Ό,τι πίνουμε μπορεί να χαρακτηριστεί ως σχετικά ουδέτερο, υγιές ή επιβλαβές για την υγεία του εγκεφάλου μας. Τα ροφήματα με ζάχαρη και το αλκοόλ για παράδειγμα, μπορούν να βλάψουν τις γνωστικές λειτουργίες. Στον αντίποδα, ο καφές και το τσάι συνεχώς αναδεικνύονται ως ροφήματα φιλικά για τον εγκέφαλο.
Τι αποκαλύπτουν οι τελευταίες επιστημονικές έρευνες για αυτά τα δύο κοινά ροφήματα; Τι λένε τα δεδομένα σχετικά με την ποσότητα και τις πιθανές παρενέργειες;
-
Καφές
Ο καφές είναι ένα από τα πιο δημοφιλή ροφήματα σε όλο τον κόσμο. Όσον αφορά το αγαπημένο αυτό ρόφημα και τη σχέση του με την υγεία του εγκεφάλου, η επιστημονική συζήτηση επικεντρώνεται στις λεπτομέρειες. Αυτό συμβαίνει εν μέρει λόγω των διαφορών στην προετοιμασία του και της επίδρασης της καφεΐνης σε διαφορετικές δόσεις.
Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση υποδεικνύει ότι ο καφές και η καφεΐνη μπορεί να έχουν προστατευτικά αποτελέσματα ως προς διάθεση, ενώ άλλη μελέτη υποδεικνύει προστατευτικό αποτέλεσμα αναφορικά με τις γνωστικές λειτουργίες από την κατανάλωση 2,5 φλιτζανιών καφέ την ημέρα. Δεδομένα από παρατηρητικές έρευνες υποδεικνύουν επίσης ότι η μέτρια κατανάλωση καφέ μπορεί να προστατεύει από τη γνωστική έκπτωση.
Οι βασικοί μηχανισμοί που συνδέουν την κατανάλωση καφέ με τις εγκεφαλικές λειτουργίες περιλαμβάνουν την αλλαγή στους νευροδιαβιβαστές όπως η ντοπαμίνη, τις ανοσολογικές και αντιοξειδωτικές λειτουργίες των πολυφαινολών του καφέ και την πιθανότητα αύξησης της νευροπλαστικότητας του εγκεφάλου.
Για όσους πίνουμε καφέ (και είμαστε πολλοί, αν όχι όλοι), είναι σημαντικό να θέτουμε όρια στην κατανάλωση.
Ποιοι δεν πρέπει να πίνουν καφέ; Οι επιστημονικές παρατηρήσεις εδώ αφορούν κυρίως την καφεΐνη. Ορισμένοι άνθρωποι μεταβολίζουν την καφεΐνη διαφορετικά: κάποιοι μπορεί να εμφανίζουν ανησυχία ή νευρικότητα και η καφεΐνη μπορεί να διαταράξει τον ύπνο αν καταναλωθεί πολύ αργά μέσα στην ημέρα (πράγμα που δεν είναι καλό για την υγεία του εγκεφάλου). Οι έγκυες ή οι θηλάζουσες γυναίκες πρέπει να είναι πιο προσεκτικές με την καφεΐνη.
Για τους περισσότερους, 2-3 φλιτζάνια την ημέρα, ιδανικά πριν το μεσημέρι αν περιέχουν καφεΐνη, μπορεί να είναι το ιδανικό όριο.
Αν και η έρευνα για τον καφέ χωρίς καφεΐνη είναι περιορισμένη, ενδέχεται επίσης να προσφέρει ορισμένα οφέλη για τον εγκέφαλο.
-
Τσάι και υγεία του εγκεφάλου
Παλαιότερη ανασκόπηση βρήκε ενδείξεις για ποικίλα οφέλη από την κατανάλωση 2-3 φλιτζανιών πράσινου ή μαύρου τσαγιού την ημέρα, ενώ μια μετα-ανάλυση του 2024, επιβεβαίωσε την αξία του, αλλά με μικρότερη δόση των 1.5-2 φλιτζανιών ημερησίως. Πρόσφατη έρευνα έχει επιβεβαιώσει το πιθανό γνωστικό όφελος από τη συστηματική κατανάλωση πράσινου και μαύρου τσαγιού, με τη μέγιστη αξία να εντοπίζεται γύρω στα 2-3 φλιτζάνια, αν και μια ανάλυση του 2025 που αφορούσε το πράσινο τσάι matcha δεν βρήκε οφέλη.
Όπως και ο καφές, το τσάι είναι γεμάτο με μόρια που ονομάζονται πολυφαινόλες, τα οποία έχουν μελετηθεί για την ικανότητά τους να ρυθμίζουν μεταβολικές διαδικασίες, τη φλεγμονή στον εγκέφαλο, το οξειδωτικό στρες και άλλα. Η L-θεανίνη, ένα αμινοξύ που βρίσκεται στο τσάι, έχει συνδεθεί με βελτίωση της εγκεφαλικής λειτουργίας σε ορισμένες μελέτες και αναφέρεται ότι έχει αγχολυτική δράση.
Όσον αφορά την κατανάλωση τσαγιού, το πιο κοινό ζήτημα σχετίζεται και πάλι με τον περιορισμό της καφεΐνης.
Το μαύρο τσάι συνήθως περιέχει τη μεγαλύτερη ποσότητα καφεΐνης, και ορισμένοι υποτύποι ή συνδυασμοί μπορεί να περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα από άλλους. Όταν είναι δυνατόν, καλό είναι να γνωρίζετε πόση καφεΐνη περιέχει το τσάι σας και, αν αυτό δεν είναι σαφές, να επιλέξετε τσάι με λιγότερη καφεΐνη ή βοτανικά τσάγια, ειδικά το απόγευμα.
Συμπερασματικά, τα εν λόγω ροφήματα προσφέρουν σημαντικά οφέλη για την υγεία του εγκεφάλου, εφόσον καταναλώνονται με μέτρο και τηρούνται ορισμένες προφυλάξεις σχετικά με την καφεΐνη.
