Ο ύπνος δεν είναι απλώς ξεκούραση. Είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο ο εγκέφαλος επιδιορθώνεται, οργανώνεται και προστατεύεται. Όταν όμως η αναπνοή διακόπτεται επανειλημμένα τη νύχτα, αυτή η ευαίσθητη διαδικασία διαταράσσεται, λένε οι ερευνητές.
Συγκεκριμένα, μια νέα έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Neurology, δείχνει πως αυτές οι διακοπές ίσως «ροκανίζουν» αθόρυβα τη μνήμη, βλάπτοντας τα μικρότερα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου.
Η εν λόγω έρευνα αναδεικνύει μια ανησυχητική σύνδεση ανάμεσα στην απώλεια οξυγόνου κατά τη διάρκεια της νύχτας και στη μακροχρόνια γνωστική υγεία. Οι επιστήμονες πίσω από τη μελέτη πιστεύουν ότι αυτή η σχέση μπορεί να εξηγήσει γιατί οι ηλικιωμένοι με διαταραχές αναπνοής έρχονται αντιμέτωποι με ταχύτερη απώλεια μνήμης όσο μεγαλώνουν.
Τι παθαίνει ο εγκέφαλος, όταν η αναπνοή «σπάει» στον ύπνο;
Η αποφρακτική άπνοια ύπνου εμφανίζεται όταν οι μύες του λαιμού χαλαρώνουν υπερβολικά κατά τη διάρκεια του ύπνου. Τότε, η ροή αέρα μπλοκάρεται και προκαλούνται επαναλαμβανόμενα επεισόδια ασφυξίας ή «λαχανιάσματος».
Κάθε διακοπή ξυπνά το άτομο ελαφρά, ώστε να επανέλθει η αναπνοή, αλλά όχι αρκετά ώστε να το θυμάται το πρωί. Αυτός ο κύκλος είναι δυνατόν να επαναληφθεί εκατοντάδες φορές μέσα σε μία νύχτα.
Κατά τη διάρκεια αυτών των επεισοδίων, τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα πέφτουν. Στους ηλικιωμένους, οι πιο σοβαρές πτώσεις συμβαίνουν κατά τον ύπνο REM, το στάδιο δηλαδή όπου βλέπουμε ζωντανά όνειρα, γίνεται συναισθηματική επεξεργασία και «χτίζονται» οι μνήμες.
Εδώ και χρόνια γνωρίζουμε ότι η άπνοια ύπνου αυξάνει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας, εγκεφαλικού και μεταβολικών διαταραχών. Τώρα, τα στοιχεία των επιστημόνων δείχνουν μια εξίσου σοβαρή αρνητική συνέπεια στον εγκέφαλο.
Εγκέφαλος και έλλειψη οξυγόνου
Η συγκεκριμένη μελέτη περιέλαβε 37 ηλικιωμένους με μέσο όρο ηλικίας τα 73 έτη. Κανείς δεν είχε γνωστική έκπτωση, ούτε λάμβανε υπνωτικά φάρμακα. Μελέτες ύπνου κατέγραψαν την αναπνοή και τα επίπεδα οξυγόνου τους σε διαφορετικά στάδια ύπνου. Από το δείγμα, οι 24 είχαν άπνοια ύπνου.
Όλοι όσοι συμμετείχαν έκαναν εξειδικευμένες απεικονίσεις εγκεφάλου, με έμφαση στη λευκή ουσία, τον ιστό που συνδέει διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου. Εκεί, οι βλάβες εμφανίζονται ως «φωτεινά σημάδια», που συνδέονται με προβλήματα στα αγγεία.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: όσο χαμηλότερα ήταν τα επίπεδα οξυγόνου κατά τον ύπνο REM, τόσο περισσότερες βλάβες εντοπίστηκαν. Επίσης, οι περιοχές-«κλειδιά» για τη μνήμη, όπως είναι ο ιππόκαμπος και ο ενδορινικός φλοιός, ήταν μικρότερες και λεπτότερες σε άτομα με περισσότερη αγγειακή βλάβη. Αυτές οι περιοχές του εγκεφάλου είναι οι πρώτες που καταστρέφονται στη νόσο Αλτσχάιμερ.
Κανονικά, τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα παραμένουν σε ποσοστό πάνω από 95%. Στην άπνοια, όμως, μπορεί να πέσουν σε ποσοστό κάτω από 90%. Και κάθε τέτοια πτώση «μετράει». Με τον καιρό, οι μικρές φλέβες και αρτηρίες που έχει ο εγκέφαλος φθείρονται, αφήνοντας τον ιστό γύρω τους χωρίς επαρκή θρέψη και οξυγόνο. Το αποτέλεσμα είναι δομικές αλλοιώσεις και λειτουργική έκπτωση.
Εγκέφαλος και μνήμη υπό πίεση
Οι συμμετέχοντες στην έρευνα έκαναν τεστ μνήμης πριν και μετά τον ύπνο. Όσοι είχαν λεπτότερο ενδορινικό φλοιό απέδωσαν χειρότερα την επόμενη μέρα. Η μελέτη συνδέει σε μια αλυσίδα τον διαταραγμένο ύπνο με την αγγειακή βλάβη, η οποία με τη σειρά της είναι δυνατόν να οδηγήσει σιγά-σιγά σε απώλεια μνήμης.
Ύπνος, γήρας και υγεία του εγκεφάλου
Καθώς γερνάμε, τόσο η ποιότητα του ύπνου όσο και η υγεία των αγγείων μας χειροτερεύουν. Έτσι, οι ηλικιωμένοι είναι πιο ευάλωτοι. Υπολογίζεται ότι η άπνοια ύπνου επηρεάζει 1 στους 4 άνδρες και 1 στις 10 γυναίκες άνω των 65 ετών. Πολλά περιστατικά όμως μένουν αδιάγνωστα, γιατί τα συμπτώματα συμβαίνουν στον ύπνο και συχνά αποδίδονται λανθασμένα στο «φυσιολογικό γήρας».
Οι συνέπειες είναι σημαντικές. Η απώλεια μνήμης μειώνει την ανεξαρτησία και αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας. Σε γενικές γραμμές, οι επιστήμονες στην εν λόγω μελέτη, θεωρούν την απώλεια οξυγόνου στον ύπνο ως έναν παράγοντα κινδύνου για τη μακροχρόνια υγεία του εγκεφάλου.
