Πώς γνωρίζει ο εγκέφαλός μας πότε πρέπει να αναπνεύσουμε βαθύτερα, πότε έχει πέσει η αρτηριακή μας πίεση ή πότε το σώμα μας παλεύει με μια λοίμωξη; Μην επηρεάζεστε από το ομώνυμο ψυχολογικό θρίλερ… Η «έκτη αίσθηση» δεν είναι κάτι παραφυσικό. Πρόκειται για μια σχετικά άγνωστη αλλά κρίσιμη λειτουργία του νευρικού μας συστήματος: την ενδοδεκτικότητα.
Η ενδοδεκτικότητα είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να «ακούει» τα εσωτερικά σήματα του σώματος, από την καρδιά και τους πνεύμονες, μέχρι το στομάχι και το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Μέσα από αυτό το διαρκές δίκτυο επικοινωνίας, το σώμα διατηρεί τη σταθερότητά του (ομοιόσταση) και αντιδρά στις αλλαγές του εσωτερικού περιβάλλοντος χωρίς να χρειάζεται συνειδητή προσπάθεια.
Ο πρώτος «χάρτης» της ενδοδεκτικότητας
Ερευνητές από το Scripps Research και το Allen Institute έλαβαν το Βραβείο Μεταμορφωτικής Έρευνας των NIH για να δημιουργήσουν τον πρώτο ολοκληρωμένο χάρτη του εσωτερικού αισθητηριακού δικτύου του σώματος, ένα έργο που θα ηγηθεί ο Άρντεμ Παταπουτιάν, ο βραβευμένος με Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής 2021 για την ανακάλυψη των υποδοχέων της θερμοκρασίας και της αφής.
Επένδυση στην έρευνα
Η ερευνητική ομάδα θα λάβει 14,2 εκατομμύρια δολάρια για την επόμενη πενταετία, με στόχο να αποκωδικοποιήσει πώς τα αισθητήρια νευρικά κύτταρα συλλέγουν και μεταδίδουν πληροφορίες από τα εσωτερικά μας όργανα προς τον εγκέφαλο.
Η κρυφή «έκτη αίσθηση» του σώματος
Σε αντίθεση με τις πέντε κλασικές αισθήσεις — όραση, ακοή, αφή, όσφρηση και γεύση — που αντλούν πληροφορίες από το εξωτερικό περιβάλλον, η ενδοδεκτικότητα αφορά τα σήματα που προέρχονται από τα βάθη του σώματος.
Αυτά τα σήματα μας ενημερώνουν, συνειδητά ή όχι, ότι πεινάμε, διψάμε, έχουμε πυρετό ή χρειάζεται να πάρουμε μια ανάσα. Για αυτόν τον λόγο, πολλοί επιστήμονες την αποκαλούν την «έκτη αίσθηση» του σώματος.
Ωστόσο, το σύστημα αυτό είναι τόσο πολύπλοκο που για δεκαετίες παρέμενε ουσιαστικά ανεξερεύνητο. Τα σήματα από τα εσωτερικά όργανα επικαλύπτονται, ενώ τα νευρικά κύτταρα που τα μεταφέρουν διατρέχουν διαφορετικούς ιστούς, χωρίς σαφή ανατομικά όρια.
Νέες προοπτικές
Το νέο πρόγραμμα φιλοδοξεί να δημιουργήσει έναν ανατομικό και μοριακό Άτλαντα της ενδοδεκτικότητας.
Σε ανατομικό επίπεδο, οι ερευνητές θα παρακολουθήσουν με τεχνολογίες απεικόνισης τη διαδρομή των αισθητήριων νεύρων — από τον νωτιαίο μυελό έως την καρδιά, τους πνεύμονες και το στομάχι.
Σε μοριακό επίπεδο, θα ταυτοποιήσουν διαφορετικούς τύπους αισθητήριων νευρώνων, αποκαλύπτοντας πώς διαφέρουν, για παράδειγμα, οι νευρώνες που συλλέγουν σήματα από το έντερο σε σχέση με εκείνους που παρακολουθούν την ουροδόχο κύστη ή το λιπώδη ιστό.
Ο συνδυασμός αυτών των δεδομένων θα οδηγήσει στο πρώτο ολοκληρωμένο πρότυπο του εσωτερικού αισθητηριακού δικτύου του ανθρώπινου σώματος — ένα εργαλείο που θα μπορούσε να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την αλληλεπίδραση εγκεφάλου και σώματος.
Η αποκωδικοποίηση της ενδοδεκτικότητας δεν είναι μόνο ένα εντυπωσιακό επιστημονικό εγχείρημα, αλλά θα μπορούσε να ανοίξει δρόμους για τη θεραπεία χρόνιων και δύσκολων ασθενειών.
Η δυσλειτουργία αυτού του συστήματος έχει συνδεθεί με αυτοάνοσα νοσήματα, χρόνιο πόνο, νευροεκφυλιστικές διαταραχές και υπέρταση.
Όπως εξηγεί ο Ξιν Τζιν, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Scripps Research: «Η ενδοδεκτικότητα είναι θεμελιώδης για σχεδόν κάθε πτυχή της υγείας, αλλά παραμένει ένα σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητο πεδίο της νευροεπιστήμης. Ο πρώτος χάρτης αυτού του συστήματος θα μας επιτρέψει να κατανοήσουμε καλύτερα πώς ο εγκέφαλος διατηρεί την ισορροπία, πώς αυτή διαταράσσεται στις ασθένειες και πώς θα μπορούσε να αποκατασταθεί».
Η «σιωπηλή» αυτή αίσθηση, που δρα αδιάκοπα στο παρασκήνιο, ίσως αποδειχθεί τελικά το κλειδί για την κατανόηση όχι μόνο της φυσιολογίας μας, αλλά και του πώς νιώθουμε, σκεφτόμαστε και αντιδρούμε στον κόσμο γύρω μας.
