Ολυμπιακός με πράσινες φανέλες;

Τι σημαίνει «δυσχρωματοψία»; Ότι βρεθήκατε να φοράτε κόκκινη γραβάτα στην κηδεία της πεθεράς σας, επειδή τα κωνία των ματιών σας -υπεύθυνα για το διαχωρισμό των χρωμάτων- δεν μπόρεσαν να ξεχωρίσουν το χρώμα της και το πέρασαν για μαύρο… Ότι σας συμβαίνει συχνά να συνδυάζετε κάλτσες διαφορετικού χρώματος, όχι επειδή είστε αδιάφορος -όπως ισχυρίζεται η γυναίκα σας-, αλλά επειδή δεν καταφέρνετε να δείτε τη διαφορά στα χρώματά τους… Ναι, όλα τα παραπάνω είναι πολύ πιθανά αν ανήκετε σε εκείνους που πάσχουν από δυσχρωματοψία, μια δυσλειτουργία εξαιτίας της οποίας οι άνθρωποι δυσκολεύονται ή δεν καταφέρνουν να έχουν σωστή αντίληψη των χρωμάτων.

Οι περισσότεροι άνθρωποι ανακαλύπτουν τη δυσχρωματοψία τυχαία, όταν εξετάζονται στον οφθαλμίατρο για δίπλωμα οδήγησης

Περί τίνος πρόκειται
Οι άνθρωποι βλέπουμε και ξεχωρίζουμε τα χρώματα χάρη σε ένα είδος κυττάρων, τα κωνία, που βρίσκονται συγκεντρωμένα κυρίως στην περιοχή της ωχράς κηλίδας του ματιού μας. Η κάθε ομάδα από αυτά είναι υπεύθυνη για ένα από τα βασικά χρώματα, κόκκινο, πράσινο, μπλε. Σε ορισμένους όμως ανθρώπους, κάποιο ή κάποια από αυτά τα κωνία δεν λειτουργούν, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν διαταραχές ως προς την αντίληψη των χρωμάτων (συνήθως δυσχρωματοψία ή αλλιώς δαλτονισμό και, σπανιότερα, αχρωματοψία). Συνήθως, το πρόβλημα εντοπίζεται στη διάκριση του πράσινου, του κόκκινου ή του μπλε.

Πώς βλέπει τα χρώματα κάποιος που έχει δυσχρωματοψία;
Αυτό εξαρτάται από τη βαρύτητα του προβλήματος. Μπορεί να διακρίνει κανείς τα έντονα χρώματα, αλλά να δυσκολεύεται με τις απαλότερες αποχρώσεις τους ή όταν ο φωτισμός είναι χαμηλός. Για παράδειγμα, κάποιος που συγχέει το πράσινο θα μπορούσε κάτω από έντονο ηλιακό φως να το αναγνωρίσει, αλλά κάτω από μια λάμπα μικρής ισχύος μπορεί να το μπερδέψει με το καφέ ή το κόκκινο. Στις σοβαρές μορφές της δυσχρωματοψίας, ο ασθενής δεν αντιλαμβάνεται καθόλου ένα από τα τρία βασικά χρώματα (κόκκινο, πράσινο ή μπλε) κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Πάντως, συχνότερα το πρόβλημα εντοπίζεται στο να διαχωρίσει το πράσινο. Έτσι, το 20% των ανθρώπων που πάσχουν από δυσχρωματοψία δεν διακρίνουν το πράσινο, το 10% το κόκκινο και μόλις το 1% το μπλε.

Δυσχρωμα-τοψία έχει το 8% των ανδρών και μόλις το 0,5% των γυναικών

Είναι κληρονομική και προτιμά τους άνδρες
Οι διαταραχές στην αντίληψη των χρωμάτων κληρονομούνται με το χρωμόσωμα Χ. Έτσι, ένας άνδρας (που έχει ένα χρωμόσωμα Χ και ένα Y εμφανίζει δυσχρωματοψία) όταν κληρονομεί από τη μητέρα του (που ήταν φορέας, ακόμη κι αν δεν είχε πρόβλημα) το Χ χρωμόσωμα που φέρει το ελαττωματικό γονίδιο για την αντίληψη των
χρωμάτων. Αντίθετα, μια γυναίκα χρειάζεται να έχει και στα δύο Χ χρωμοσώματά της (αυτό που κληρονόμησε από τη μητέρα της και εκείνο που πήρε από τον πατέρα της) το ελαττωματικό γονίδιο ώστε να εκφραστεί το πρόβλημα (πράγμα σπανιότερο να τύχει).

Θα μου δημιουργήσει πρόβλημα;
Ναι, αν διαλέξετε κάποιο επάγγελμα που σχετίζεται άμεσα με το διαχωρισμό των χρωμάτων, είτε καλλιτεχνικό, όπως ζωγράφος, διακοσμητής, σχεδιαστής κλπ., είτε πρακτικό, όπως πιλότος, επαγγελματίας οδηγός, σιδηροδρομικός, χειριστής μηχανημάτων που χρησιμοποιεί κουμπιά με ειδικά χρώματα κλπ. Επιπλέον, μπορεί να σας συμβούν και κάποια ευτράπελα, όπως το να φορέσετε δύο κάλτσες διαφορετικού χρώματος. Πρέπει να διευκρινίσουμε, ωστόσο, ότι η οδήγηση δεν επηρεάζεται παρά μόνο όταν η δυσχρωματοψία είναι βαριάς μορφής, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορείτε να διακρίνετε το κόκκινο από το πράσινο φανάρι.

Μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά στη ζωή μου;
Ναι. Μπορεί να οφείλεται σε συγκεκριμένες ασθένειες, όπως το γλαύκωμα και οι παθήσεις που επηρεάζουν την ωχρά κηλίδα. Επίσης, ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων, όπως τα ανοσοκατασταλτικά και τα αντικαρκινικά φάρμακα, μπορεί να προκαλέσουν παροδική διαταραχή της χρωματικής αντίληψης.

Πώς θα μάθω αν με «αφορά»
Αν έχετε «υποψίες» ή αν χρειάζεται να εξετάσετε τη χρωματική σας αντίληψη (π.χ. για να βγάλετε δίπλωμα οδήγησης), θα πρέπει να επισκεφτείτε τον οφθαλμίατρό σας. Εκείνος θα σας κάνει ένα ειδικό τεστ. Το πιο συνηθισμένο, ακριβώς επειδή είναι το πιο εύχρηστο, είναι οι πίνακες Ishihara, όπου ο εξεταζόμενος καλείται να αναγνωρίσει αριθμούς μέσα σε έναν πίνακα με έγχρωμες κηλίδες.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Πέτρο Σμαχλίου, χειρουργό-οφθαλμίατρο.