Ζούμε σε μια εποχή άγχους. Οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν πολλαπλές υπαρξιακές κρίσεις. Μία από αυτές, όσο και αν δεν το συνειδητοποιούμε, είναι η κλιματική αλλαγή. Το κλίμα επηρεάζει τη ζωή μας, είτε το θέλουμε, είτε όχι. Στην πραγματικότητα, έχει απόλυτη συνάφεια με αυτή. Είναι φυσιολογικό, επομένως, να αγχωνόμαστε για την εξέλιξη της κατάστασης στο περιβάλλον.
Τι συμβαίνει με το «άγχος για το κλίμα»;
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τη σωματική και ψυχική μας υγεία, άμεσα, μέσω ακραίων κλιματικών φαινομένων, όπως ξηρασίες, πυρκαγιές και ισχυρές καταιγίδες. Επηρεάζει, επίσης, έμμεσα ορισμένους ανθρώπους μέσω του λεγόμενου «άγχους για το κλίμα». Ο όρος αυτός καλύπτει ένα εύρος αρνητικών συναισθημάτων και καταστάσεων, όπως άγχος, ανησυχία και ανυπομονησία, απελπισία, θυμό, φόβο, πένθος και θλίψη.
Μια ομάδα ερευνητών πραγματοποίησε μελέτη σε 10.000 έφηβα παιδιά και νέους έως και 25 ετών σε δέκα χώρες: Αυστραλία, Βραζιλία, Φινλανδία, Γαλλία, Ινδία, Νιγηρία, Φιλιππίνες, Πορτογαλία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ.
Στην έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet Planetary Health, το 45% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι τα συναισθήματά του για την κλιματική αλλαγή επηρέαζαν αρνητικά την καθημερινή του ζωή. Το ποσοστό ήταν υψηλότερο στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Βέβαια, το «άγχος για το κλίμα» μπορεί εν δυνάμει να επιτελεί θετική λειτουργία. Ο θυμός, για παράδειγμα, μπορεί να ωθήσει τους ανθρώπους στη δράση για τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Αλλά μπορεί, από την άλλη πλευρά, να οδηγήσει σε «οικο-παράλυση». Αυτός είναι ένας όρος που δείχνει την αίσθηση συντριβής για από όλα όσα συμβαίνουν στο περιβάλλον.
Αυτή η αίσθηση εμποδίζει τους ανθρώπους να ενεργήσουν αποτελεσματικά, επηρεάζοντας τον ύπνο, την εργασία και τη μελέτη τους, καθώς συνεχώς βασανίζονται από το πρόβλημα και έτσι δεν μπορούν να χαλαρώσουν ή να συγκεντρωθούν.
Δεν είναι ψυχική διαταραχή
Το «άγχος για το κλίμα» δεν αναγνωρίζεται επίσημα ως ψυχική διαταραχή. Κάποιοι θεωρούν ότι αυτό είναι καλό. Ίσως γιατί, όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες, έτσι δεν παθολογοποιείται αυτό το ηθικό συναίσθημα, το οποίο πηγάζει από μια ακριβή κατανόηση της σοβαρότητας της κρίσης που περνά η υγεία του πλανήτη μας.
Αλλά αν δεν αναγνωρίζεται επίσημα, θα το παίρνουν οι άνθρωποι αρκετά σοβαρά; Μήπως θα θεωρούν όσους το βιώνουν απλώς υπερβολικά ευαίσθητους και εύκολα πληγωμένους από τις σκληρές πραγματικότητες της ζωής; Αυτό αποτελεί μεγάλο δίλημμα.
Το προσαρμοστικό άγχος απέναντι στην κλιματική κρίση μπορεί να «κινητοποιήσει την κλιματική δράση, όπως προσπάθειες μείωσης του ανθρακικού αποτυπώματος», όπως αναφέρουν οι ερευνητές. Το ζήτημα είναι το άτομο να κινητοποιείται και όχι να νιώθει νικημένο και ανήμπορο να κάνει οτιδήποτε.
Η αναγνώριση των διαφορετικών τύπων άγχους για το κλίμα, η κατανόηση των παραγόντων που το προκαλούν και η αλληλεπίδρασή του με την προσωπικότητα αποτελεί μείζονα ψυχολογική πρόκληση. Η εύρεση τρόπων ανακούφισης του άγχους αυτού και η μετατροπή του σε πιο προσαρμοστικό, προσανατολισμένο σε δράσεις μετριασμού της κλιματικής αλλαγής αποτελεί σημαντική κοινωνική πρόκληση.
