Αν με τη νέα χρονιά θέλετε να προχωρήσετε σε αλλαγές για να βελτιώσετε την καθημερινή σας ρουτίνα, τότε η παρακολούθηση των συνηθειών σας, είτε μέσω planners είτε μέσω εφαρμογών, μπορεί να αποδειχθεί ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο. Η επιστήμη το επιβεβαιώνει: πίσω από τις οργανωμένες λίστες, η καταγραφή αυτή βασίζεται σε ψυχολογικές και νευροεπιστημονικές αρχές που ενισχύουν τη μάθηση και τη συνεχή ανάπτυξη.
Εκ πρώτης όψεως, η παρακολούθηση συνηθειών μπορεί να φαίνεται μια απλή διαδικασία. Ωστόσο, αξιοποιεί ισχυρούς ψυχολογικούς μηχανισμούς που την καθιστούν ιδιαίτερα αποτελεσματική:
-
Αυτοπαρακολούθηση
Ένα από τα επαναλαμβανόμενα ευρήματα σε μελέτες συμπεριφοράς είναι ότι η απλή παρακολούθηση μιας συμπεριφοράς αυξάνει τις πιθανότητες για αλλαγή. Η παρακολούθηση της προόδου των στόχων, είτε αφορά την άσκηση είτε τη διατροφή, τη διαχείριση μιας ιατρικής κατάστασης κ.λπ., ενισχύει τη συνέπεια και την αφοσίωση στη συνήθεια. Μια μετα-ανάλυση που περιλάμβανε πάνω από 19.000 συμμετέχοντες έδειξε ότι η παρακολούθηση της προόδου των στόχων αύξησε σημαντικά τα ποσοστά επίτευξής τους. Η συνεχής καταγραφή και η ανατροφοδότηση φαίνεται να ενισχύουν το αίσθημα της προσωπικής ευθύνης και να παρακινούν τα άτομα να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για θετικές αλλαγές στη ζωή τους.
-
Κύκλοι συνηθειών και διαδρομές ανταμοιβής του εγκεφάλου
Κάθε καταγεγραμμένη ενέργεια (π.χ. ένα τσεκ ή μια θετική αξιολόγηση) είναι μια μικρή ανταμοιβή για τον εγκέφαλο που ενεργοποιεί το συγκεκριμένο σύστημα εκκρίνοντας ντοπαμίνη. Η ντοπαμίνη είναι η χημική ουσία που σχετίζεται με το αίσθημα ικανοποίησης και επιτυχίας. Τη διαδικασία αυτή την χρησιμοποιούν ποικίλες εφαρμογές για να ενθαρρύνουν τη συνέχιση της επιθυμητής συμπεριφοράς. Οι μικρές ανταμοιβές δημιουργούν τελικά έναν κύκλο που ενισχύει τη συμπεριφορά και την καθιστά πιο συνεπή.
-
Μείωση του γνωστικού φορτίου
Η εργασιακή μνήμη μας έχει περιορισμένο χώρο. Όταν προσπαθούμε να θυμόμαστε πολλές πληροφορίες ή να διαχειριστούμε πολλές προθέσεις (π.χ. «πρέπει να πιώ περισσότερο νερό, να κάνω διαλογισμό, να διαβάσω…»), το γνωστικό φορτίο αυξάνεται και η πιθανότητα να ξεχάσουμε ή να εγκαταλείψουμε τις προσπάθειες είναι μεγάλη. Η παρακολούθηση των συνηθειών μας λειτουργεί ως ένα εξωτερικό εργαλείο εκτελεστικής λειτουργίας, επιτρέποντάς μας να βάλουμε τις νοητικές υπενθυμίσεις σε μια συγκεκριμένη μορφή (π.χ. ημερολόγιο ή εφαρμογή), μειώνοντας έτσι το άγχος και διευκολύνοντας τη συνέχιση της προσπάθειάς μας.
-
«Νέα ταυτότητα»: Χρειαζόμαστε αποδείξεις για το άτομο που γινόμαστε
Η επιστήμη δείχνει ότι οι αλλαγές είναι πιο πιθανό να συμβούν και οι συνήθειες πιο πιθανό να παραμείνουν όταν είναι ενσωματωμένες στην ταυτότητά μας και όχι όταν αντιμετωπίζονται ως απομονωμένες ενέργειες. Αντί να λέμε «θέλω να ασκούμαι», λέμε «είμαι ένας άνθρωπος που ασκείται», κάτι που ενσωματώνει τη συμπεριφορά στην αντίληψη του εαυτού μας. Αυτή η αναδιατύπωση ενισχύει την ανθεκτικότητα της συνήθειας, ακόμη και υπό πίεση. Η παρακολούθηση των συνηθειών, είτε μέσω καταγραφής είτε με ψηφιακά εργαλεία, παρέχει μια ορατή απόδειξη αυτής της αλλαγής της ταυτότητάς μας και μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση των νέων συνηθειών με την πάροδο του χρόνου.
Προσοχή στις υπερβολές
Αν και η παρακολούθηση μπορεί να ενισχύσει τη συνέπεια, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η υπερβολική παρακολούθηση μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα, όπως στρες, εμμονές, τελειομανία… Η συνεχής παρακολούθηση μέσω βιομετρικών δεδομένων από wearables μπορεί να οδηγήσει σε υπερφόρτωση, επομένως χρειάζεται μια πιο συνειδητή προσέγγιση. Αντί να εστιάζουμε στην τέλεια εικόνα των δεδομένων, είναι σημαντικό να αποδεχτούμε τις μικρές ατέλειες και να παραμείνουμε ευέλικτοι στην πορεία. Η εμμονή με τους αριθμούς και η αναζήτηση της τελειότητας μπορεί να οδηγήσουν σε αρνητικές ψυχολογικές συνέπειες.
Η πραγματική επιτυχία έρχεται μέσα από τις πράξεις, την προσπάθεια, τις δοκιμές, τα λάθη. Ο στόχος δεν είναι η τελειότητα, αλλά η συνεχής βελτίωση και προσαρμογή των συνηθειών ώστε να αντανακλούν τον πραγματικό εαυτό μας και τις μακροχρόνιες επιθυμίες μας.
