Όταν η νοητική εξάντληση «χτυπά την πόρτα», ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να κάνει περισσότερα από όσα νομίζαμε μέχρι πρότινος. Νέα μελέτη βασισμένη σε λειτουργική μαγνητική τομογραφία, αποκαλύπτει ότι δύο βασικές περιοχές του εγκεφάλου φαίνεται να ενεργοποιούνται όταν βιώνουμε νοητική κόπωση – περιοχές που φαίνεται να σταθμίζουν το κόστος της επιμονής έναντι της παραίτησης.
Σε πειράματα με υγιείς εθελοντές που υποβλήθηκαν σε λειτουργική μαγνητική τομογραφία, οι επιστήμονες εντόπισαν αυξημένη δραστηριότητα σε δύο περιοχές του εγκεφάλου που συνεργάζονται για να αντιδράσουν και, ενδεχομένως, να ρυθμίσουν τον εγκέφαλο όταν αυτός «αισθάνεται» κουρασμένος και είτε εγκαταλείπει είτε συνεχίζει να καταβάλλει πνευματική προσπάθεια.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο Journal of Neuroscience, όπου περιγράφονται λεπτομερώς τα αποτελέσματα σε 18 γυναίκες και 10 άνδρες υγιείς ενήλικες εθελοντές, στους οποίους δόθηκαν ασκήσεις για να εξασκήσουν τη μνήμη τους. Οι 28 συμμετέχοντες στη μελέτη, οι οποίοι κυμαίνονταν σε ηλικία από 21 έως 29 ετών, πληρώθηκαν 50 δολάρια για να συμμετάσχουν στη μελέτη και τους είπαν ότι θα μπορούσαν να λάβουν έξτρα χρήματα (με πιο δύσκολες ασκήσεις ανάκλησης) ανάλογα με τις επιδόσεις και τις επιλογές τους. Όλοι οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε μια βασική μαγνητική τομογραφία πριν από την έναρξη των πειραμάτων.
Τα τεστ της μνήμης εργασίας, τα οποία πραγματοποιήθηκαν ενώ υποβλήθηκαν σε επακόλουθες μαγνητικές τομογραφίες του εγκεφάλου τους, περιλάμβαναν την εξέταση μιας σειράς γραμμάτων, με τη σειρά, σε μια οθόνη και την ανάκληση της θέσης ορισμένων γραμμάτων. Όσο πιο μετά βρισκόταν ένα γράμμα στη σειρά των γραμμάτων, τόσο πιο δύσκολο ήταν να ανακαλέσουν τη θέση του, αυξάνοντας τη γνωστική προσπάθεια που καταβλήθηκε.
Οι συμμετέχοντες έλαβαν feedback σχετικά με την απόδοσή τους μετά από κάθε δοκιμασία και ευκαιρίες να λάβουν αυξανόμενες πληρωμές (1-8 δολάρια) με πιο δύσκολες ασκήσεις ανάκλησης. Ζητήθηκε επίσης από τους συμμετέχοντες πριν και μετά από κάθε δοκιμασία να αξιολογήσουν οι ίδιοι το επίπεδο της γνωστικής τους κόπωσης.
Πώς «αποφασίζει» ο εγκέφαλος;
Συνολικά, τα αποτελέσματα των πειραμάτων αποκάλυψαν αυξημένη δραστηριότητα και συνδεσιμότητα σε δύο περιοχές του εγκεφάλου όταν οι συμμετέχοντες ανέφεραν γνωστική κόπωση: τη δεξιά νήσο (“right insula”), μια περιοχή βαθιά στον εγκέφαλο που έχει συνδεθεί με το αίσθημα κόπωσης, και τον ραχιοπλάγιο προμετωπιαίο φλοιό (“dorsal lateral prefrontal cortex”), περιοχές και στις δύο πλευρές του εγκεφάλου που ελέγχουν τη μνήμη εργασίας.
Για κάθε συμμετέχοντα, η δραστηριότητα και στις δύο εγκεφαλικές περιοχές κατά τη διάρκεια της γνωστικής κόπωσης φάνηκε να αυξάνεται περισσότερο από το διπλάσιο του επιπέδου των αρχικών μετρήσεων που έγιναν πριν από την έναρξη των πειραμάτων. Μάλιστα, οι ερευνητές επεσήμαναν ότι τα οικονομικά κίνητρα πρέπει να είναι υψηλά προκειμένου οι συμμετέχοντες να καταβάλλουν αυξημένη γνωστική προσπάθεια, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα εξωτερικά κίνητρα μπορεί να αποτελέσουν το έναυσμα της προσπάθειας αυτής.
«Οι δύο περιοχές του εγκεφάλου μπορεί να συνεργάζονται για να αποφασίσουν εάν θα αποφύγουν τη μεγαλύτερη γνωστική προσπάθεια, εκτός αν προσφέρονται περισσότερα κίνητρα» ανέφεραν χαρακτηριστικά οι ερευνητές. «Η μελέτη μας σχεδιάστηκε για να προκαλέσουμε γνωστική κόπωση και να δούμε πώς αλλάζουν οι επιλογές των ανθρώπων όταν κουράζονται νοητικά, αν καταβάλλουν προσπάθεια όταν νιώθουν κουρασμένοι, καθώς και να εντοπίσουμε τις θέσεις στον εγκέφαλο όπου λαμβάνονται αυτές οι αποφάσεις» συμπλήρωσαν οι ίδιοι.
