Κατά τη διάρκεια των ζεστών ημερών του καλοκαιριού, τα αντηλιακά αποτελούν σημαντικά αξεσουάρ για τους περισσότερους από εμάς όταν βγαίνουμε έξω. Ωστόσο, υπάρχουν και πολλοί μύθοι σχετικά με αυτό.
Αυτοί συχνά διαδίδονται από influencers στον τομέα της ευεξίας που προσφέρουν τις δικές τους «εναλλακτικές λύσεις» για αντηλιακά, αλλά ορισμένοι από αυτούς διαδίδονται και από πιο έγκυρες πηγές, ενώ άλλοι φαίνεται να έχουν απλώς γίνει κοινά αποδεκτοί.
Τι σημαίνει το SPF 50 στα αντηλιακά
Όσο υψηλότερος είναι ο δείκτης SPF, τόσο μεγαλύτερη είναι η προστασία που παρέχει. Ωστόσο, ο αριθμός αυτός υποδηλώνει μια διαφορετική αξία από ό,τι πιστεύουν πολλοί. «Ο δείκτης SPF δεν σας λέει πόσο χρόνο μπορείτε να μείνετε στον ήλιο χωρίς να πάθετε ηλιακό έγκαυμα», σημειώνει η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA). «Το SPF δεν σημαίνει ότι αν συνήθως καίγεστε σε μία ώρα και εφαρμόσετε ένα αντηλιακό με SPF 8, θα χρειαστούν οκτώ ώρες για να καείτε».
Αντίθετα, είναι μια αναλογία: η ποσότητα της υπεριώδους ακτινοβολίας (UV) που θα προκαλούσε έγκαυμα στο δέρμα με αντηλιακό, διαιρούμενη με την ποσότητα της υπεριώδους ακτινοβολίας που θα προκαλούσε έγκαυμα στο δέρμα χωρίς αντηλιακό, εξηγεί δημοσίευμα του BBC. Αυτό γενικά αντιστοιχεί στο ποσοστό της ακτινοβολίας που προκαλεί ηλιακό έγκαυμα και που εξακολουθεί να μεταδίδεται: ένα αντηλιακό με δείκτη SPF 25, για παράδειγμα, επιτρέπει τη διέλευση του ενός εικοστού πέμπτου των ακτίνων που προκαλούν ηλιακό έγκαυμα, ή 4%, ενώ το SPF 50 επιτρέπει τη διέλευση του ενός πεντηκοστού, ή 2%. Με άλλα λόγια, ένα SPF 25 μπλοκάρει το 96% της υπεριώδους ακτινοβολίας και ένα SPF 50 μπλοκάρει το 98%.
Tο αντηλιακό πρέπει να επαναλαμβάνεται τακτικά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας (τουλάχιστον κάθε δύο ώρες, καθώς και μετά το κολύμπι ή την εφίδρωση) για να είναι αποτελεσματικό. Για την καλύτερη προστασία, αναζητήστε τόσο υψηλό δείκτη SPF όσο και αντηλιακό που προσφέρει προστασία «ευρέος φάσματος».
Οι ακτίνες UVA και UVB μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο
Το φάσμα της υπεριώδους ακτινοβολίας μπορεί να χωριστεί σε μικρότερες ζώνες διαφορετικών μηκών κύματος. Οι ακτίνες UVA έχουν μεγαλύτερο μήκος κύματος και μπορούν να διεισδύσουν πιο βαθιά στο δέρμα, ενώ οι ακτίνες UVB έχουν ελαφρώς μικρότερο μήκος κύματος και διεισδύουν μόνο στα εξωτερικά στρώματα του δέρματος. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι ακτίνες UVB δεν προκαλούν βαθύτερες βλάβες.
Για πολύ καιρό θεωρούταν ότι η ακτινοβολία UVB ήταν η κύρια αιτία του καρκίνου του δέρματος, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες έρευνες έχουν δείξει ότι οι βλάβες που προκαλεί η ακτινοβολία UVA μπορεί επίσης να ευθύνονται για την ανάπτυξη καρκίνων του δέρματος. Αυτό έχει οδηγήσει στη δημιουργία αντηλιακών σκευασμάτων που μπλοκάρουν και τους δύο τύπους υπεριώδους ακτινοβολίας.
Όταν οποιαδήποτε μορφή UV προσβάλλει το δέρμα, τα κύτταρα του δέρματος αντιδρούν απελευθερώνοντας μεσολαβητές όπως οι κυτοκίνες, οι οποίες προκαλούν φλεγμονή σε μεγαλύτερο βάθος, συμβάλλοντας σε μακροχρόνιες βλάβες, γήρανση και κίνδυνο καρκίνου, λέει ο Άντονι Γιανγκ, ομότιμος καθηγητής πειραματικής φωτοβιολογίας στο King’s College του Λονδίνου και μακροχρόνιος ερευνητής της αποτελεσματικότητας των αντηλιακών.
Μπορείτε να πάθετε ηλιακό έγκαυμα και σε συννεφιασμένη μέρα
Πολλοί από εμάς δεν φοράμε καπέλο και δεν βάζουμε αντηλιακό όταν βλέπουμε συννεφιά. Αλλά αυτό μπορεί να είναι κακή ιδέα.
Αυτό συμβαίνει επειδή, ενώ τα σύννεφα διασκορπίζουν την ακτινοβολία του ήλιου, η επίδραση στα επίπεδα της υπεριώδους ακτινοβολίας στην επιφάνεια της γης μπορεί να ποικίλλει σημαντικά. Πολύ πυκνά σύννεφα μπορούν να εξασθενήσουν περίπου το 99% της υπεριώδους ακτινοβολίας που φτάνει στην επιφάνεια της γης, αλλά μια πιο αραιή νεφοκάλυψη ή διάσπαρτα σύννεφα μπορεί να μην έχουν καμία επίδραση. Ορισμένοι τύποι νεφών μπορεί να σημαίνουν ότι σε ορισμένα σημεία φτάνει ακόμη περισσότερη υπεριώδης ακτινοβολία από ό,τι σε μια καθαρή μέρα.
Μπορεί να μην χρειάζεται να χρησιμοποιείτε αντηλιακό όλο το χρόνο… αναλόγως
Γενικά, ακόμη και για άτομα με ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα που είναι ευαίσθητα στον ήλιο, ο κίνδυνος βλάβης από την υπεριώδη ακτινοβολία όταν ο δείκτης UV είναι κάτω από δύο είναι περιορισμένος και δεν χρειάζονται επιπλέον προστατευτικά μέτρα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Αυτό σημαίνει ότι, σε ορισμένα μέρη του κόσμου, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα χρειαστεί να χρησιμοποιούν αντηλιακό όλο το χρόνο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, ο δείκτης UV είναι κάτω από τρία από τα μέσα Οκτωβρίου έως τα μέσα Μαρτίου, λέει ο Μπράιαν Ντίφι, ομότιμος καθηγητής φωτοβιολογίας στις δερματολογικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Νιούκασλ στο Ηνωμένο Βασίλειο και εφευρέτης του συστήματος αξιολόγησης με αστέρια για την προστασία από την UVA στα αντηλιακά. Σύμφωνα με το BBC, για τους ανθρώπους που περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σε εσωτερικούς χώρους, μια ολόκληρη χειμερινή μέρα τους εκθέτει σε UV που ισοδυναμεί με λιγότερο από ένα λεπτό από αυτό που θα λάμβαναν κάνοντας ηλιοθεραπεία στο αποκορύφωμα του καλοκαιριού. «Αν είστε στο γραφείο και ο καιρός είναι συννεφιασμένος και βρέχει και είναι Δεκέμβριος, είναι παράλογο», λέει ο Ντίφι σχετικά με τη χρήση αντηλιακού το χειμώνα. «Κάνετε κάτι που δεν σας ωφελεί καθόλου».
Φυσικά, το πλαίσιο έχει σημασία: μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, η χιονοκάλυψη μπορεί να αυξήσει την υπεριώδη ακτινοβολία που προκαλεί ηλιακό έγκαυμα κατά περισσότερο από 60%. Έτσι, αν είναι χειμώνας αλλά είστε έξω, για παράδειγμα, κάνετε σκι όλη την ημέρα, είναι σημαντικό να προστατεύετε το εκτεθειμένο δέρμα από τον ήλιο.
Η τακτική χρήση αντηλιακού (πιθανώς) δεν θα σας προκαλέσει έλλειψη βιταμίνης D
Ενώ είναι αλήθεια ότι το σώμα μας συνθέτει την ορμόνη που ονομάζεται βιταμίνη D3 μέσω της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία UVB από το ηλιακό φως, αυτό δεν σημαίνει ότι η χρήση αντηλιακού είναι πιθανό να κάνει μεγάλη διαφορά. Λίγοι από εμάς καλύπτουμε ολόκληρο το σώμα μας με επαρκείς ποσότητες αντηλιακού, αρκετά τακτικά, ώστε να επιτύχουμε το πλήρες επίπεδο προστασίας που αναγράφεται στη φιάλη με τον δείκτη SPF – πράγμα που σημαίνει ότι οι περισσότεροι από εμάς εκτίθενται σε περισσότερη υπεριώδη ακτινοβολία από ό,τι νομίζουμε.
Για τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, όταν ξαπλώνουν στον ήλιο σε μια καθαρή καλοκαιρινή μέρα, συχνά χρειάζονται μόνο λίγα λεπτά έκθεσης (ανάλογα με παράγοντες όπως ο δείκτης UV και η ποσότητα του δέρματος που εκτίθεται) για να ξεκινήσει η σύνθεση της βιταμίνης D3, αλλά και για να φτάσει στο μέγιστο επίπεδό της. Ωστόσο, σε άλλες περιπτώσεις, όπως όταν περπατάτε σε αστικό περιβάλλον, πλήρως ντυμένοι, μπορεί να χρειαστεί περίπου μία ώρα.
Ανεξάρτητα από αυτό, μετά την επίτευξη αυτού του επιπέδου, δεν ισχύει το «περισσότερη έκθεση, περισσότερη βιταμίνη D». Αντίθετα, η βλάβη στο DNA αυξάνεται, αλλά τα αποθέματα βιταμίνης D3 παραμένουν τα ίδια. Αυτός είναι πιθανώς ο λόγος για τον οποίο προηγούμενες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι οι χρήστες αντηλιακών δεν είναι πιο επιρρεπείς σε έλλειψη βιταμίνης D από όσους δεν χρησιμοποιούν αντηλιακά – αν και, όπως σημειώνει ο Ντίφι, μεγάλο μέρος αυτής της έρευνας έχει πραγματοποιηθεί σε ηλιόλουστες χώρες με σχετικά χαμηλούς δείκτες SPF.
Το αντηλιακό δεν χρειάζεται 20 λεπτά για να «ενεργοποιηθεί»
Οι περισσότερες ετικέτες αντηλιακών αναφέρουν ότι το αντηλιακό πρέπει να εφαρμόζεται 15-20 λεπτά πριν την έκθεση στον ήλιο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το αντηλιακό είναι αναποτελεσματικό κατά τη διάρκεια της αναμονής. Στην πραγματικότητα, μελέτες έχουν δείξει ότι τα αντηλιακά μπορούν να είναι αποτελεσματικά αμέσως, κάτι που επιβεβαιώνουν και πολλοί κατασκευαστές. Αντίθετα, τα 15-20 λεπτά δίνουν στο σκεύασμα αρκετό χρόνο για να στεγνώσει και να σχηματίσει μια ομοιόμορφη, προστατευτική «μεμβράνη» που είναι πιο δύσκολο να απομακρυνθεί από τον ιδρώτα ή να ξεπλυθεί, σημειώνει η Μισέλ Γονγκ, χημικός και συγγραφέας του βιβλίου The Science of Beauty, η οποία συχνά καταρρίπτει μύθους σχετικά με τα αντηλιακά στο διαδίκτυο.
Τα δεκαπέντε λεπτά μπορεί στην πραγματικότητα να είναι μια συντηρητική εκτίμηση για το χρόνο που χρειάζεται, καθώς μια μικρή μελέτη διαπίστωσε ότι το αντηλιακό που δοκιμάστηκε δημιούργησε αυτό το φιλμ μετά από μόλις οκτώ λεπτά, αναφέρει το BBC. Ωστόσο, είναι πάντα καλύτερο να ακολουθείτε τις οδηγίες του κατασκευαστή.
Δεν είναι αλήθεια ότι τα άτομα με πιο σκούρο δέρμα δεν χρειάζεται να ανησυχούν για την υπεριώδη ακτινοβολία
Η μελανίνη στο σκούρο δέρμα παρέχει κάποια φυσική προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία, γι’ αυτό και η συχνότητα εμφάνισης μελανώματος τείνει να είναι πολύ μικρότερη στους μαύρους πληθυσμούς σε σύγκριση με τους ανοιχτόχρωμους. Ωστόσο, τα άτομα με σκούρο δέρμα μπορούν να πάθουν ηλιακά εγκαύματα και καρκίνο του δέρματος, ενώ η έκθεση στον ήλιο μπορεί να προκαλέσει διαταραχές υπερχρωματισμού όπως το μέλασμα – γι’ αυτό και δερματολόγοι όπως ο Sommerlad συνιστούν σε άτομα όλων των χρωμάτων δέρματος να χρησιμοποιούν αντηλιακή προστασία.
*Από την Βασιλική Δρίβα
