από τη νευροβιολογία, την ψυχολογία και τη θεωρία της εξέλιξης.
Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι παράγοντες όπως η έλλειψη οξυγόνου, η αυξημένη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα και η διαταραγμένη μεταβολική ενέργεια στον εγκέφαλο μπορούν να προκαλέσουν εγκεφαλικές αντιδράσεις, οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν σε μία τέτοια εμπειρία.
Πώς ορίζεται η εμπειρία κοντά στον θάνατο;
Μια εμπειρία κοντά στον θάνατο είναι μια βαθιά προσωπική εμπειρία η οποία συνδέεται με τον θάνατο ή την επικείμενη απώλεια της ζωής, την οποία οι ερευνητές περιγράφουν ως μια εμπειρία με κοινά πάνω – κάτω χαρακτηριστικά για όλους όσοι τη βιώνουν.
Θα μπορούσαν να περιγραφούν εναλλακτικά και ως επεισόδια αποσυνδεδεμένης συνείδησης, οι οποίες συμβαίνουν σε πλαίσια που εμπλέκουν πραγματικές ή αντιληπτές φυσικές απειλές.
Όταν αυτή η εμπειρία είναι θετική, όπως είναι η πλειοψηφία αυτών των εμπειριών, μπορεί να περιλαμβάνει διάφορες απελευθερωτικές αισθήσεις. Όταν είναι αρνητικές, τέτοιες εμπειρίες μπορεί να περιλαμβάνουν αισθήσεις αγωνίας, δυσφορίας, κενότητας και καταστροφής.
Οι ερμηνείες των συγκεκριμένων εμπειριών, όσο και αν γενικά μοιάζουν, σε κάποια σημεία τους διαφέρουν, καθώς συνήθως αντικατοπτρίζουν τις πολιτισμικές, φιλοσοφικές ή θρησκευτικές πεποιθήσεις του κάθε ατόμου.
Τι συμβαίνει σε όσους τη βιώνουν
Αυτές οι εμπειρίες οδηγούν σε έντονες αντιληπτικές και συναισθηματικές εμπειρίες, οι οποίες συχνά αναφέρονται από ασθενείς.
Οι συμμετέχοντες που αναφέρουν τις προσωπικές του εμπειρίες κοντά στον θάνατο περιγράφουν μια ευρεία γκάμα φαινομένων, αν και συνήθως μόνο ορισμένοι τύποι εμπειριών φτάνουν σε επίπεδο δημόσιου ενδιαφέροντος.
Ορισμένοι από τους πιο συχνά επαναλαμβανόμενους τύπους των εν λόγω εμπειριών περιλαμβάνουν:
- Εμπειρίες εκτός του σώματος, όπου υπάρχει μια αποσυνδετική αίσθηση αποχώρησης από το φυσικό σώμα.
- Παραμορφωμένη αντίληψη του χρόνου, με την αίσθηση ότι ο χρόνος επιβραδύνεται, σταματά ή επιταχύνεται.
- Ένα συναισθηματικό αίσθημα ηρεμίας, ειρήνης και ευημερίας.
- Ένας καταιγισμός αναμνήσεων ή η αίσθηση ότι η ζωή «περνάει» μπροστά από τα μάτια.
- Λαμπερά φώτα, μακριά τούνελ και επισκέψεις από αποθανόντες συγγενείς ή άγνωστες μορφές που οι ασθενείς τις αντιλαμβάνονται συχνά ως πνευματικές εικόνες.
Eγκέφαλoς και αντίδρασή του σε κρίσιμες στιγμές
Σύμφωνα με την έρευνα, διαπιστώθηκε ότι οι εμπειρίες κοντά στον θάνατο είναι δυνατόν να προκαλέσουν φυσιολογική αποδιοργάνωση. Η έρευνα αυτή, μεταξύ άλλων, βασίστηκε στο πώς μπορούν να εμφανιστούν τροποποιημένες καταστάσεις συνείδησης σε κρίσιμες στιγμές.
Βάσει της εν λόγω μελέτης, λοιπόν, κατά τη διάρκεια καρδιακής ανακοπής και άλλων κρίσιμων γεγονότων, παρατηρήθηκε ένα μοτίβο φυσιολογικής διαταραχής.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, η μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο προκαλεί υποξία, μια κατάσταση κατά την οποία η μερική πίεση του οξυγόνου στο αρτηριακό αίμα είναι αφύσικα χαμηλή, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα. Ακολουθεί μία αλυσιδωτή αντίδραση που οδηγεί στην αύξηση απελευθέρωσης νευροδιαβιβαστών σε πολλαπλά συστήματα του εγκεφάλου, όπως η σεροτονίνη, η ντοπαμίνη και οι ενδορφίνες.
Για παράδειγμα, τα αυξημένα επίπεδα σεροτονίνης ενδέχεται να συμβάλλουν σε οπτικές παραισθήσεις και αισθήματα που είναι εκτός πραγματικότητας. Η απελευθέρωση ντοπαμίνης, από την άλλη, μπορεί να επηρεάσει τη συναισθηματική σπουδαιότητα.
Οι ερευνητές επίσης, σημείωσαν ότι ψυχολογικά χαρακτηριστικά, όπως η προδιάθεση για αποσύνδεση και ο ύπνος REM, μπορεί να προδιαθέτουν τα άτομα να βιώσουν τις εν λόγω εμπειρίες υπό συνθήκες άγχους.
