Όλοι έχουμε βιώσει την πλήξη ή βαρεμάρα– αυτό το αίσθημα της μείωσης του ενδιαφέροντος ή της πνευματικής διέγερσης.
Τελικά χάνουμε την συγκέντρωσή μας και παύουμε να συμμετέχουμε. Ο χρόνος φαίνεται να περνάει αργά και μπορεί ακόμη και να αρχίσουμε να νιώθουμε νευρικοί. Είτε πρόκειται για μια ταινία που μας απογοητεύει, ένα παιδί που παραπονιέται ότι «δεν έχει τίποτα να κάνει» ή έναν ενήλικα που αποσυντονίζεται κατά τη διάρκεια μιας σύσκεψης, η πλήξη είναι μια καθολική εμπειρία.
Γενικά οριζόμενη ως δυσκολία στη διατήρηση της προσοχής ή του ενδιαφέροντος σε μια τρέχουσα δραστηριότητα, η πλήξη θεωρείται συνήθως ως μια αρνητική κατάσταση που πρέπει να προσπαθούμε να αποφύγουμε ή να εμποδίσουμε τον εαυτό μας να βιώσει.
Τι θα γινόταν όμως αν υπήρχε ένας άλλος τρόπος να δούμε την πλήξη, ως μια θετική κατάσταση; Θα μπορούσε το να μάθουμε να την αποδεχόμαστε ως κάτι που θα μας ωφελούσε;
Ο εγκέφαλος και η πλήξη
Το δίκτυο του εγκεφάλου είναι ένα σύστημα αλληλοσυνδεόμενων περιοχών που συνεργάζονται για να υποστηρίξουν διαφορετικές λειτουργίες.
Μπορούμε να το παρομοιάσουμε με μια πόλη όπου τα προάστια (περιοχές του εγκεφάλου) συνδέονται με δρόμους (νευρικές οδοί), που συνεργάζονται όλα για να επιτρέπουν την αποτελεσματική μεταφορά των πληροφοριών, σύμφωνα με άρθρο στο The Conversation.
Όταν βιώνουμε την βαρεμάρα – για παράδειγμα, ενώ παρακολουθούμε μια ταινία – ο εγκέφαλός μας ενεργοποιεί συγκεκριμένα δίκτυα. Το δίκτυο προσοχής δίνει προτεραιότητα στα σχετικά ερεθίσματα, φιλτράροντας τυχόν περισπασμούς, και είναι ενεργό όταν ξεκινά η ταινία.
Ωστόσο, καθώς η προσοχή μας φθίνει, η δραστηριότητα στο δίκτυο προσοχής μειώνεται, αντανακλώντας τη μειωμένη ικανότητά μας να διατηρήσουμε την εστίασή μας στο μη ενδιαφέρον περιεχόμενο.
Ομοίως, μειωμένη δραστηριότητα παρατηρείται στο πρόσθιο-βρεγματικό ή εκτελεστικό δίκτυο ελέγχου, λόγω της προσπάθειας να διατηρηθεί το ενδιαφέρον για την μη ενδιαφέρουσα ταινία.
Ταυτόχρονα, ενεργοποιείται το δίκτυο προεπιλεγμένης λειτουργίας, μετατοπίζοντας την προσοχή μας προς τις εσωτερικές σκέψεις και την ανασκόπηση. Αυτή είναι μια βασική λειτουργία του δικτύου προεπιλεγμένης λειτουργίας, που αναφέρεται ως ενδοσκόπηση και υποδηλώνει μια στρατηγική για την αντιμετώπιση της πλήξης.
Βαρεμάρα έναντι υπερδιέγερσης
Ζούμε σε μια κοινωνία που μας υποβάλλει σε υπερβολική πληροφόρηση και υψηλό άγχος.
Σχετικά με αυτό, πολλοί από εμάς έχουμε υιοθετήσει έναν γρήγορο τρόπο ζωής, προγραμματίζοντας συνεχώς τον εαυτό μας για να είμαστε απασχολημένοι.
Ως ενήλικες, πολλές φορές προσπαθούμε να συνδυάσουμε την εργασία και την οικογένεια. Αν έχουμε παιδιά, η συνήθεια να γεμίζουμε την ημέρα με σχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες μας επιτρέπει να εργαζόμαστε περισσότερες ώρες.
Μεταξύ αυτών των δραστηριοτήτων, αν έχουμε χρόνο να κάνουμε μια παύση, μπορεί να είμαστε συνεχώς μπροστά στις οθόνες μας, οργανώνοντας, ενημερώνοντας ή απλά περιηγούμενοι για να παραμείνουμε απασχολημένοι.
Ως αποτέλεσμα, οι ενήλικες αναπαράγουν ακούσια την ανάγκη να είναι συνεχώς «ενεργοί» στις νεότερες γενιές.
Αυτή η συνεχής διέγερση μπορεί να έχει υψηλό κόστος, ιδιαίτερα για το νευρικό μας σύστημα. Ο υπερβολικός προγραμματισμός μπορεί να οδηγήσει σε υπερδιέγερση του νευρικού συστήματος.
Το «συμπαθητικό νευρικό σύστημα», που διαχειρίζεται την αντίδραση «fight or flight», έχει σχεδιαστεί για να αντιμετωπίζει περιόδους άγχους.
Ωστόσο, όταν είμαστε συνεχώς αγχωμένοι από την πρόσληψη νέων πληροφοριών και την προσπάθεια συντονισμού διαφορετικών δραστηριοτήτων, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα μπορεί να παραμείνει ενεργοποιημένο για πολύ καιρό.
Αυτό αναφέρεται μερικές φορές ως «αλλοστερική υπερφόρτωση», δηλαδή όταν το νευρικό μας σύστημα κατακλύζεται, διατηρώντας μας σε μια κατάσταση αυξημένης διέγερσης, η οποία μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο χρόνιου στρες.
Μπορεί η πλήξη να είναι καλή για μας;
Σε μικρές δόσεις, η πλήξη είναι το απαραίτητο αντίβαρο στον υπερδιεγερμένο κόσμο στον οποίο ζούμε.
Μπορεί να προσφέρει μοναδικά οφέλη για το νευρικό μας σύστημα και την ψυχική μας υγεία.
Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις μακρές περιόδους πλήξης οι οποίες μπορεί να σχετίζονται με την κατάθλιψη.
Υπάρχουν πολλά οφέλη από το να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βαριέται περιστασιακά:
- βελτίωση της δημιουργικότητας, επιτρέποντάς μας να δημιουργήσουμε «ροή» στις σκέψεις μας
- ανάπτυξη της ανεξαρτησίας στη σκέψη και ενθάρρυνση της αναζήτησης άλλων ενδιαφερόντων αντί της εξάρτησης από συνεχείς εξωτερικές επιρροές
- ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της συναισθηματικής ρύθμισης, καθώς οι αδόμητες στιγμές μπορούν να μας βοηθήσουν να αποδεχτούμε τα συναισθήματά μας
- ενθάρρυνση περιόδων χωρίς χρήση συσκευών και διακοπή του κύκλου της άμεσης ικανοποίησης που συμβάλλει στην καταναγκαστική χρήση συσκευών
- επανισορρόπηση του νευρικού συστήματος και μείωση των αισθητηριακών ερεθισμάτων για να βοηθήσει στην καταπράυνση του άγχους.
Αγκαλιάστε την παύση
Τα επίπεδα άγχους αυξάνονται παγκοσμίως, ειδικά μεταξύ των νέων.
Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν σε αυτή την τάση. Είμαστε συνεχώς «ενεργοί», προσπαθώντας να προγραμματίσουμε κάθε στιγμή.
Αλλά με αυτό τον τρόπο, στερούμε από τον εγκέφαλο και το σώμα μας τον χρόνο που χρειάζονται για να επαναφορτιστούν.
Πρέπει να αγκαλιάσουμε την παύση. Είναι ένας χώρος όπου η δημιουργικότητα μπορεί να ανθίσει, τα συναισθήματα μπορούν να ρυθμιστούν και το νευρικό σύστημα μπορεί να επαναφορτιστεί.
Από την Σιμόνη Σωτηρέλη Παπαδοπούλου
