Αν μόλις τελειώσατε το διάβασμα για μια σημαντική εξέταση ή τη μελέτη για κάποια παρουσίαση στη δουλειά, αντί να τσεκάρετε το κινητό σας, δοκιμάστε να βάλετε τα ακουστικά σας και να ακούσετε μουσική για 10 λεπτά. Αυτό όχι μόνο θα σας χαλαρώσει και θα σας αποφορτίσει, αλλά σύμφωνα με νέα έρευνα, επιδρά στη μνήμη, αφού θα μπορούσε να αλλάξει σημαντικά ακόμα και τι θα θυμηθεί και τι θα ξεχάσει ο εγκέφαλός σας!
Η εν λόγω έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Neuroscience, ανατρέπει όσα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Η μελέτη δείχνει ότι η μουσική που ακούγεται λίγο μετά τη μάθηση δεν βοηθά ή βλάπτει απλά τη μνήμη.
Κάθε ήχος επιδρά με διαφορετικό τρόπο και η ίδια λίστα αναπαραγωγής που μας βοηθά να θυμόμαστε τη «γενική εικόνα» μπορεί να μας κάνει να ξεχνάμε σημαντικές λεπτομέρειες, ενώ αντίθετα ένας μουσικός ήχος που διατηρεί τις λεπτομέρειες μπορεί να «θολώσει» τη συνολική κατανόησή μας.
Η έρευνα αυτή έχει σημασία για μαθητές, επαγγελματίες που μαθαίνουν νέες δεξιότητες ή οποιονδήποτε θέλει να δημιουργήσει μόνιμες αναμνήσεις. Ουσιαστικά, πραγματεύεται πώς οι διαφορετικές συναισθηματικές αντιδράσεις στη μουσική μπορούν επιλεκτικά να ενισχύσουν ή να εμποδίσουν διαφορετικούς τύπους μνήμης.
Μουσική και πώς επιδρά στη μνήμη
Οι ερευνητές εξέτασαν 130 φοιτητές για ένα πείραμα μνήμης με καθημερινά οικιακά αντικείμενα. Οι συμμετέχοντες είδαν 128 εικόνες και τις κατηγοριοποίησαν ως «εσωτερικού» ή «εξωτερικού» χώρου. Αυτή η απλή ταξινόμηση τούς βοήθησε να θυμηθούν τις εικόνες, χωρίς να γνωρίζουν ότι θα ερωτηθούν αργότερα.
Αμέσως μετά τη φάση μάθησης, χωρίστηκαν σε ομάδες. Κάποιοι άκουσαν 10 λεπτά διαφορετικά είδη κλασικής μουσικής που είχαν επιλεγεί προσεκτικά από τους ερευνητές. Η μουσική διέφερε σε τρία στοιχεία. Στο αν ακουγόταν θετική ή αρνητική, αν ήταν οικεία ή άγνωστη και πόσο συναισθηματικά διεγερτική ήταν. Άλλοι συμμετέχοντες άκουσαν ουδέτερους ήχους, όπως τον ήχο της φωτιάς στο τζάκι ή έμειναν σε πλήρη σιωπή. Μετά από 30 λεπτά συνολικά, όλοι έκαναν ένα αιφνιδιαστικό τεστ μνήμης.
Οι συμμετέχοντες είδαν τρεις κατηγορίες εικόνων: ακριβή αντίγραφα, εντελώς νέες εικόνες και «παγίδες», δηλαδή εικόνες που έμοιαζαν πολύ, αλλά δεν ήταν ίδιες με τις αρχικές. Οι «παγίδες» ήταν κρίσιμες, γιατί δοκίμαζαν τη λεπτομερή μνήμη, απαιτώντας από τους συμμετέχοντες να εντοπίσουν μικρές διαφορές.
Τι έδειξε η έρευνα
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η μουσική δεν βοήθησε, ούτε έβλαψε τους πάντες με τον ίδιο τρόπο. Αντίθετα, το πώς ένιωσε ο καθένας συναισθηματικά έκανε τη διαφορά. Οι μελετητές εντόπισαν τρεις διακριτές ομάδες. Περίπου το ένα τρίτο ένιωσε πολύ πιο «ανεβασμένο», ένα άλλο τρίτο μέτρια πιο «ανεβασμένο» και το υπόλοιπο τρίτο πιο χαλαρό σε σχέση με πριν.
Όσοι ένιωσαν πολύ πιο διεγερμένοι ή πιο χαλαροί τα πήγαν καλύτερα στη γενική μνήμη. Αυτό σημαίνει ότι αναγνώριζαν εύκολα αντικείμενα που είχαν ξαναδεί. Όμως δυσκολεύτηκαν στη λεπτομερή μνήμη, μπερδεύοντας συχνά παρόμοια αντικείμενα με τα πρωτότυπα.
Από την άλλη, όσοι ένιωσαν μέτρια αύξηση διέγερσης, έδειξαν το αντίθετο μοτίβο. Η γενική τους μνήμη χειροτέρεψε, αλλά η λεπτομερής τους μνήμη βελτιώθηκε εντυπωσιακά. Ήταν άριστοι, δηλαδή, στο να εντοπίζουν μικρές διαφορές.
Γενική και λεπτομερής μνήμη
Οι διαφορές ως προς τη γενική και τη λεπτομερή μνήμη εμφανίστηκαν μόνο σε όσους άκουσαν μουσική, όχι σε όσους άκουσαν ουδέτερους ήχους ή σιωπή. Φαίνεται πως η μουσική ίσως επηρεάζει περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τον σχηματισμό λεπτομερών αναμνήσεων, με τρόπο που άλλοι ήχοι δεν μπορούν.
Ο ιππόκαμπος, περιοχή που βοηθά στη δημιουργία λεπτομερούς μνήμης, μπορεί να ανταποκρίνεται διαφορετικά σε μουσικά ερεθίσματα. Έτσι, κάποιος που διαβάζει, μπορεί να θυμάται καλύτερα γενικές έννοιες μετά από ακρόαση «έντονης» μουσικής, αλλά να δυσκολεύεται με συγκεκριμένα στοιχεία. Αντίθετα, πιο «ήπια» μουσική μπορεί να «θολώνει» τη γενική κατανόηση, αλλά να ενισχύει την προσοχή στις λεπτομέρειες.
Η έρευνα έχει και ιατρικές εφαρμογές. Η μουσικοθεραπεία χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ ή άλλες διαταραχές μνήμης. Ίσως όμως χρειάζεται να πρέπει να επιλέγεται διαφορετική μουσική ανάλογα με το αν θέλουμε να ενισχυθεί η γενική ή η λεπτομερής μνήμη.
Οι ερευνητές επισημαίνουν και κάποιους περιορισμούς. Εξέτασαν μόνο τις αντιδράσεις στην κλασική μουσική, κάτι που μπορεί να μην ισχύει για την ποπ, ροκ ή χιπ-χοπ και άλλα είδη που ακούει η πλειονότητα. Επίσης συμμετείχαν μόνο νεαροί φοιτητές, οπότε μένει ανοιχτό το πώς θα αντιδρούσαν άλλες ηλικιακές ομάδες.
Το συμπέρασμα είναι ότι η μουσική δεν είναι απλώς «καλή» ή «κακή» για τη μνήμη. Είναι ένα εργαλείο που μπορεί να ρυθμιστεί για να ενισχύσει συγκεκριμένες μορφές σκέψης. Η πρόκληση είναι να μάθουμε πώς να το χρησιμοποιούμε σκόπιμα και προς όφελός μας!
