Κατά την λήψη μιας απόφασης, ειδικά αν πρόκειται για μία σημαντική, οι περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται λίγο χρόνο για να εξετάσουν τις επιλογές τους, γεγονός που είναι απόλυτα φυσιολογικό. Τι γίνεται όμως, όταν προσπαθούμε να σταθμίσουμε όλες τις παραμέτρους και ακόμα δεν μπορούμε να βρούμε την ισορροπία; Η «παραλυτική ανάλυση» περιγράφει ακριβώς αυτό το φαινόμενο, όταν δηλαδή ξοδεύουμε υπερβολικά πολύ χρόνο στην ανάλυση της κάθε επιλογής, σε τέτοιο βαθμό που καταλήγουμε ακόμα πιο μπερδεμένοι, δίχως να μπορούμε τελικά να λάβουμε την καλύτερη απόφαση. Αυτό μπορεί να συμβεί ακόμα και σε σχετικά μικρής κλίμακας αποφάσεις ενώ εντείνεται στις μεγαλύτερες, κατά την λήψη των οποίων μπορεί να ανησυχείτε ότι θα κάνετε την λάθος επιλογή, ακόμα και αν εξετάσετε προσεκτικά τα υπέρ και τα κατά όλων. Ο εγκλωβισμός σε ένα ατελείωτο κύκλο σεναρίων με πολλά ερωτηματικά μπορεί να προκαλέσει έντονη δυσφορία και περιττό άγχος. Για να ξεπεράσετε αυτήν την συνήθεια μπορείτε να δοκιμάσετε να:
Υπερ-αναλύω VS αποφασίζω στρατηγικά
Σε γενικές γραμμές είναι θετικό να σκέφτεστε διεξοδικά και να οργανώνετε κατάλληλα το έδαφος για να πάρετε μεγάλες αποφάσεις, που έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ζωή και την καθημερινότητά σας. Πώς μπορούμε όμως να αντιληφθούμε την διαφορά ανάμεσα σε μια υγιή στάση λήψης αποφάσεων και την «παραλυτική ανάλυση»; Συνήθως, η διαδικασία λήψης αποφάσεων περιλαμβάνει την νοητή και γρήγορη δημιουργία μιας λίστας με ένα πλήρες φάσμα δυνατοτήτων. Τότε, εξίσου γρήγορα, αρχίζουμε να περιορίζουμε αυτήν την λίστα, «διαγράφοντας» τα ακραία σημεία και τις επιλογές που φαίνονται ακατάλληλες. Αυτή η διαδικασία μπορεί να κρατήσει για ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα έως και μερικές ημέρες ή και λίγο περισσότερο αν πρόκειται για σημαντικές αποφάσεις. Ωστόσο, με την «παραλυτική ανάλυση» αυτή η λίστα μπορεί να φαίνεται ατελείωτη, με όλες τις επιλογές να είναι εξίσου πιθανές, γεγονός που μπορεί να εντείνει ένα αίσθημα ανησυχίας ή και πανικού. Η πληθώρα των ολοένα αυξανόμενων επιλογών μπορεί πράγματι να είναι παραλυτική, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να διαχωρίσουμε μια σωστή επιλογή από τις υπόλοιπες.
Που οφείλεται η «παραλυτική ανάλυση»;
Για να την περιορίσετε, θα ήταν καλό να σκεφθείτε αρχικά γιατί αντιμετωπίζετε δυσκολία κατά την διαδικασία λήψης αποφάσεων. Εάν μια παλαιότερη απόφαση δεν εξελίχθηκε τόσο καλά όσο αναμένατε και η ανάμνησή της ακόμα «αντηχεί», τότε μπορεί να δυσκολεύεστε να εμπιστευθείτε τις δυνάμεις σας, φοβούμενοι ότι πιθανότατα και αυτήν την φορά θα κάνετε λάθος. Μπορεί ταυτόχρονα να ανησυχείτε για την κριτική που μπορεί να σας ασκήσουν οι γύρω σας ή και να σκέφτεστε τον αντίκτυπο της συγκεκριμένης επιλογής στο μέλλον σας, τις σχέσεις σας ή και την καριέρα σας. Σε κάθε περίπτωση, αν βρεθείτε «κολλημένοι» σε έναν ατέρμονο κύκλο διερωτήσεων και ανάλυσης είναι σημαντικό να κάνετε μια στροφή προς τα μέσα, καθώς αυτό θα σας βοηθήσει να απαλλαγείτε πιο γρήγορα.
Πώς το αντιμετωπίζουμε;
Μερικές χρήσιμες πρακτικές που μπορείτε να ακολουθήσετε για να την ξεπεράσετε σταδιακά, περιλαμβάνουν:
Πάρτε γρήγορα μικρές αποφάσεις
Εάν αντιμετωπίζετε δυσκολία ακόμα και στις απλές καθημερινές αποφάσεις, τότε θα ήταν καλό να ξεκινήσετε αποφασίζοντας για μικρά πράγματα, δίχως να το σκέφτεστε πολύ. Αυτή η πρακτική μπορεί να φαίνεται τρομακτική, όμως με την πάροδο του χρόνου θα γίνεται ολοένα και πιο εύκολη, αφού θα συνειδητοποιήσετε ότι πράγματι ακόμα και οι σύντομες αποφάσεις μπορούν να λειτουργήσουν υπέρ σας. Δοκιμάστε να επιλέξετε ένα εστιατόριο, χωρίς να διαβάσετε online κριτικές ή να κάνετε μια βόλτα δίχως να επιλέξετε εξαρχής τον δρόμο που θα πάρετε, αντίθετα αφήστε το σώμα σας να σας καθοδηγήσει. Μπορεί να αισθανθείτε μια μικρή ανησυχία, είναι όμως σημαντικό να αφήσετε τον εαυτό σας να εξοικειωθεί με τις γρήγορες και αποφασιστικές ενέργειες της καθημερινότητας με μικρές συνέπειες.
Βάλτε όρια στις σκέψεις σας
Η παρατεταμένη ανάλυση μπορεί να φαίνεται ως ο καλύτερος τρόπος για να φτάσετε στην σωστή απάντηση, ωστόσο αποδεικνύεται επιβλαβής σε ορισμένες περιπτώσεις. Η παραλυτική ανάλυση μπορεί να επηρεάσει το νευρικό σύστημα, αυξάνοντας το συνολικό άγχος, το οποίο με την σειρά του μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στο στομάχι, υψηλή αρτηριακή πίεση ή και κρίσεις πανικού. Μπορεί ακόμα και να δυσκολευτείτε να εστιάσετε στην εργασία ή την προσωπική σας ζωή εάν αφιερώνετε μεγάλα αποθέματα ψυχικής ενέργειας στην λήψη αποφάσεων. Μια πιο χρήσιμη και ωφέλιμη για την υγεία στρατηγική περιλαμβάνει τον καθορισμό ορισμένων ορίων τόσο γύρω από τις σκέψεις σας όσο και γύρω από τον χρόνο που αφιερώνετε στις αποφάσεις σας. Δοκιμάστε να δώσετε στον εαυτό σας μια εβδομάδα προθεσμία και αφιερώστε περίπου μισή ώρα την ημέρα για να συγκεντρώσετε τα υπέρ και τα κατά κάθε επιλογής.
Διαχειριστείτε την επιθυμία για έλεγχο
Πολλές από τις αποφάσεις που θα κληθούμε να λάβουμε πιθανότατα να έχουν πολλές καλές επιλογές. Επιλέγοντας μία αφήνουμε πίσω τις υπόλοιπες, δίχως να γνωρίζουμε πόσο διαφορετικά θα είχαν εξελιχθεί τα πράγματα αν είχαμε πράξει διαφορετικά. Έτσι όμως, λειτουργεί η ζωή και δεν είναι δυνατό να προγραμματίσουμε ή να ελέγξουμε κάθε αποτέλεσμα ή πιθανότητα. Καμία λίστα και καμία πληροφορία δεν μπορεί να μας δώσει μια πλήρη εικόνα μελλοντικών καταστάσεων. Η αβεβαιότητα αυτή φαντάζει τρομακτική αλλά είναι και γεμάτη άγνωστες πτυχές, που μπορούν να μας ωφελήσουν πολύ περισσότερο από αυτό που νομίζαμε. Για αυτό είναι σημαντικό να εμπιστευόμαστε τα ένστικτά μας, αφήνοντας και λίγο στην άκρη την… ζυγαριά.
