Οι πισίνες αποτελούν όαση δροσιάς το καλοκαίρι στις πόλεις και εξαιρετικό είδος γυμναστικής. Όμως το τι συμβαίνει στο νερό και πώς αυτό διατηρείται καθαρό αποτελεί γνώση που λίγοι, μάλλον, κατέχουν.
Το κολύμπι είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο σε όλο τον κόσμο και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα χόμπι των ανθρώπων. Η πρώτη πισίνα χρονολογείται από το 3.000 π.Χ., στην κοιλάδα του Ινδού.
Πολύ αργότερα, τον 19ο αιώνα, οι πισίνες εμφανίστηκαν στη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Μαζί τους όμως ήρθε και η πρόκληση της διατήρησής τους σε υγιεινή κατάσταση. Ακόμα και τώρα, οι δημόσιες -και ιδιωτικές- πισίνες μπορούν να γίνουν εστίες μόλυνσης αν δεν συντηρούνται καλά.
Κολυμπάτε με βακτήρια;
Τα τελευταία 25 χρόνια, οι πισίνες ήταν το πιο συνηθισμένο περιβάλλον για την εμφάνιση κρουσμάτων υδατογενών λοιμωδών εντερικών νοσημάτων σε αρκετές χώρες. Και ο μεγαλύτερος ένοχος είναι το κρυπτοσπορίδιο.
Αυτό το παράσιτο μπορεί να προκαλέσει ένα στομαχικό νόσημα που μπορεί να διαρκέσει έως και δύο εβδομάδες. Οι άνθρωποι μπορεί να παρουσιάσουν διάρροια, εμετό και κοιλιακό πόνο – και περίπου το 40% θα παρουσιάσει υποτροπή των συμπτωμάτων μετά την υποχώρηση της αρχικής ασθένειας, αναφέρει δημοσίευμα του BBC.
Αλλά τις περισσότερες φορές, οι εντερικές ασθένειες (αυτές που προκαλούν διάρροια και εμετό) ξεπερνιούνται από μόνες τους στους υγιείς ανθρώπους, λέει η Τζάκι Νι, επίκουρη καθηγήτρια στην Ομάδα Περιβαλλοντικής Υγείας της Σχολής Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου. Ωστόσο, μπορεί να αποτελέσουν μεγαλύτερη ανησυχία για τα μικρά παιδιά, τους ηλικιωμένους και τους ανθρώπους με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, προσθέτει η ίδια.
Μπορεί να καταβάλλετε πολλές προσπάθειες για να αποφύγετε την κατάποση του νερού της πισίνας, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι κάποιο ποσοστό εξακολουθεί να καταλήγει στο σώμα μας.
Μια μελέτη του 2017 που διεξήχθη σε δημόσιες πισίνες στο Οχάιο περιελάμβανε την εξέταση του αίματος 549 ατόμων, συμπεριλαμβανομένων ενηλίκων και παιδιών, αφού κολύμπησαν στο νερό της πισίνας για μία ώρα. Κατά μέσο όρο, οι ενήλικες κατάπιναν περίπου 21 ml ανά ώρα, ενώ τα παιδιά κατάπιναν περίπου 49 ml ανά ώρα.
Κατά την κατάποση, οι πιθανότητες το νερό αυτό να αποτελέσει κίνδυνο μόλυνσης διαφέρουν ανάλογα με το πόσο πολυσύχναστη είναι η πισίνα. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η προσβολή από κρυπτοσπορίδιο είναι πιο πιθανή όταν κολυμπάτε σε ώρες αιχμής. Οι ερευνητές εξέτασαν νερό από έξι πισίνες μία φορά την εβδομάδα για 10 εβδομάδες το καλοκαίρι του 2017 και εντόπισαν κρυπτοσπορίδιο στο 20% των δειγμάτων της πισίνας και τουλάχιστον μία φορά σε κάθε πισίνα. Τα δύο τρίτα αυτών των δειγμάτων νερού ήταν κατά τη διάρκεια των πιο πολυσύχναστων περιόδων της πισίνας, στις σχολικές διακοπές.
Αλλά το κρυπτοσπορίδιο δεν είναι το μόνο πράγμα που πρέπει να προσέχουμε, λέει ο Στιούαρτ Καν, καθηγητής και επικεφαλής της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ στην Αυστραλία.
Οι λοιμώξεις από βακτήρια, όπως ο σταφυλόκοκκος, μπορούν να μολύνουν το δέρμα, λέει, και υπάρχει επίσης η πιθανότητα οι κολυμβητές να προσβληθούν από μυκητιάσεις στα αποδυτήρια των πισινών, καθώς τα παθογόνα αυτά επιβιώνουν περισσότερο σε θερμά, υγρά περιβάλλοντα.
Αν και ασυνήθιστο, η ομάδα παρασίτων acanthamoeba ζει επίσης στο νερό και μπορεί να προκαλέσει οφθαλμικές λοιμώξεις, οι οποίες είναι πολύ σοβαρές και μπορεί να προκαλέσουν τύφλωση, λέει ο Καν.
Είναι δυνατόν να προσβληθείτε από λοιμώξεις μέσω της εισπνοής, επίσης. Για παράδειγμα, τα βακτήρια λεγεωνέλλας μπορεί να υπάρχουν σε πισίνες. Όταν εισπνέονται μέσω σταγονιδίων αέρα, μπορεί να προκαλέσουν τη λοίμωξη των πνευμόνων από τη νόσο των λεγεωναρίων.
Πώς αντιμετωπίζονται οι παθογόνοι οργανισμοί
Πριν από το 1900, οι πισίνες δεν διέθεταν χημικά απολυμαντικά. Ορισμένες φιλτράριζαν ή άλλαζαν συχνά το νερό, ενώ ορισμένες πισίνες ήταν χτισμένες σε κλίση για να βοηθούν την αποστράγγιση ή ήταν εξοπλισμένες με ένα είδος υδρορροής για να απομακρύνουν τις ορατές ακαθαρσίες.
«Παραδοσιακά, οι δημόσιοι χώροι κολύμβησης βρίσκονταν είτε στον ωκεανό, όπου το νερό ανανεωνόταν με φυσικό τρόπο, είτε σε γλυκό νερό, όπως ένα ποτάμι, όπου υπήρχε παλιρροιακή κίνηση», λέει ο Καν.
Πιστεύεται ότι η πρώτη χρήση χλωρίου στις ΗΠΑ έγινε το 1903 σε μια πισίνα του Πανεπιστημίου Brown στο Rhode Island, αφού η χημική ουσία είχε αναπτυχθεί ως απολυμαντικό για πόσιμο νερό.
Σε σπάνιες περιπτώσεις, είναι δυνατόν να πάθετε βακτηριακές λοιμώξεις από πισίνες, όπως από παθογόνα όπως το Campylobacter, η Shigella και η Salmonella. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτά τα βακτήρια προκαλούν γαστρεντερικά συμπτώματα, όπως διάρροια και κράμπες στο στομάχι, καθώς και πυρετό. Ωστόσο, μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε σοβαρές επιπλοκές. Ευτυχώς, μεγάλο μέρος του κινδύνου μετριάζεται από το χλώριο, δήλωσε ο Καν.
Ιοί όπως ο νοροϊός – που μπορεί να προκαλέσει διάρροια, ναυτία, εμετό και πόνο στο στομάχι, μεταξύ άλλων συμπτωμάτων – είναι λίγο πιο ‘σκληροί’ από τα περισσότερα βακτήρια, αναφέρει το δημοσίευμα. Έχουν υπάρξει μεμονωμένες αναφορές κρουσμάτων σε πισίνες, ωστόσο αυτές συνήθως σχετίζονται με την αστοχία του εξοπλισμού ή με πολύ χαμηλά επίπεδα χλωρίου. Ο ιός γενικά σκοτώνεται επαρκώς με το χλώριο, λέει ο Καν.
Προκειμένου να διατηρηθεί αυτό το επίπεδο προστασίας από τους ιούς και τα βακτήρια, μια πισίνα πρέπει να ελέγχεται καλά, υποστηρίζει ο ίδιος. Αυτό περιλαμβάνει τη διασφάλιση ότι το νερό έχει το σωστό pH και την κατάλληλη αλκαλικότητα για να είναι αποτελεσματικό το χλώριο, προσθέτει.
Επίσης, η απαιτούμενη ποσότητα χλωρίου εξαρτάται από το πόσοι άνθρωποι βρίσκονται στην πισίνα ανά πάσα στιγμή. «Όσο μεγαλύτερη είναι η ζήτηση χλωρίου, τόσο περισσότερο πρέπει να βάζετε. Υπάρχει αρκετή επιστήμη πίσω από αυτό», ανέφερε ο Καν.
Οι κανονισμοί σχετικά με τη συντήρηση των δημόσιων πισινών διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, δεν υπάρχουν ειδικοί νόμοι για την υγεία και την ασφάλεια, αλλά οι φορείς εκμετάλλευσης πρέπει να συμμορφώνονται με τον νόμο για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία. Στις ΗΠΑ, οι πισίνες μπορούν να ρυθμίζονται τόσο σε ομοσπονδιακό όσο και σε πολιτειακό επίπεδο. Αν και τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ διαθέτουν έναν κώδικα υγείας και ασφάλειας για τις πισίνες, αυτός είναι προαιρετικός.
Αλλά ακόμη και σε καλά συντηρημένες πισίνες, το κρυπτοσπορίδιο είναι ανθεκτικό στα κανονικά επίπεδα χλωρίου.
«Το παράσιτο κρυπτοσπορίδιο είναι εξαιρετικά ανεκτικό στο χλώριο», υποστήριξε η Νι. «Τα περισσότερα άλλα παθογόνα σκοτώνονται μέσα σε λίγα λεπτά, αλλά το κρυπτοσπορίδιο παραμένει ζωντανό και ενεργό για περισσότερο από μία εβδομάδα σε κανονικά επίπεδα επεξεργασίας με χλώριο».
Άλλοι κίνδυνοι που δεν γνωρίζουμε
Ίσως εκπλαγείτε όταν μάθετε ότι η αλάνθαστη μυρωδιά χλωρίου που εντοπίζετε όταν βγαίνετε από τα αποδυτήρια και μπαίνετε στην πισίνα στην πραγματικότητα δεν είναι η μυρωδιά του χλωρίου.
«Αυτή η μυρωδιά είναι όταν το χλώριο αντιδρά με άλλα υλικά, ιδίως με αμμωνία, στο νερό, η οποία προέρχεται από τα ούρα και τον ιδρώτα», τόνισε ο Καν. Αυτή η αμμωνία αντιδρά με το χλώριο και σχηματίζει χλωραμίνη, η οποία είναι αυτή που προκαλεί τη μυρωδιά.
«Έτσι, η μυρωδιά υποδηλώνει ότι υπάρχουν σωματικά υγρά στην πισίνα που αντιδρούν με το χλώριο», είπε ο ίδιος.
Όπως αναφέρει το BBC, αυτές οι χλωραμίνες αιωρούνται πάνω από την επιφάνεια του νερού και η εισπνοή τους μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό του λαιμού και των ματιών μας.
Υπάρχει ένας πολύ μικρός όγκος ερευνών που υποδηλώνει ότι τα άτομα που εκτίθενται συνεχώς σε χλωραμίνη, όπως οι δάσκαλοι κολύμβησης και οι ναυαγοσώστες, μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης άσθματος.
Τι μπορούν να κάνουν οι κολυμβητές
Ο κίνδυνος σχηματισμού χλωραμινών πάνω από το νερό μπορεί να μειωθεί εξασφαλίζοντας ότι όλοι κάνουν ντους πριν από την είσοδο στην πισίνα, γεγονός που βοηθά στην απομάκρυνση των περιττωμάτων. Το ντους μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου εξάπλωσης και μόλυνσης, λέει η Νι.
Άλλοι σημαντικοί τρόποι για την αποφυγή λοιμώξεων από τις πισίνες περιλαμβάνουν την αποφυγή κατάποσης του νερού της πισίνας.
Η Νι προσθέτει ότι είναι σημαντικό να ειδοποιείτε γρήγορα τους υπεύθυνους της πισίνας για συμβάντα μόλυνσης και να βγαίνετε αμέσως από την πισίνα.
Το CDC προτείνει ότι όσοι διαθέτουν πισίνες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο μόλυνσης με την τακτική αποστράγγιση και αντικατάσταση του νερού, τη διατήρηση των επιπέδων χλωρίου και pH εντός συγκεκριμένων ορίων, καθώς και το τρίψιμο των επιφανειών της πισίνας για την απομάκρυνση τυχόν γλίτσας.
Συνολικά, τόσο η Νι όσο και ο Καν συμφωνούν ότι τα οφέλη της κολύμβησης για την υγεία και την κοινωνία υπερτερούν του κινδύνου μόλυνσης.
*Από τη Βασιλική Δρίβα