Πώς μπορούμε να θρέψουμε σχεδόν 10 δισεκατομμύρια ανθρώπους με υγιεινό τρόπο μέχρι το 2050, διατηρώντας παράλληλα τους πόρους του πλανήτη; Η επιτροπή EAT-Lancet, μια επιστημονική ομάδα που συστάθηκε πριν από αρκετά χρόνια από την ερευνητική πλατφόρμα EAT και το βρετανικό ιατρικό περιοδικό «The Lancet», κλήθηκε να απαντήσει σε αυτό το κρίσιμο ερώτημα.
Μια δικαιότερη παγκόσμια διατροφή για τη βιώσιμη σίτιση όλου του πλανήτη
Η έκθεση για τα «υγιή, βιώσιμα και δίκαια διατροφικά συστήματα» επικεντρώνει στην παραγωγή περισσότερων φρούτων, λαχανικών και ξηρών καρπών διαπιστώνοντας ότι το ένα τρίτο όλων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων.
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι ακόμη και αν ο κόσμος σταματούσε αύριο να καίει άνθρακα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο, οι διατροφικές μας συνήθειες αρκούν ώστε ο στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού (2015) για περιορισμό της αύξησης της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας (1,5°C) δεν μπορεί να επιτευχθεί.
Τα φρούτα και τα λαχανικά στη ζωή μας
Η αυστηρή προειδοποίηση έρχεται από την Επιτροπή EAT-Lancet, μια ομάδα περισσότερων από 70 κορυφαίων επιστημόνων από έξι ηπείρους, η οποία δημοσίευσε μια συνοπτική αξιολόγηση για το πώς οι διατροφικές συνήθειες αποσταθεροποιούν τον πλανήτη.
Σχεδόν το ένα τρίτο των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από τα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένου του μεθανίου που εκλύεται από τα βοοειδή, των εκχέρσωση των δασών για παραγωγή ζωοτροφών και της ενέργειας από ορυκτά που χρησιμοποιείται για την παραγωγή λιπασμάτων.
Η έκθεση περιγράφει λεπτομερώς μια «πλανητική δίαιτα» η οποία επικεντρώνεται στα λαχανικά και τα φρούτα και ελάχιστα σε επεξεργασμένα τρόφιμα.
Είναι ευέλικτη και «συμβατή με πολλά τρόφιμα» λαμβάνει υπόψη «πολιτισμούς, διατροφικά πρότυπα, παραδόσεις και ατομικές προτιμήσεις». Δεν αποκλείει το κρέας ή τα γαλακτοκομικά προϊόντα – τα τρόφιμα που προκαλούν τις μεγαλύτερες εκπομπές αερίων- αλλά συνιστά περιορισμένες μερίδες, που αντιστοιχούν σε περίπου ένα ποτήρι γάλα την ημέρα, δύο μερίδες κρέατος και δύο αυγά κάθε εβδομάδα.
Ένας οδικός χάρτης για την αλλαγή
Το κεντρικό επιχείρημα των επιστημόνων θεωρεί εφικτό ο συνολικός πληθυσμός της γης να τραφεί με περισσότερο υγιεινές τροφές. Φρούτα, λαχανικά, όσπρια και ξηροί καρποί. Μέτριες ποσότητες γαλακτοκομικών, πουλερικών και ψαριών και πολύ λιγότερο κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας, περιλαμβάνονται στο «διαιτολόγιο» που προτείνουν οι επιστήμονες.
Ακολουθώντας αυτό το πρότυπο, εκτιμούν οι συγγραφείς της έκθεσης, θα μπορούσαν να αποφευχθούν έως και 15 εκατομμύρια πρόωροι θάνατοι κάθε χρόνο, ενώ θα μειώνονταν περισσότερο από το μισό οι εκπομπές αερίων που σχετίζονται με τα τρόφιμα.
Υπολογίζουν το ετήσιο κόστος σε 200 έως 500 δισεκατομμύρια δολάρια, πολύ λιγότερο, από τα τρισεκατομμύρια πόρων που θα εξοικονομηθούν για την υγεία και το περιβάλλον.
Ο Walter Willett, επιδημιολόγος του Χάρβαρντ, ο οποίος ήταν συμπρόεδρος της ομάδας, τόνισε ότι δεν πρόκειται για την επιβολή ενός «οιονεί χορτοφαγικού τρόπου ζωής». Η διατροφή μπορεί να προσαρμοστεί στις τοπικές παραδόσεις – από τη Μεσόγειο έως την Ασία.
Η έκθεση που παρουσιάστηκε δεν είναι καινούργια. Έχει τις ρίζες της στο 2019 και στην αρχική μελέτη (EAT-Lancet) που καλούσε σε σαρωτικές διατροφικές αλλαγές, ιδίως στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, όπου η κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων ξεπερνούσε τα παγκόσμια πρότυπα.
Η υπόσχεση της Ευρώπης έμεινε στα… χαρτιά
Η αρχική μελέτη (2019), γράφει το Politico, υιοθετήθηκε άμεσα από την ΕΕ στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας. Το σχέδιο υποσχέθηκε να καταστήσει το ευρωπαϊκό σύστημα διατροφής «δίκαιο, υγιές και φιλικό προς το περιβάλλον», μειώνοντας στο μισό τη χρήση φυτοφαρμάκων, μειώνοντας τα λιπάσματα, επεκτείνοντας τη βιολογική γεωργία και προωθώντας πιο υγιεινές δίαιτες.
Πέντε χρόνια μετά, είναι ουσιαστικά νεκρό. Αντιμέτωπη με τις διαμαρτυρίες των αγροτών, τα συντονισμένα λόμπι της βιομηχανίας και τις πολιτικές επιπτώσεις του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, η ΕΕ έχει αποσύρει σιωπηλά τις πιο φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις της στον τομέα των τροφίμων.
Αντ’ αυτού, το μπλοκ επιστρέφει στις γνωστές διαμάχες για το αν θα θέσει ανώτατο όριο στις αγροτικές επιδοτήσεις, πώς θα χειριστεί τις εισαγωγές από την Ουκρανία ή τη Λατινική Αμερική και πώς θα κατευνάσει τους θυμωμένους αγρότες στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Πολωνία. Αυτό συμβαίνει ακόμη και όταν οι ίδιοι οι επιστήμονες της ΕΕ προειδοποιούν ότι η γεωργία είναι ο κύριος μοχλός της απώλειας της βιοποικιλότητας, της υποβάθμισης των υδάτων και του εδάφους.
