Η τέχνη πυροδοτεί συναισθήματα και έχει μια δυναμική επίδραση στο σώμα των ανθρώπων. Αυτό αποκάλυψε η νέα έρευνα του University of Turku και μόλις το διάβασα με έκανε να αναρωτηθώ για τα δικά μου συναισθήματα, τη χαρά που αισθάνθηκα μόλις είδα το πιο διάσημο «Φιλί», τον πίνακα του Γκούσταφ Κλιμτ ή τη συγκίνηση που γρήγορα εκδηλώνεται με δάκρυα στην τελευταία σκηνή του film noir «Casablanca».

Οι άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο έλκονται από τη δημιουργία και την κατανάλωση τέχνης, με τα ανθρώπινα συναισθήματα να αποτελούν συχνά κεντρικό θέμα στα εικαστικά έργα, στη μουσική, στην παραστατική τέχνη (performance art).

Ωστόσο, οι μηχανισμοί πίσω από αυτά τα συναισθήματα παρέμεναν σχεδόν άγνωστοι, μέχρι που η νέα έρευνα από το University of Turku μάς αποκάλυψε πώς η θέαση της εικαστικής τέχνης επηρεάζει τα συναισθήματά μας.

Διαβάστε επίσης: Μυαλό: Μήπως ήρθε η ώρα για «ξεκαθάρισμα»;

Τα άτομα που συμμετείχαν στη μελέτη, είδαν διάφορα είδη έργων τέχνης και περιέγραψαν τα συναισθήματα που ένιωθαν στο σώμα τους. Οι ερευνητές κατέγραψαν την κίνηση των ματιών τους καθώς κοίταζαν τα έργα τέχνης ενώ οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν τι είδους συναισθήματα βίωσαν βλέποντας κάθε έργο.

Τι αποκάλυψε νέα έρευνα

«Η θέαση της τέχνης προκάλεσε πολλά διαφορετικά είδη συναισθημάτων. Παρόλο που πολλά από τα κομμάτια είχαν θλιβερά ή τρομακτικά θέματα, τα συναισθήματα που βίωσαν οι άνθρωποι ήταν κυρίως θετικά.

Οι σωματικές αισθήσεις που προκαλεί η τέχνη συνέβαλαν επίσης στα συναισθήματα: όσο πιο δυνατή ήταν η αντίδραση του σώματος στο έργο τέχνης τόσο ισχυρότερα ήταν τα συναισθήματα που βίωναν οι συμμετέχοντες» αναφέρει ο καθηγητής δρ Lauri Nummenmaa από το Κέντρο PET Turku του Πανεπιστημίου Turku στη Φινλανδία.

«Στα έργα τέχνης, οι ανθρώπινες φιγούρες προσέλκυσαν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον και εξετάστηκαν περισσότερο από τους συμμετέχοντες. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να συμπάσχουν με τα συναισθήματα των άλλων και αυτό πιθανότατα συμβαίνει όταν βλέπουμε ανθρώπινες φιγούρες σε έργα τέχνης.

Τα ανθρώπινα συναισθήματα που παρουσιάζονται στα έργα μπορούν να απορροφηθούν από τον θεατή χωρίς να τα αναλύσει, μέσω του λεγόμενου mirroring» εξηγεί η ακαδημαϊκός δρ Riitta Hari από το Πανεπιστήμιο του Aalto.

Η τέχνη του mirroring

To mirroring ξεκινά όταν παρατηρούμε το σώμα ενός ατόμου και στη συνέχεια αφήνουμε χαλαρά το σώμα μας να «αντανακλά» τη θέση του, σαν… καθρέφτης του.

Πρόκειται για αυτό που οι νευροεπιστήμονες ονομάζουν «μεταιχμιακό συγχρονισμό» και έχει να κάνει με την ανακάλυψη των λεγόμενων κατοπτρικών νευρώνων και τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η ενσυναίσθηση στον εγκέφαλο.

Στους ανθρώπους έχει διαπιστωθεί ότι οι συγκεκριμένοι νευρώνες όχι μόνο προσομοιώνουν ενέργειες, αλλά αντανακλούν επίσης προθέσεις και συναισθήματα. Ως εκ τούτου, παίζουν βασικό ρόλο στην ικανότητά μας να κοινωνικοποιούμαστε και να συμπονούμε, να συμπάσχουμε με τους άλλους.

Πριν από την ανακάλυψη των κατοπτρικών νευρώνων, οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι γενικά χρησιμοποιούσαμε αναλυτικές διαδικασίες σκέψης για να ερμηνεύσουμε και να προβλέψουμε τα κίνητρα και τις πράξεις άλλων ανθρώπων. Τώρα, όμως, οι περισσότεροι πιστεύουν ότι καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλον όχι με την ανάλυση, αλλά με το συναίσθημα, όπως κατανοούμε την τέχνη.

Διαβάζοντας τα σήματα της γλώσσας του σώματος (ειδικά τις εκφράσεις του προσώπου) και ερμηνεύοντας αυτόματα το συναίσθημα πίσω από αυτά, αποκτούμε μια διαισθητική αίσθηση του κόσμου γύρω μας, χωρίς να χρειάζεται να σκεφτόμαστε.

Αυτό περίπου συνέβη και με τους 1.186 συμμετέχοντες στην επιστημονική μελέτη από διαφορετικές χώρες, που αξιολόγησαν τα συναισθήματα που τους προκάλεσαν περισσότερα από τριακόσια έργα τέχνης.

Η έρευνα διεξήχθη με διαδικτυακές επισκοπήσεις και καταγραφές οφθαλμικών κινήσεων στο εργαστήριο.

«Τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι το σώμα μας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αισθητική εμπειρία. Οι σωματικές αισθήσεις μπορούν να “τραβήξουν” τους ανθρώπους στην τέχνη. Η τέχνη προκαλεί συναισθήματα στο σώμα, διεγείρει τα κέντρα ευχαρίστησης του σώματος και ο θεατής αισθάνεται ευχάριστα, την απολαμβάνει.

Γι’ αυτό τα συναισθήματα και οι σωματικές αισθήσεις που προκαλεί η τέχνη μπορούν να χρησιμοποιηθούν, για παράδειγμα, στην αποκατάσταση και φροντίδα ψυχικής υγείας» καταλήγουν οι ερευνητές.

«Η ζωή μιμείται την τέχνη πολύ περισσότερο από ό,τι η τέχνη μιμείται τη ζωή».
– Oscar Wilde, από το δοκίμιό του το 1889 «The Decay of Lying»