Σε έναν κόσμο που αποθεώνει τη συνεχή παραγωγικότητα και τις φορτωμένες ατζέντες, οι διακοπές μοιάζουν με μικρή επανάσταση. Όμως, δεν είναι μόνο ευχάριστες – σύμφωνα με επιστημονικά δεδομένα, είναι και απαραίτητες. Μελέτες δείχνουν ότι η αποσύνδεσή μας από την καθημερινή ρουτίνα μειώνει το άγχος, ενισχύει την ψυχική ανθεκτικότητα και προάγει τη σωματική υγεία. Οι διακοπές, με λίγα λόγια, είναι ένα αποτελεσματικό φυσικό φάρμακο.
Και το καλύτερο; Δεν χρειάζεται συνταγή.
Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα
Οι διακοπές δεν είναι εφεύρεση του σύγχρονου ανθρώπου. Οι ρίζες της ανάγκης για απόδραση από την καθημερινότητα είναι σχεδόν τόσο παλιές όσο και ο ίδιος ο πολιτισμός. Οι άνθρωποι πήγαιναν σχεδόν πάντα διακοπές. Στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, το διάστημα ξεκούρασης και παύσης από τις εργασίες ταυτιζόταν με θρησκευτικές γιορτές και αργίες. Στην αρχαία Ρώμη, οι εύποροι πολίτες εγκατέλειπαν τις ζεστές πόλεις κατά τη διάρκεια του θέρους και κατέφευγαν στις εξοχικές τους βίλες. Τα «λουτρά», τα συμπόσια και η ηρεμία της φύσης αποτελούσαν μορφή αναζωογόνησης – μια πρόωρη εκδοχή του «wellness tourism».
Τα μπάνια του λαού
Η μεγάλη στροφή ήρθε στη Βικτοριανή Εποχή, με την άνοδο της μεσαίας τάξης και την ανάπτυξη των σιδηροδρόμων.
Οι Άγγλοι ανακάλυψαν τη θάλασσα – όχι για ψάρεμα, αλλά για μπάνιο και καθαρό αέρα. Τα παραθαλάσσια θέρετρα γέμισαν με καπέλα, ομπρέλες και γραφικά ξενοδοχεία. Ο 20ός αιώνας έφερε τη θεσμοθέτηση των αδειών με αποδοχές, γεγονός που άνοιξε το δρόμο για μαζικό τουρισμό. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι διακοπές έγιναν πλέον δικαίωμα, όχι μόνο προνόμιο για λίγους. Οι οργανωμένες εκδρομές, τα τουριστικά πακέτα και οι low-cost αεροπορικές εταιρείες έκαναν την απόδραση προσιτή σχεδόν σε όλους.
Σήμερα, οι διακοπές συνεχίζουν να εξελίσσονται – αλλά η ουσία μένει η ίδια: λίγες ημέρες μακριά από τα πρέπει, για να θυμηθούμε ποιοι είμαστε. Από τα all-inclusive ξενοδοχεία μέχρι τα κάμπιγκ, η ανάγκη για ανάπαυση παραμένει καθολική, διαχρονική και βαθιά ανθρώπινη.
Δεν είναι απλώς απόδραση – είναι θεραπεία
Ξεχνάμε το ξυπνητήρι, ανοίγουμε τα μάτια μας με το φως του ήλιου και το μόνο μας ραντεβού είναι με τη θάλασσα. Δεν είναι πολυτέλεια – είναι αυτοφροντίδα. Και σύμφωνα με έρευνες, είναι ό,τι καλύτερο μπορούμε να κάνουμε για την υγεία μας. Οι διακοπές είναι ο δικός μας χρόνος. Ο χρόνος για να διακόψουμε, να ξεκουραστούμε, να αναλογιστούμε, να δράσουμε, να απολαύσουμε. Δεν είναι όμως μόνο απόλαυση. Είναι επένδυση στην υγεία μας – σωματική, ψυχική και πνευματική.
Ευκαιρία και για ψηφιακή αποτοξίνωση
Οι διακοπές είναι μια καλή ευκαιρία να ξεφύγουμε από τον «ψηφιακό θόρυβο» των αδιάκοπων ειδοποιήσεων, να αποσυνδεθούμε από την τεχνολογία και να συνδεθούμε με τον εσωτερικό μας κόσμο. Σύμφωνα με βρετανική μελέτη που δημοσιεύτηκε στο «Cyberpsychology, Behaviour and Social Networking», οι άνθρωποι που κάνουν διάλειμμα από αυτούς τους περισπασμούς, ακόμα και για μόνο μία εβδομάδα, παρουσιάζουν σημαντική βελτίωση στη διάθεση και την ψυχική υγεία τους.
Οι διακοπές…
Μειώνουν τo στρες και φτιάχνουν τη διάθεση
Η απομάκρυνση από το εργασιακό περιβάλλον και τη ρουτίνα ενεργοποιεί το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, που ρυθμίζει τη χαλάρωση. Μέσα σε λίγες ημέρες, τα επίπεδα κορτιζόλης (ορμόνης του στρες) μειώνονται σημαντικά. Η χαλάρωση ρίχνει την αρτηριακή μας πίεση. Επιστήμονες από την ιατρική σχολή Icahn, το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας και το Harvard διαπίστωσαν ότι μόλις έξι ημέρες μακριά από την καθημερινότητά μας προκαλούν γενετικές αλλαγές που αμβλύνουν το στρες, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και μειώνουν τα επίπεδα πρωτεϊνών που συνδέονται με την άνοια και την κατάθλιψη. Γίνεται κατανοητό ότι αν αισθανόμαστε πεσμένοι ή περνάμε μια ιδιαίτερα άσχημη περίοδο στη ζωή μας, τα ταξίδια μπορούν να μας προσφέρουν μια προσωρινή ανάπαυλα και να μας βοηθήσουν να ανακτήσουμε την ψυχική μας υγεία. Επίσης, έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ σημειώνει ότι οι διακοπές αυξάνουν τα ευχάριστα συναισθήματα, ενώ μειώνουν την κατάθλιψη. Παρέχουν επίσης μεγαλύτερη ευκαιρία να βιώσουμε στιγμές δέους και θαυμασμού, οι οποίες έχει βρεθεί σε έρευνες ότι βελτιώνουν τη διάθεση.
Ενισχύουν το ανοσοποιητικό
Ο καθαρός αέρας, η έκθεση με μέτρο και ασφάλεια στον ήλιο (και άρα η παραγωγή βιταμίνης D) και η σωματική δραστηριότητα ενισχύουν φυσικά την άμυνα του οργανισμού. Επιπλέον, η καλοκαιρινή διατροφή, και μάλιστα σε έναν τόπο όπως η Ελλάδα, όπου τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά αυτή την περίοδο είναι άφθονα, μας τροφοδοτεί με βιταμίνες και αντιοξειδωτικά.
Δυναμώνουν και προστατεύουν την καρδιά
Τόσο για τους άντρες όσο και για τις γυναίκες, μελέτες δείχνουν ότι οι διακοπές ανά διετία μειώνουν τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου ή καρδιακής προσβολής. Μελέτη επίσης από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, στο πλαίσιο της οποίας παρακολουθήθηκαν για εννέα χρόνια περίπου 12.000 άντρες με υψηλό κίνδυνο καρδιοπαθειών, συμπέρανε ότι όσοι έκαναν ελάχιστες ή καθόλου διακοπές είχαν περίπου 20% μεγαλύτερο συνολικό κίνδυνο θανάτου και έως και 50% μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου από έμφραγμα. Το γεγονός επίσης ότι την περίοδο των διακοπών αυξάνεται η φυσική μας δραστηριότητα καθώς κολυμπάμε και περπατάμε περισσότερο ωφελεί άμεσα την κυκλοφορία του αίματος και ενισχύει τη λειτουργία της καρδιάς. Οι διακοπές χτίζουν επίσης ανθεκτικότητα. Άνθρωποι με καλή διάθεση και μειωμένο άγχος έχουν χαμηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο, σύμφωνα με σειρά μελετών.
Βελτιώνουν τις οικογενειακές σχέσεις
Στην καθημερινότητα, οι σχέσεις μας συχνά περιορίζονται σε ανταλλαγές εντολών, προθεσμιών και πρακτικών συνεννοήσεων. «Έκανες τα μαθήματά σου;», «Πήρες γάλα;», «Μην ξεχάσεις το meeting». Η έλλειψη άγχους και προγράμματος δημιουργεί χώρο για συζήτηση, παιχνίδι και χαλάρωση. Όταν το στρες μειώνεται, οι άνθρωποι είναι πιο ανεκτικοί, πιο ήρεμοι και πιο πρόθυμοι να επικοινωνήσουν. Οι διακοπές έρχονται να σπάσουν αυτό το μοτίβο και να μας θυμίσουν ποιοι είμαστε όταν δεν τρέχουμε. Μελέτη επιβεβαίωσε ότι τα ζευγάρια που συμμετείχαν σε ενδιαφέρουσες δραστηριότητες στις διακοπές τους βίωσαν μεγαλύτερη οικειότητα και ικανοποίηση στη σχέση τους ακόμα και μετά την επιστροφή τους στο σπίτι και στη ρουτίνα τους. Αλλά και για την υπόλοιπη οικογένεια, οι διακοπές μπορούν να αποτελέσουν μια ευκαιρία σύνδεσης των μελών της με διάφορους τρόπους, κάτι που συχνά αποδεικνύεται πολύ πιο δύσκολο στην καθημερινή ζωή.
Μειώνουν τους πόνους και χαρίζουν ευεξία
Μελέτη διαπίστωσε ότι, τρεις ημέρες μετά την έναρξη των διακοπών, τα παράπονα αναφορικά με σωματικούς πόνους και δυσκολίες, η ποιότητα του ύπνου και η διάθεση των ανθρώπων είχαν βελτιωθεί σε σχέση με πριν. Αυτά τα οφέλη εξακολουθούσαν να υφίστανται πέντε εβδομάδες αργότερα, ιδίως σε όσους είχαν περισσότερο προσωπικό χρόνο και συνολική ικανοποίηση κατά τη διάρκεια των διακοπών τους.
Μας βοηθούν να ξαναβρούμε τον ύπνο μας
Σε έναν κόσμο όπου κοιμόμαστε όλο και λιγότερο, η ανάγκη για ποιοτική ξεκούραση έχει γίνει πιο επιτακτική από ποτέ. Δεν είναι τυχαίο που τα sleep retreats βρίσκονται στην κορυφή των ταξιδιωτικών προτιμήσεων. Όταν χαλαρώνουμε πραγματικά, κοιμόμαστε καλύτερα. Ο ύπνος είναι κάτι ακόμα που συχνά στερούμαστε στη διάρκεια του χρόνου εξαιτίας της πίεσης της δουλειάς και των διαφόρων υποχρεώσεων. Οι διακοπές βοηθούν να επανέλθουν οι φυσικοί μας ρυθμοί και να βελτιωθεί η ποιότητα του ύπνου μας. Το να εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία να απολαύσουμε ποιοτική ξεκούραση μπορεί να κάνει θαύματα για τη σωματική και την ψυχική μας υγεία.
Ξυπνούν τη φαντασία
Οι καλύτερες ιδέες γεννιούνται στην ξαπλώστρα. Όταν «αποσυνδεόμαστε», το μυαλό μας γίνεται ξανά πιο δημιουργικό, καθώς χρειάζεται αποφόρτιση για την επανεκκίνησή του. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν λύσεις σε προβλήματα ή εμπνέονται για νέα σχέδια ακριβώς όταν σταματούν να τα κυνηγούν. Στις διακοπές είμαστε χαλαροί και ανοιχτοί στο να διερευνήσουμε
τις δυνατότητες που ανοίγονται μπροστά μας για να σκεφτούμε τα επόμενα βήματά μας.
Ευτυχία στην αναμονή
Αν νιώθουμε καλύτερα απλώς και μόνο επειδή κλείσαμε εισιτήρια, δεν είναι ιδέα μας – είναι επιστήμη. Σύμφωνα με έρευνες, η αναμονή ενός ταξιδιού συχνά φέρνει περισσότερη χαρά από το ίδιο το ταξίδι. Η προσμονή γεννά φαντασία: φτιάχνουμε εικόνες, μυρωδιές, ιστορίες για το μέλλον. Αυτή η διαδικασία, που λέγεται προσδοκώμενη ευχαρίστηση (anticipated pleasure), ενεργοποιεί τα ίδια κυκλώματα στον εγκέφαλο με την πραγματική απόλαυση. Σε μελέτη του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ, φάνηκε ότι οι άνθρωποι που ετοιμάζονταν για διακοπές ένιωθαν πιο ευτυχισμένοι τις εβδομάδες πριν από το ταξίδι σε σχέση με εκείνους που δεν είχαν τίποτα να περιμένουν – και μάλιστα, το επίπεδο ευτυχίας αυξήθηκε αισθητά ήδη από τον προγραμματισμό.
Διακοπές να ’ναι και όσο να ’ναι
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο «Psychology & Health», δύο εβδομάδες ετήσιων διακοπών χωρισμένες σε πέντε σύντομα διαστήματα το χρόνο συνδέθηκαν με χαμηλότερο κίνδυνο μεταβολικού συνδρόμου κατά 24%. Ωστόσο, ακόμα και μια σύντομη, τετραήμερη εκδρομή μπορεί να κάνει θαύματα, υπογραμμίζει έρευνα που δημοσιεύτηκε στο «International Journal of Environmental Research and Public Health».
