Από την Αλεξάνδρα Καππάτου, ψυχολόγο – παιδοψυχολόγο – συγγραφέα

«Μα δεν είναι μικρό ακόμη για τέτοια θέματα;» αναρωτιούνται πολλοί γονείς, όταν ακούν το τετράχρονο παιδί τους να τους κάνει «πονηρές», κατά τη γνώμη τους, ερωτήσεις. Ακόμη και σήμερα, οι συζητήσεις γύρω από τη σεξουαλικότητα προκαλούν αμηχανία. Από την άλλη πλευρά, πολλοί, ενώ επιθυμούν να μιλήσουν για τη σεξουαλικότητά τους δυσκολεύονται και τελικά μένουν σιωπηλοί. Άλλοι το θεωρούν κακό και απαγορευμένο, ένα θέμα αυστηρά προσωπικό, που δεν επιτρέπεται να κοινοποιείται. Πολλοί γονείς δυσκολεύονται να απαντήσουν σε ερωτήσεις του παιδιού τους για το σεξ, ίσως γιατί και οι ίδιοι δεν έκαναν ποτέ καμία παρόμοια συζήτηση με τους δικούς τους γονείς. Στις περισσότερες οικογένειες το σεξ ήταν κάτι απαγορευμένο και κάθε αναφορά σε αυτό συχνά προκαλούσε το θυμό αλλά και την τιμωρία από τους γονείς.

Είναι πάντως ευτυχώς πολλοί εκείνοι που πια αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα της σεξουαλικής ενημέρωσης του παιδιού και τη θεωρούν μέρος της συνολικής διαπαιδαγώγησής του. Άλλωστε, μιλώντας με το παιδί μας ή ακούγοντας αυτά που μας λέει, ενισχύουμε την επιθυμία του να επικοινωνεί μαζί μας, ενώ ταυτόχρονα το επιβεβαιώνουμε και το κάνουμε να νιώθει επιθυμητό.

Από τη στιγμή της γέννησης, το παιδί είναι περίεργο. Αγγίζει τα πάντα προσπαθώντας να γνωρίσει το περιβάλλον του. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον του προκαλεί το σώμα του. Αγγίζοντας τυχαία πολλές φορές τα γεννητικά του όργανα ή ακόμη όταν το αλλάζουν οι γονείς του, ανακαλύπτει διάφορα ευχάριστα συναισθήματα και διαμορφώνει συγκινησιακές αντιδράσεις απέναντι στο ίδιο του το σώμα.

Από τα 3-4 χρόνια που ανακαλύπτει το φύλο του, γίνεται περίεργο για το σώμα των άλλων. Προσπαθεί να μάθει για τις διαφορές των φύλων με τη γνωστή περιέργεια που το διακρίνει για οτιδήποτε. Σ’ αυτήν την ηλικία, που ο λόγος του έχει γίνει παραγωγικός, ξεκινά τις πρώτες ερωτήσεις : «Από πού έρχονται τα μωρά;» Συνήθως το ερέθισμα προέρχεται από κάποιο συγγενικό του πρόσωπο ή και την ίδια την μητέρα του, που ίσως είναι έγκυος.

Η στάση των γονιών στις πρώτες ερωτήσεις του παιδιού ποικίλει. Υπάρχουν γονείς που άμεσα ξεκινούν την ενημέρωση, άλλοι που νιώθουν απροετοίμαστοι και προσποιούνται ότι δεν άκουσαν την ερώτηση ή αλλάζουν θέμα. Τέλος, κάποιοι άλλοι καταφεύγουν σε ψευδείς ή αόριστες απαντήσεις (για πελαργούς, λαχανικά και πεταλούδες) στα ερωτήματα του παιδιού τους, χάνοντας την ευκαιρία να του πουν την αλήθεια και να ενισχύσουν την επαφή μαζί του.

Συνήθως, μέχρι τα 5 του χρόνια, καλό θα ήταν να μην μπαίνουμε σε λεπτομέρειες που το παιδί δεν καταλαβαίνει και ενδεχομένως το τραυματίσουν ή του δημιουργήσουν απέχθεια για το σεξ.
Ακολουθούν οι ποιο συνηθισμένες απορίες του παιδιού αυτής της ηλικίας, στις οποίες οι απαντήσεις μας πρέπει να είναι απλοϊκές και σαφείς, όπως για παράδειγμα:

– Ποιος γεννάει το παιδί;
– Η μητέρα.
– Που έχει η μητέρα το παιδί;
– Στην κοιλιά της μητέρας υπάρχει μια μικρή, ευχάριστη θήκη, που είναι ειδικά φτιαγμένη για να φιλοξενεί το μωρό μέχρι να γεννηθεί.
-Πώς μπαίνει το παιδί στην κοιλιά της μητέρα του;
Εδώ η απάντηση πρέπει να είναι προσεκτική και προσαρμοσμένη στην ηλικία του παιδιού. Μπορούμε να πούμε απλά ότι σε αυτή τη μικρή θηκούλα υπάρχουν μερικά ωάρια, ένα από τα οποία μεγαλώνει και γίνεται παιδί με την βοήθεια του πατέρα. Από τα 6 χρόνια ζητά περισσότερε λεπτομέρειες, οπότε θα του μιλήσουμε αναλυτικότερα .

Οι γονείς αναρωτιούνται για το ποιος από τους δυο θα πρέπει να μιλήσει στο παιδί. Συνήθως η μητέρα είναι εκείνη που δέχεται τις πρώτες ερωτήσεις, επειδή έχει περισσότερη επαφή μαζί του. Ανεξάρτητα, όμως, από το ποιος από τους δυο θα δώσει απαντήσεις, αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι να υπάρχει κοινή αντιμετώπιση των ερωτήσεών του.

Το όφελος από την σεξουαλική αγωγή του παιδιού είναι τεράστιο, διότι, εκτός από τον προσανατολισμό που του παρέχετε, το βοηθάτε στη συναισθηματική του ανάπτυξη, αποκτά σεβασμό στον εαυτό του, εμπιστοσύνη σε σας, σωστή και υγιή στάση απέναντι στη σεξουαλικότητα και το άλλο φύλο. Δεν πρέπει να διαφεύγει από την προσοχή μας το γεγονός ότι πολύ σύντομα το παιδί θα λάβει τις πληροφορίες του, συχνά αμφίβολης ποιότητας, είτε από φίλους και συμμαθητές είτε από άλλα άτομα εκτός οικογενειακού περιβάλλοντος. Έτσι υπάρχει κίνδυνος να χάσει την εμπιστοσύνη του σε σας και να σχηματίσει την εντύπωση ότι το σεξ είναι ανήθικο.

Μη φοβάστε τις απορίες των παιδιών σας…

– Οι απορίες των παιδιών σχετικά με το σεξ είναι απόλυτα φυσιολογικές.
– Να προσπαθείτε να καλύπτετε το παιδί με τις απαντήσεις σας, ώστε να μην απευθύνεται αλλού για πληροφορίες, οι οποίες είναι συχνά αμφίβολης ποιότητας.
– Οι απαντήσεις σας να είναι προσαρμοσμένες στην ηλικία του.
– Μη νομίζετε ότι μια φορά αρκεί για την ενημέρωση του παιδιού. Είναι μια διαρκής διαδικασία, που φτάνει μέχρι την εφηβεία.
– Από τα λόγια και από τη στάση σας το παιδί παίρνει τα μηνύματα για τις σχέσεις των δυο φύλων. .
– Στα βιβλιοπωλεία μπορείτε να προμηθευτείτε έγκυρα επιστημονικά βιβλία με οδηγίες και συμβουλές για τους γονείς.