Μια νέα εποχή ανοίγει η τεχνολογία mRNA, αλλάζοντας ριζικά όσα γνωρίζαμε για τα εμβόλια και τις παθήσεις στις οποίες επιτίθενται. Ισως, όμως, η πιο δομική ανατροπή ξεκινά από τον ίδιο τους τον ρόλο, καθώς από εργαλεία πρόληψης αναμένεται να μετατραπούν σε εργαλεία θεραπείας για απειλητικές ασθένειες, όπως είναι ο καρκίνος αλλά και η γρίπη, οι καρδιοπάθειες, το AIDS…
«Με τα εμβόλια mRNA θέλουμε να καταπολεμήσουμε τον καρκίνο. Σε δυο-τρία χρόνια θα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα», είπε πρόσφατα σε τηλεοπτική συνέντευξή του ο CEO της Pfizer Αλμπερτ Μπουρλά. Και ίσως η ελπίδα που εσωκλείει η τοποθέτησή του να αντιμετωπιζόταν ως «ευχολόγιο», εάν δεν είχε προηγηθεί η ταχύτατη δημιουργία και παραγωγή των εμβολίων έναντι της Covid-19, αποδεικνύοντας ότι η επιστήμη επενδύει σε… θαύματα.
Για την ιστορία είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι, τόσο η αμερικανική Moderna όσο και η γερμανική BioNTech, ιδρύθηκαν με στόχο την αξιοποίηση της τεχνολογίας mRNA σε πειραματικά εμβόλια για συγκεκριμένες μορφές καρκίνου. Με βασικό πυλώνα τη γνώση που είχε αναπτυχθεί από τις ερευνητικές δεκαετίες που είχαν προηγηθεί, η ταχύτατη ανάπτυξη των εμβολίων mRNA κατά του κορωνοϊού έγινε από ανέφικτη… εφικτή κατά την κρίσιμη φάση της πανδημίας.
Καλούπι
«Το mRNA είναι νουκλεϊνικό οξύ, ένας «οδηγός» που εισάγει μια εντολή στον οργανισμό μας και την παραδίδει στα κύτταρά μας. Φανταστείτε το ως ένα «καλούπι» που θα κατευθύνει τα κύτταρά μας να τοποθετήσουν τα κατάλληλα υλικά για να φτιάξουν το εκμαγείο του και, αμέσως μετά, αυτό το «καλούπι» θα καταστραφεί. Με βάση αυτό, τα mRNA εμβόλια δεν δρουν όπως τα παραδοσιακά εμβόλια που εισήγαν στον οργανισμό ασθενή ή νεκρό ιό, ή τμήμα αυτού, ή κάποια έτοιμη πρωτεΐνη», αναλύει, μιλώντας στα «ΝΕΑ», η καθηγήτρια Βιολογίας-Νανοϊατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μαρία Γαζούλη.
Η ίδια, επιχειρώντας να μας «μυήσει» στην πολύπλοκη αυτή τεχνολογία συνεχίζει: «Τα mRNA εμβόλια στοχεύουν στο να δώσουν εντολή στα κύτταρά μας να φτιάξουν μόνα τους το εμβόλιο που θα μας προστατεύσει, ως εξής: Μόλις δεχτούν την εντολή τα κύτταρά μας παράγουν την πρωτεΐνη που καθορίζει το mRNA, την οποία έχουν εισαγάγει και που αποτελεί το αντιγόνο (δηλαδή, το ερέθισμα), εναντίον του οποίου στη συνέχεια τα Β-κύτταρα του οργανισμού μας θα φτιάξουν αντισώματα και θα ενεργοποιήσουν τα κυτταροτοξικά Τ-κύτταρα».
Στην πραγματικότητα, όπως η ειδικός περιγράφει, τα εμβόλια mRNA θα μπορούσαν να περιγραφούν ως ένα… εγχειρίδιο συναρμολόγησης της μολυσματικής πρωτεΐνης του ιού, ενεργοποιώντας παράλληλα την ανοσία. Ομως, το ερώτημα που αμέσως γεννάται είναι πώς η τεχνολογία αυτή που στοχεύει ιούς μπορεί να μας απελευθερώσει από τα δεινά που προκαλούν τα καρκινικά κύτταρα; «Η κεντρική ιδέα της εφαρμογής της τεχνολογίας του mRNA είναι πολύ σημαντική γιατί διευρύνει την έννοια του εμβολίου σε ένα ευρύτερο πεδίο που αφορά νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Μια τέτοια εφαρμογή είναι σημαντική για τον καρκίνο. Στην περίπτωση αυτή, τα εμβόλια που αντί να εκφράζουν όπως για τον κοροναϊό την πρωτεΐνη ακίδα (η οποία προκαλεί την απόκριση του ανοσοποιητικού μας συστήματος και το προετοιμάζει για την άμυνά του έναντι στον κοροναϊό), χρησιμοποιούνται mRNA ειδικά για κάποιες πρωτεΐνες που εκκρίνονται από τα καρκινικά κύτταρα. Δίνοντας αυτές τις πρωτεΐνες ως mRNA, εκπαιδεύουμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα, ώστε να επιτεθεί στα καρκινικά κύτταρα για τη θεραπεία του καρκίνου».
Νέες μελέτες
«Ηλιαχτίδα» στη μαύρη πανδημική περίοδο αποτελεί και το γεγονός ότι η τρέχουσα υγειονομική κρίση όχι μόνον δεν ανέστειλε τις σχετικές κλινικές μελέτες, αλλά οι επιστήμονες εμφανίζονται ακόμα πιο αποφασισμένοι μετά την επιτυχημένη εφαρμογή της νέας τεχνολογίας έναντι του νέου ιού. Αντίστοιχα, οι επενδυτές βλέπουν πλέον ευκαιρίες αντί για οικονομικά ρίσκα – όπως συνέβαινε έως το 2019.
Ετσι, στις αρχές του περασμένου καλοκαιριού, ένα άλλο εμβόλιο που φέρει την κωδική ονομασίαBNT111 και έχει αναπτυχθεί από τη γερμανική εταιρεία BioNTech χορηγήθηκε (σε συνδυασμό με ένα φάρμακο ανοσοθεραπείας) στον πρώτο ασθενή της κλινικής μελέτης φάσης ΙΙ, ο οποίος πάσχει από μία συγκεκριμένη μορφήπροχωρημένου μελανώματος.
«Το όραμά μας είναι να αξιοποιήσουμε τη δύναμη του ανοσοποιητικού συστήματος ενάντια στον καρκίνο και τις μολυσματικές ασθένειες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο καρκίνος είναι επίσης μια παγκόσμια απειλή για την υγεία, ακόμη χειρότερη από την τρέχουσα πανδημία», είχε δηλώσει τότε ο Özlem Türeci, συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας.
Ο ίδιος, δε, έχει προβλέψει ότι το μέλλον θα είναι συναρπαστικό, λόγω των ιατρικών και θεραπευτικών ανακαλύψεων, εκτιμώντας πως τα επόμενα 15 χρόνια οι θεραπείες mRNA θα αντιπροσωπεύουν το 33% των νέων εγκρίσεων φαρμάκων. Στο πλαίσιο αυτό, το επόμενο βήμα είναι η ανάπτυξη εμβολίου κατά του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Μάλιστα, ήδη τον Οκτώβριο εμβολιάστηκε ο πρώτος ασθενής που έχει διαγνωστεί με τον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου και έχει υποβληθεί σε χειρουργείο. Το πρωτόκολλο προβλέπει στη μελέτη να συμμετέχουν ακόμη 199 ασθενείς, ώστε να διαπιστωθεί εάν η νέα τεχνολογία θα επιτύχει τη διέγερση του ανοσοποιητικού τους με στόχο να καταστρέψει όσα κύτταρα έμειναν μετά την αφαίρεση του νεοπλάσματος, εμποδίζοντας έτσι τυχόν μεταστάσεις.
Η δημιουργία εξατομικευμένων θεραπειών που θα εκπαιδεύουν το σώμα να επιτεθεί σε έναν συγκεκριμένο όγκο είναι το «όραμα» και της εταιρείας Moderna, που επίσης τρέχει κλινικές μελέτες φάσης ΙΙ για τον καρκίνο των ωοθηκών αλλά και την ισχαιμία του μυοκαρδίου.
H ιατρική επανάσταση που ενεργοποίησε η τεχνολογία mRNA φαίνεται προς το παρόν (μένει όμως να επιβεβαιωθεί) πως δεν έχει όρια: στα σκαριά βρίσκεται η ανάπτυξη και άλλων εμβολίων για το AIDS, την ελονοσία, τον ιό της γρίπης…
