Η θλίψη του πένθους για τον θάνατο ενός αγαπημένου μας προσώπου είναι ένας κοινός τρόπος να διαχειριζόμαστε όλοι οι άνθρωποι την απώλεια. Η πληγή αυτή δεν κλείνει απλά επουλώνεται ως ένα μόνο βαθμό, μιας και η απώλεια ενός δικού μας ανθρώπου δεν μπορεί να μην στιγματίσει ριζικά την ζωή μας.
Αν και ο καθένας πενθεί με διαφορετικό τρόπο, υπάρχουν πέντε στάδια πένθους που έχουν αναγνωριστεί διεθνώς. Περιεγράφηκαν για πρώτη φορά από τη Δρ. Elisabeth Kübler-Ross και λειτουργούν ως ένα πολύτιμο και βοηθητικό πλαίσιο για να κατανοήσουμε τα συναισθήματα και τις σκέψεις που προκύπτουν κατά τη διάρκεια του πένθους.
Ενώ είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι τα στάδια δεν είναι γραμμικά, ούτε τα βιώνουμε όλοι με τον ίδιο τρόπο ή σειρά. Η κατανόησή τους, όμως, μπορεί να μας βοηθήσει να κάνουμε χώρο για ό,τι νιώθουμε και για ότι θέλουμε να εκφράσουμε.
Τα στάδια βίωσης και διαχείρισης του πένθους
- Άρνηση
Η άρνηση και η απόρριψη της είδησης του θανάτου, ειδικά αν είναι αιφνίδιος μας μουδιάζει. Αυτή είναι και συχνά η πρώτη αντίδραση μετά την απώλεια. Δεν είναι απλώς αδυναμία κατανόησης, αλλά ένας μηχανισμός προστασίας απέναντι στο σοκ που τόσο το μυαλό όσο και η καρδιά μας έχει βιώσει. Τείνουμε να λέμε: «δεν μπορεί να είναι αλήθεια» ενώ αποφεύγουμε τη συζήτηση για τον θάνατο.
- Θυμός
Όταν η πραγματικότητα αρχίζει να γίνεται αντιληπτή, μπορεί να εμφανιστεί το αίσθημα του θυμού. Είναι μια φυσική αντίδραση στον πόνο, που μοιάζει πελώριος και αδιανόητα βαρύς για να χωρέσει σε λέξεις και συναισθήματα.
Που μπορεί να κατευθυνθεί ο θυμός:
- Προς γιατρούς ή υπηρεσίες.
- Προς άλλα μέλη της οικογένειας.
- Προς τον Θεό ή το ίδιο το άτομο που έφυγε.
- Προς τον ίδιο μας τον εαυτό.
- Διαπραγμάτευση της θλίψης
Όταν νιώθουμε θλίψη, πολλές φορές αισθανόμαστε απελπισμένοι και καταβεβλημένοι. Είναι συνηθισμένο να σκεφτόμαστε «τι θα γινόταν αν…» και «αν μόνο…», γιατί νιώθουμε ότι χάνουμε τον έλεγχο σε όσα συμβαίνουν.
Στο στάδιο της διαπραγμάτευσης της θλίψης, κάποιος προσπαθεί να κάνει συμφωνίες ή συμβιβασμούς. Προσπαθούμε να βρούμε λύσεις με τον εαυτό μας ή να κάνουμε μια συμφωνία με κάποια ανώτερη δύναμη, για να νιώσουμε λιγότερο λυπημένοι ή για να αλλάξει το αποτέλεσμα. Η διαπραγμάτευση συχνά δεν είναι λογική, γιατί πολύ απλά ο άνθρωπός μας δεν γυρίζει πίσω και για αυτό στον πόνο της απώλειας ενός αγαπημένου μας προσώπου η λογική δεν πρωταγωνιστεί.
Σε αυτή τη φάση προσπαθούμε να «αντιστρέψουμε» την κατάσταση μέσω υποθετικών συμφωνιών.
Παραδείγματα σκέψεων:
«Αν τον είχα πάει νωρίτερα στον γιατρό…»
«Αν τον πρόσεχα περισσότερο…»
«Θεέ μου, φέρ’ τον πίσω κι εγώ υπόσχομαι…»
- Κατάθλιψη
Η βαθιά θλίψη έρχεται όταν το βάρος της απώλειας γίνεται πραγματικά αισθητό και ακατόρθωτο να το αντέξουμε. Δεν σημαίνει αδυναμία, αλλά φυσική αντίδραση σε μια ανθρώπινη αλλά θλιβερή πραγματικότητα της ζωής,
Συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Απώλεια ενδιαφέροντος για καθημερινά πράγματα
- Αλλαγές στον ύπνο και την όρεξη
- Κόπωση και έλλειψη ενέργειας
- Αίσθημα ενοχής ή αναξιότητας
- Αποδοχή
Το τελικό στάδιο είναι η αποδοχή, η συνειδητοποίηση της απώλειας – όχι με τη σημασία της λήθης, αλλά της συμφιλίωσης με την πραγματικότητα.
Σε αυτή τη φάση:
- Δεν αγωνιζόμαστε άλλο ενάντια στο πένθος.
- Τιμούμε τη μνήμη του ανθρώπου μας που έφυγε.
- Αρχίζουμε να χτίζουμε νέες συνήθειες και να κάνουμε σχέδια για το μέλλον.
Πώς βρίσκουμε στήριξη κατά τη διάρκεια του πένθους;
Το πένθος είναι μοναδικό για κάθε άνθρωπο. Όμως, η υποστήριξη από τους άλλους μπορεί να επιφέρει τεράστια ψυχολογική διαφορά.
Πιθανοί τρόποι στήριξης:
- Οικογένεια και φίλοι
- Σύμβουλοι, γιατροί ή ψυχολόγοι
- Ομάδες υποστήριξης πένθους
- Θρησκευτική/πνευματική πίστη
Το «αναλγητικό» για την αντιμετώπιση της απώλειας
- Καθιερώστε μια ρουτίνα: Μια σταθερή καθημερινότητα βοηθά στο να ξαναβρείτε τον έλεγχο.
- Τιμήστε τη μνήμη του πολύτιμου σας προσώπου: Δημιουργήστε ένα άλμπουμ με φωτογραφίες ή μοιραστείτε ιστορίες.
- Αφήστε τη χαρά να υπάρξει: Το να νιώθετε στιγμές χαράς δεν σημαίνει ότι ξεχνάτε – σημαίνει ότι θεραπεύεστε, η ζωή βρίσκει ή δημιουργεί χαραμάδες φωτός.
Το πένθος είναι μια προσωπική διαδικασία. Δεν υπάρχει «σωστός» τρόπος να πενθεί κανείς. Με υπομονή και κατάλληλη υποστήριξη, μπορείτε να διαχειριστείτε την απώλεια με αγάπη και σεβασμό προς τον εαυτό σας και τη μνήμη του αγαπημένου σας προσώπου.
