Μπορεί η δημιουργικότητα να είναι το κλειδί για έναν πιο νέο εγκέφαλο; Ερευνητές πιστεύουν πως ναι. Νέα μελέτη, δημοσιευμένη στο Nature Communications, αποκάλυψε ότι άνθρωποι που ασχολούνται συστηματικά με δημιουργικές δραστηριότητες, όπως ο χορός, η μουσική, οι εικαστικές τέχνες ή ακόμα και τα στρατηγικά video games, παρουσιάζουν σημάδια καθυστερημένης γήρανσης του εγκεφάλου σε σχέση με όσους δεν έχουν αντίστοιχα ενδιαφέροντα.
Το ρολόι του εγκεφάλου μετρά τη βιολογική ηλικία
Οι επιστήμονες ανέπτυξαν μια πρωτοποριακή μέθοδο για να υπολογίσουν την ηλικία του εγκεφάλου, ανεξάρτητα από την ηλικία του ατόμου. Το λεγόμενο «ρολόι του εγκεφάλου» (brain clock) λειτουργεί λίγο σαν ένα fitness tracker, μόνο που αντί να μετρά βήματα, καταγράφει μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας μέσω ηλεκτροεγκεφαλογραφημάτων (EEG) και μαγνητοεγκεφαλογραφημάτων (MEG).
Με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης, οι ερευνητές εκπαιδεύουν αλγόριθμους να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της φυσιολογικής γήρανσης του εγκεφάλου. Έτσι, μπορούν να προβλέψουν τη «βιολογική» ηλικία του εγκεφάλου και να εντοπίσουν αν γερνά πιο γρήγορα ή πιο αργά από το αναμενόμενο.
Όταν το «ρολόι» δείχνει μικρότερη ηλικία από τη χρονολογική, αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλος παραμένει πιο νέος και λειτουργικός, ένα σημάδι καλύτερης νευρωνικής υγείας.
Δημιουργικότητα και νευρωνική ανθεκτικότητα
Η μελέτη ανέλυσε 1.472 συμμετέχοντες από 13 χώρες, συγκρίνοντας ειδικούς και μη ειδικούς σε τέσσερις τομείς: τάνγκο, μουσική εκτέλεση, εικαστικές τέχνες και στρατηγικά ηλεκτρονικά παιχνίδια.
Το αποτέλεσμα;
Σε όλους τους τομείς, οι δημιουργικοί είχαν εγκέφαλο 4 έως 7 χρόνια νεότερο από συνομηλίκους χωρίς παρόμοια δραστηριότητα. Και όσο μεγαλύτερη εμπειρία είχαν, περισσότερα χρόνια εκπαίδευσης, εξάσκησης ή συμμετοχής, τόσο πιο «νέος» φαινόταν ο εγκέφαλός τους.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι ακόμα και βραχυπρόθεσμη εξάσκηση μπορεί να έχει μετρήσιμα οφέλη. Συμμετέχοντες που εκπαιδεύτηκαν σε ένα στρατηγικό video game για 30 ώρες μέσα σε τρεις εβδομάδες παρουσίασαν μικρή αλλά σημαντική μείωση στη «νευρωνική ηλικία» τους, σε αντίθεση με όσους έπαιξαν ένα πιο απλό παιχνίδι.
Τι συμβαίνει μέσα στον εγκέφαλο
Καθώς γερνάμε, οι συνδέσεις μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου, κυρίως ανάμεσα στον μετωπιαίο και τον βρεγματικό λοβό, γίνονται λιγότερο αποτελεσματικές. Αυτά τα δίκτυα είναι υπεύθυνα για προσοχή, κίνηση, ρυθμό και εκτελεστικές λειτουργίες και είναι τα πρώτα που επηρεάζονται από τη γήρανση ή νευροεκφυλιστικές ασθένειες.
Οι δημιουργικές δραστηριότητες φαίνεται πως διατηρούν ή και ενισχύουν ακριβώς αυτά τα δίκτυα. Ειδικά οι μουσικοί και οι χορευτές παρουσίασαν αυξημένη “συνδεσιμότητα” στις περιοχές που σχετίζονται με ρυθμό και συντονισμό, ενώ οι gamers και οι καλλιτέχνες έδειξαν βελτιώσεις σε οπτικο-κινητικά κυκλώματα και προσοχή.
Με άλλα λόγια, η δημιουργικότητα ενεργοποιεί τον εγκέφαλο σαν προπόνηση, όχι με βάρη, αλλά με νέες συνδέσεις και σενάρια.
Η μαγεία της εξάσκησης
Όπως και η φυσική άσκηση, έτσι και η νοητική άσκηση απαιτεί συνέπεια. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι όσο περισσότερο ασχολείται κανείς με μια δημιουργική δραστηριότητα, τόσο πιο σταθερές είναι οι νευρωνικές βελτιώσεις. Οι βραχυπρόθεσμες αλλαγές υπάρχουν, αλλά η πραγματική “αναδόμηση” του εγκεφάλου συμβαίνει με χρόνια πρακτικής και επιμονής.
Δημιουργικότητα, το φυσικό «αντιγηραντικό»
Η έρευνα ενισχύει μια ολοένα και πιο ισχυρή επιστημονική πεποίθηση: ότι η γήρανση του εγκεφάλου δεν είναι αναπόφευκτη, αλλά μπορεί να επιβραδυνθεί μέσα από τον τρόπο ζωής μας.
Η φυσική δραστηριότητα, η εκπαίδευση, η κοινωνική αλληλεπίδραση και η δημιουργικότητα, φαίνεται να συμβάλλουν καθοριστικά στη διατήρηση της γνωστικής ευελιξίας.
Είτε πρόκειται για ζωγραφική, για πιάνο, για λάτιν χορό ή για παιχνίδια στρατηγικής, οι δραστηριότητες που ενεργοποιούν φαντασία, ρυθμό, συντονισμό και συγκέντρωση φαίνεται να λειτουργούν σαν «νοητικό γυμναστήριο».
Ένας νέος τρόπος να μετράμε την ευεξία
Ίσως, στο μέλλον, το «brain clock» να γίνει μέρος των ιατρικών εξετάσεων ρουτίνας, όπως μετράμε τη χοληστερίνη ή την πίεση.
Μέχρι τότε, η καλύτερη “συνταγή” για έναν νεανικό εγκέφαλο ίσως να βρίσκεται στα ίδια μας τα χέρια – ή στα πόδια μας, στο πινέλο μας, στα πλήκτρα ενός πιάνου ή στα κουμπιά ενός χειριστηρίου.
