Το φιλί θεωρείται σήμερα μια από τις πιο τρυφερές εκφράσεις οικειότητας, καθώς ενώνει ανθρώπους με συναισθηματικούς δεσμούς. Κι όμως, από καθαρά εξελικτική σκοπιά, το φιλί μοιάζει παράλογο: δεν προσφέρει άμεσο πλεονέκτημα επιβίωσης, εκθέτει σε μικρόβια και δεν σχετίζεται με κάποια ζωτική λειτουργία. Γιατί λοιπόν υιοθετήσαμε αυτήν τη συμπεριφορά;
Από πού προήλθε το φιλί;
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Φλόριντα υποστηρίζουν ότι το φιλί δεν ξεκίνησε με τους ανθρώπους, αλλά με τους προγόνους των μεγάλων πιθήκων, πριν από περίπου 20 εκατομμύρια χρόνια.
Οι επιστήμονες εξέτασαν παρατηρήσεις από σύγχρονα πρωτεύοντα θηλαστικά και χρησιμοποίησαν συγκριτικές εξελικτικές τεχνικές για να εντοπίσουν πότε εμφανίστηκε για πρώτη φορά η συμπεριφορά. Ορισμός-κλειδί ήταν η «μη επιθετική επαφή στόμα με στόμα χωρίς μεταφορά τροφής», ένας ορισμός που επιτρέπει να μελετηθούν τόσο τα ρομαντικά όσο και τα πλατωνικά φιλιά.
Οι άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που φιλιούνται. Χιμπατζήδες, ουρακοτάγκοι, μπονόμπο και γορίλες παρουσιάζουν παρόμοιες συμπεριφορές. Αυτό υποδηλώνει ότι το φιλί κληρονομήθηκε από έναν κοινό πρόγονο, ο οποίος πιθανότατα χρησιμοποιούσε την επαφή στόμα με στόμα για κοινωνικούς ή ερωτικούς λόγους. Με βάση τα μοντέλα, το πρώτο «φιλί» τοποθετείται χρονικά μεταξύ 21,5 και 16,9 εκατομμυρίων ετών πριν, πολύ πριν εμφανιστούν τα πρώτα είδη του γένους Homo.
Αυτό αλλάζει εντελώς τον τρόπο που βλέπουμε το φιλί: δεν είναι ανθρώπινη εφεύρεση, αλλά ένα αρχαίο εξελικτικό αποτύπωμα.
Η έρευνα επεκτάθηκε και στους Νεάντερταλ, οι οποίοι φαίνεται ότι αντάλλασσαν σάλιο με τους πρώτους Homo sapiens, πιθανότατα μέσω φιλιών. Το συμπέρασμα προέκυψε από την ανάλυση ενός κοινού στοματικού μικροβίου που διατηρήθηκε σε πληθυσμούς και των δύο ειδών για χιλιάδες χρόνια μετά τον διαχωρισμό τους. Αν οι δύο ομάδες είχαν περιορισμένη ή καθαρά πρακτική επαφή, η ανταλλαγή αυτού του μικροβίου δεν θα ήταν εφικτή.
Με άλλα λόγια, το φιλί συνδέει όχι μόνο τους σύγχρονους ανθρώπους αλλά και τους προϊστορικούς συγγενείς μας.
Πώς επιβίωσε η συνήθεια μέχρι σήμερα;
Αν και η ακριβής αρχική λειτουργία του φιλιού παραμένει θέμα συζήτησης, υπάρχουν τρεις βασικές θεωρίες που εξηγούν γιατί συνεχίζεται μέχρι σήμερα:
1. Δοκιμή συμβατότητας
Η ιδέα εδώ είναι ότι το φιλί λειτουργεί σαν ένα βιολογικό test drive του πιθανού συντρόφου. Η γεύση, η μυρωδιά και τα χημικά σήματα που ανταλλάσσονται μπορούν να δώσουν πληροφορίες για τη γενετική καταλληλότητα, το ανοσοποιητικό σύστημα ή τη συνολική υγεία του άλλου. Με άλλα λόγια, το φιλί ίσως βοήθησε τους προγόνους μας να επιλέξουν πιο κατάλληλους συντρόφους.
2. Προετοιμασία για το ζευγάρωμα
Μια δεύτερη υπόθεση βλέπει το φιλί ως μέσο ενίσχυσης της ρομαντικής εγγύτητας. Το φιλί αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό, τα επίπεδα ορμονών όπως η οκυτοκίνη και την αίσθηση συναισθηματικής σύνδεσης.
3. Κοινωνική «κόλλα»
Δεν είναι όλα τα φιλιά ερωτικά. Στα πρωτεύοντα θηλαστικά, αλλά και στους ανθρώπους, τα φιλιά συχνά χρησιμοποιούνται σε πλατωνικά πλαίσια: για συμφιλίωση, για ανακούφιση, για ενίσχυση της εγγύτητας μεταξύ μελών μιας ομάδας. Σε αυτό το πλαίσιο, το φιλί μπορεί να λειτουργεί ως ένας τρόπος να ενισχύονται δεσμοί και να διατηρείται η κοινωνική συνοχή.
