Έχεις τύχει να κοιτάς τα κλειδιά σου και να μην τα βλέπεις; Ή να περάσει ένας γνωστός μπροστά στα μάτια σου και να μην τον προσέξεις καν; Μπορεί να νόμιζες ότι απλώς ήσουν αφηρημένος, αλλά η επιστήμη λέει κάτι πιο… πολύπλοκο: ο εγκέφαλός μας δεν δίνει συνεχώς προσοχή σε αυτό που βλέπει, αλλά λειτουργεί σαν ένας «παλμικός προβολέας». Αναβοσβήνει 8 φορές το δευτερόλεπτο, παίρνοντας μικρά «στιγμιότυπα» της πραγματικότητας, υποστηρίζουν ερευνητές του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ.
Σύμφωνα με τη νέα επιστημονική θεωρία που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Trends in Cognitive Sciences, το φαινόμενο αυτό ονομάζεται ρυθμική δειγματοληψία προσοχής (attentional sampling) και φαίνεται να εξηγεί γιατί, κάποιες φορές, χάνουμε κάτι κυριολεκτικά μπροστά στα μάτια μας.
Η προσοχή είναι σαν το φλας
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η προσοχή μας δεν είναι συνεχής, αλλά λειτουργεί με παλμούς: παρατηρεί, «αναβοσβήνει», επανεστιάζει. Όταν προσπαθούμε να συγκεντρωθούμε σε ένα μόνο αντικείμενο, η ακρίβεια με την οποία το παρατηρούμε ακολουθεί ρυθμό 8 Hz, δηλαδή 8 φορές το δευτερόλεπτο. Όμως, όταν προσπαθούμε να παρακολουθήσουμε δύο πράγματα ταυτόχρονα, η προσοχή εναλλάσσεται ανάμεσά τους με ρυθμό 4 Hz, μειώνοντας έτσι την εστίασή μας για το καθένα.
Κι αν προσθέσουμε και τρίτο αντικείμενο; Ο ρυθμός πέφτει ακόμα περισσότερο, φτάνοντας περίπου τις 2,6 φορές το δευτερόλεπτο για κάθε στοιχείο.
Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι αυτό το «αναβόσβημα» της προσοχής συμβαίνει χωρίς καν να το καταλαβαίνουμε. Σε πειράματα, οι συμμετέχοντες δεν ήξεραν ποιο μάτι τους έβλεπε συγκεκριμένες εικόνες, αλλά ο εγκέφαλος τους εξακολουθούσε να δείχνει το χαρακτηριστικό μοτίβο εναλλαγής στην καταγραφή της προσοχής.
Δεν έχουν πρόβλημα τα μάτια σου
Το εύρημα αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί το multitasking είναι τόσο δύσκολο και συχνά αποτυχημένο. Δεν μπορούμε να εστιάσουμε σε όλα ταυτόχρονα. Δεν έχει να κάνει με την όραση ή την αφηρημάδα. Η προσοχή μας πηγαίνει από το ένα στο άλλο, σαν εκκρεμές. Και κάθε φορά που εναλλάσσεται, υπάρχει ένα μικρό χρονικό κενό όπου δεν προσέχουμε τίποτα.
Αυτό το φυσικό μοτίβο προσοχής επηρεάζει δραστηριότητες όπως:
- Οδήγηση: όταν κοιτάς καθρέφτες, δρόμο, κινητό ή GPS, χάνεις κρίσιμες πληροφορίες.
- Διάβασμα ή μελέτη: κάθε ειδοποίηση, κάθε θόρυβος, σε βγάζει από τον ρυθμό σου.
- Αναζήτηση αντικειμένων: μπορεί να κοιτάς κάτι και να μην το βλέπεις απλώς επειδή η προσοχή σου «έλειπε» εκείνο το κλάσμα του δευτερολέπτου.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι αυτή η ρυθμική εναλλαγή της προσοχής είναι ένας έξυπνος μηχανισμός: ο εγκέφαλος κάνει το καλύτερο που μπορεί με περιορισμένους πόρους. Δεν μπορεί να δώσει σημασία σε όλα ταυτόχρονα, γι’ αυτό διαλέγει τι να δει και πότε.
Αν κατανοήσουμε καλύτερα αυτό το μοτίβο, ίσως μπορέσουμε να:
- Εκπαιδεύσουμε την προσοχή μας να εστιάζει πιο αποτελεσματικά.
- Αναπτύξουμε τεχνικές μελέτης ή εργασίας που σέβονται τον φυσικό ρυθμό του εγκεφάλου.
- Μειώσουμε λάθη που προκύπτουν από την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να προσέχουμε «τα πάντα».
