Μην φέρνεις τη συντέλεια- Το… δράμα καταστρέφει τις σχέσεις

Στέλνεις μήνυμα στον/στην σύντροφό σου. Δεν απαντά. Ξαφνικά, το μυαλό σου αρχίζει να τρέχει: «Πρέπει να έχει θυμώσει», ή «Κάτι τρομερό μάλλον συνέβη». Είσαι σχεδόν βέβαιος/η ότι θα συνεχίσει να σε αγνοεί ή ακόμα χειρότερα, θα σε χωρίσει… Αυτή η ανησυχία που κάποιοι βιώνουν στις σχέσεις τους δεν είναι απλώς ένα προσωπικό χαρακτηριστικό, αλλά η αντανάκλαση μιας αυξανόμενης τάσης στην κοινωνία μας.

Στον σύγχρονο κόσμο μας, η καταστροφολογία επικρατεί και φαίνεται ότι τείνουμε να περιμένουμε πιο συχνά τα άσχημα νέα απ’ ό,τι τα καλά. Εν τω μεταξύ, η καταστροφολογία αυξάνεται παράλληλα με τα ποσοστά άγχους και αβεβαιότητας. Αυτό επηρεάζει και τις σχέσεις μας. Χαρακτηριστικά, έρευνα της Pew (ένας ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός οργανισμός έρευνας και ανάλυσης δεδομένων) δείχνει ότι το 63% των Αμερικανών αισθάνεται απαισιόδοξο για τα ηθικά πρότυπα του μέλλοντος. Αυτές οι σκέψεις εκδηλώνονται τακτικά σε οργισμένες αναρτήσεις στα social media, υπερβολικές αντιδράσεις σε μικρά λάθη και κύκλους οργής.

Για να διαχειριστεί κανείς αποτελεσματικά αυτές τις σκέψεις και να σώσει τις σχέσεις του, πρέπει να κατανοήσει γιατί ο νους του πάει πάντα στο χειρότερο σενάριο. Τι είναι ακριβώς η καταστροφολογία; Γιατί συμβαίνει και πώς μπορούμε να την ελέγξουμε;

Γιατί πέφτουμε στην παγίδα της καταστροφολογίας;

Η καταστροφολογία είναι μια μορφή γνωστικής στρέβλωσης. Περιλαμβάνει το να μεγαλοποιεί ένα άτομο μικρά προβλήματα πέρα από κάθε λογική ή εύλογη αναλογία. Έτσι, υποθέτει πάντα το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα. Μια απλή βραδινή συνάντηση του συντρόφου για παράδειγμα, σημαίνει απιστία.

Η υπερβολική ανάγκη για διαβεβαίωση συχνά συνοδεύεται από παρανοϊκές σκέψεις και τελειομανία. Αλλά συνδέεται επίσης με την κατάθλιψη, τον χρόνιο πόνο, το μετατραυματικό στρες και τις αγχώδεις διαταραχές. Για κάποιους, μπορεί να είναι ένας μηχανισμός αντιμετώπισης μετά από τραυματικές εμπειρίες.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΕΠΙΣΗΣ

Η δύναμη της φιλίας: Ποιο μυστικό για μια πιο υγιή ζωή ξεκλειδώνει;

Ορισμένες ψυχολογικές θεωρίες εξηγούν γιατί πέφτουμε στην παγίδα της καταστροφολογίας:

Προκατάληψη: Ο εγκέφαλός μας δίνει προτεραιότητα στις απειλές έναντι των ανταμοιβών. Έρευνες δείχνουν ότι οι αρνητικές σκέψεις έχουν πολύ μεγαλύτερη δύναμη από τις θετικές. Γι’ αυτό ακούμε πρώτα την κριτική και μετά τον έπαινο. Τα αρνητικά σχόλια ή η απόρριψη υπερτερούν στη ζυγαριά.
Αβεβαιότητα: Όταν δυσκολευόμαστε με την αβεβαιότητα, γεμίζουμε τα κενά με καταστροφικά σενάρια όπως το διαζύγιο ή η απιστία. Στην κωμική σειρά “Friends,” ο Ρος ερμηνεύει τη σιωπή της Ρέιτσελ ως εγκατάλειψη ή αδιαφορία. Είμαστε γενικώς προγραμματισμένοι να περιμένουμε λάθη.
Γνωστικό φορτίο: Όταν έχουμε υπερβολικά πολλά καθήκοντα, καταφεύγουμε σε πνευματικές συντομεύσεις. Οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι το στρες μειώνει τη χωρητικότητα της μνήμης, οπότε δεν μαθαίνουμε από έντονες συζητήσεις. Γινόμαστε αντιδραστικοί αντί για στοχαστικοί και η καταστροφολογία κανονικοποιείται.
Η παγίδα της μνήμης: Τα τραυματικά γεγονότα διαστρεβλώνουν την ικανότητά μας να παίρνουμε ακριβείς αποφάσεις και να αξιολογούμε απειλές στις σχέσεις μας και στην ταυτότητά μας.

Ακούσιες συνέπειες στις σχέσεις

Η καταστροφολογία είναι μια νοοτροπία που ξεπερνά τις προσωπικές σχέσεις. Για παράδειγμα, ένας φοιτητής ανησυχεί ότι ένας κακός βαθμός θα καταστρέψει την καριέρα του· ένας ήπιος πονοκέφαλος μετατρέπεται σε φόβο για όγκο στον εγκέφαλο. Τέτοιες ερμηνείες συμβάλλουν σε αυξημένο άγχος και εξουθένωση. Επιπλέον, προκαλούν αμυντική στάση που βλάπτει την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Οι καταστροφολογικές αφηγήσεις επισκιάζουν τον εποικοδομητικό διάλογο και οδηγούν σε διαφωνίες.

Καθώς αυξάνεται το στρες και η κορτιζόλη, οι εκτελεστικές λειτουργίες του ατόμου μειώνονται, δημιουργώντας ένα αίσθημα πανικού και απόσπασης από ουσιαστικές συζητήσεις. Τέλος, η καταστροφολογία μας στερεί τη δημιουργικότητα και την αυθορμητισμό.

Προστατεύοντας ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε

Τι θα μπορούσες να κάνεις για να «ξεφύγεις» και να προστατεύσεις τις σχέσεις σου:

Χρησιμοποίησε ένα χρονικό πλαίσιο
Ρώτα τον εαυτό σου: Θα έχει αυτό σημασία σε πέντε μέρες; Πέντε μήνες; Πέντε χρόνια; Έτσι, διευρύνεται η προοπτική και μειώνεται ο πανικός.
Ανάπτυξε δεξιότητες επανεκτίμησης
Έρευνες δείχνουν ότι η επανεκτίμηση των αρνητικών γεγονότων μειώνει την ενεργοποίηση της αμυγδαλής (μια μικρή δομή μέσα στον εγκέφαλο η οποία όταν είναι υπερδραστήρια μπορεί να αυξήσει το άγχος ή να προκαλέσει υπερβολική αντίδραση σε φόβους και στρες). Αντί να πεις: «αυτό είναι τρομερό», σκέψου «αυτό είναι δύσκολο, αλλά διαχειρίσιμο».
Βάλε όρια στον φόβο και την ανησυχία
Προγραμμάτισε τον «χρόνο ανησυχίας». Περιορίζοντας την καταστροφολογία σε ένα παράθυρο 15 λεπτών, εκπαιδεύεις τον εγκέφαλό σου να μην ανακυκλώνει κακές σκέψεις όλη μέρα.
Σκέψου τη θεραπεία
Με σωστή καθοδήγηση, μπορείς να δεις αποτελέσματα που θα σε εκπλήξουν.
Εστίασε στα γεγονότα, όχι στα συναισθήματα
Γράψε την έκβαση που έχεις κατά νου και μετά μια λίστα με αποδείξεις υπέρ και κατά. Θα δεις ότι ο φόβος σου στερείται βάσης καθώς οι προσδοκίες μπορεί να είναι υπερβολικές.
Παρατήρησε τις σχέσεις σου
Να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου για το αν είσαι τελειομανής. Αν ναι, πιθανόν καταστροφολογείς και επηρεάζεις αρνητικά τη ζωή όσων αγαπάς περισσότερο.