Σήμερα στη χώρα μας τουλάχιστον ο ένας στους τέσσερις ενήλικες είναι παχύσαρκος ενώ το ίδιο ισχύει και για το ένα στα έξι παιδιά και εφήβους – νούμερα ιδιαίτερα μεγάλα, ειδικά αν λάβουμε υπόψη μας και το 60% του πληθυσμού που, σύμφωνα με τις έρευνες, συγκαταλέγεται στους υπέρβαρους. Υπολογίζεται ότι το 2030 ο ένας στους τρεις Έλληνες θα είναι παχύσαρκος, ενώ το 2060 οι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι θα καλύπτουν το 75% του πληθυσμού της χώρας. Το επίσης ανησυχητικό είναι ότι η Ελλάδα έχει τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας σε ολόκληρη την Ευρώπη. Καθώς οι έρευνες δείχνουν ότι η παχυσαρκία μειώνει το προσδόκιμο ζωής κατά μέσο όρο 3-10 χρόνια, ανάλογα με τη σοβαρότητά της, τι μπορεί να σημαίνει το να είμαστε παχύσαρκοι ή υπέρβαροι και από τι κινδυνεύουμε;
Από πόσα κιλά και πάνω υπάρχει κίνδυνος
Ο πιο συνηθισμένος τρόπος για να διαπιστώσουμε αν είμαστε υπέρβαροι ή παχύσαρκοι είναι να υπολογίσουμε το δείκτη μάζας σώματός μας διαιρώντας το βάρος μας σε κιλά με το ύψος μας στο τετράγωνο. Έτσι, αν υποθέσουμε ότι κάποιος έχει ύψος 1,70 μ. και βάρος 70 κιλά, ο δείκτης μάζας σώματός του προκύπτει από την ακόλουθη αριθμητική πράξη: 70 : (1,70 x 1,70) – στην προκειμένη περίπτωση δηλαδή είναι 24,22. Το πρόβλημα με το δείκτη μάζας σώματος είναι ότι μας δίνει μια γενική ιδέα για το βάρος μας και όχι για το ποιο ποσοστό αυτού είναι μύες ή λίπος. Σύμφωνα με τον κανόνα πάντως, όταν ο ΔΜΣ είναι κάτω από 18,5 είμαστε λιποβαρείς, μεταξύ 18,5 και 24,9 έχουμε υγιές βάρος, μεταξύ 25 και 29,9 είμαστε υπέρβαροι, μεταξύ 30 και 39,9 είμαστε παχύσαρκοι και από 40 και πάνω είμαστε νοσηρά παχύσαρκοι.
Ένας άλλος τρόπος υπολογισμού του κινδύνου που μας απειλεί λόγω παχυσαρκίας είναι να μετρήσουμε τη μέση μας στο σημείο του αφαλού και να διαιρέσουμε το νούμερο με τα εκατοστά του ύψους μας. Αν για παράδειγμα η μέση μας είναι 80 εκατοστά και το ύψος μας 160 τότε το αποτέλεσμα θα είναι 0,5. Οι ειδικοί εξηγούν ότι οτιδήποτε μεγαλύτερο από το 0,5 μπορεί να υποκρύπτει αυξημένο κίνδυνο από τα επιπλέον κιλά.
Τι προβλήματα μπορεί να προκαλέσει
Η παχυσαρκία είναι μια σοβαρή νόσος που συνδέεται με μια σειρά προβλημάτων, όπως δυσκολίες στις καθημερινές δραστηριότητες αλλά και αύξηση του κινδύνου εμφάνισης πολλών άλλων καταστάσεων υγείας, όπως είναι ο διαβήτης τύπου 2, η στεφανιαία νόσος, ορισμένοι τύποι καρκίνου –π.χ., του μαστού, της μήτρας και του εντέρου–, τα εγκεφαλικά επεισόδια, η υπέρταση, η αθηροσκλήρωση, το άσθμα, το μεταβολικό σύνδρομο (ένας συνδυασμός διαβήτη, υψηλής αρτηριακής πίεσης και παχυσαρκίας), η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (όπου το οξύ του στομάχου διαρρέει από το στομάχι και εισέρχεται στον οισοφάγο), η χολολιθίαση, η μειωμένη γονιμότητα, η οστεοαρθρίτιδα (μια νόσος που συνεπάγεται πόνο και δυσκαμψία στις αρθρώσεις), η υπνική άπνοια (μια κατάσταση που προκαλεί διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας με αυξημένο κίνδυνο τροχαίων ατυχημάτων, καθώς και μεγαλύτερο κίνδυνο διαβήτη, υψηλής αρτηριακής πίεσης και καρδιακής νόσου), η ηπατική και η νεφρική νόσος. Επίσης, η παχυσαρκία μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές στην εγκυμοσύνη, όπως διαβήτη κύησης και προεκλαμψία, καθώς μια παχύσαρκη έγκυος είναι πιθανότερο να παρουσιάσει δυνητικά επικίνδυνη αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Τέλος, το υπερβολικό βάρος επηρεάζει την ποιότητα της ζωής μας και συμβάλλει στην εμφάνιση προβλημάτων ψυχικής υγείας όπως η κατάθλιψη.
Γιατί παχαίνουμε;
Έχει επικρατήσει η αντίληψη ότι η παχυσαρκία οφείλεται καθαρά και μόνο στις κακές συνήθειες που έχουν όσοι πάσχουν από αυτήν – καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού, δεν κάνουν υγιεινές επιλογές, δεν μαγειρεύουν και τρώνε μόνο απέξω, δεν ασκούνται όσο θα έπρεπε και δεν μπαίνουν σε διαδικασία δίαιτας. Όμως, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορούν να παίξουν ρόλο στο αν θα έχει κάποιος παραπανίσια κιλά. Τέτοιοι είναι τα φάρμακα (π.χ., στεροειδή και φάρμακα για την υπέρταση, το διαβήτη αλλά και κάποια ψυχοφάρμακα), το στρες, κάποιο ψυχικό τραύμα, ορισμένες παθήσεις (π.χ. υποθυρεοειδισμός), οι κακές συνήθειες από την παιδική ηλικία αλλά και τα γονίδια κατά ένα μεγάλο μέρος (μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο το σώμα μας χρησιμοποιεί τα τρόφιμα και αποθηκεύει το λίπος) κ.ά.
Τι να κάνουμε
Η διαχείριση ενός πολύπλοκου ζητήματος όπως η παχυσαρκία μπορεί να είναι δύσκολη, γι’ αυτό και η απώλεια βάρους απαιτεί χρόνο και δέσμευση.
Ο πιο προφανής και λογικός τρόπος αντιμετώπισής της είναι το να υιοθετήσουμε μια υγιεινή διατροφή με περιορισμένες θερμίδες και να ασκούμαστε τακτικά. Σε αυτή μας την προσπάθεια θα μας συνδράμουν ένας διατροφολόγος και ένας γυμναστής. Πολύ βοηθητική ωστόσο μπορεί να αποδειχτεί και η συνεργασία με έναν σύμβουλο ψυχικής υγείας ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα τη σχέση μας με το φαγητό, τι μας ωθεί σε υπερφαγία, τι κρύβεται πίσω από τις διατροφικές μας συνήθειες και πώς μπορούμε να τις αλλάξουμε. Αν όλα τα παραπάνω δεν έχουν το αναμενόμενο αποτέλεσμα, τότε θα πρέπει να απευθυνθούμε στο θεράποντα γιατρό μας, ώστε να μας συστήσει την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή ανάλογα με την περίπτωσή μας.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η απώλεια ενός φαινομενικά μικρού ποσοστού όπως το 3% ή περισσότερο του αρχικού σωματικού μας βάρους και η διατήρησή της για όλη μας τη ζωή μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης κρίσιμων καταστάσεων υγείας που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως ο διαβήτης και οι καρδιακές παθήσεις.
