Η μνήμη, σύμφωνα με νέες έρευνες, δεν αποτελεί μόνο έναν παθητικό αποθηκευτικό χώρο για τις παρελθούσες εμπειρίες μας, αλλά είναι ένα ενεργό, προσαρμόσιμο σύστημα που επηρεάζεται από το συναίσθημα, την προσοχή, την επανάληψη και ακόμη και σωματικές διαδικασίες, όπως η μάσηση. Παρακάτω θα αναφέρουμε στοιχεία από 7 μελέτες που αποκαλύπτουν 7 εξαιρετικά ενδιαφέρουσες αλήθειες σχετικά με τη μνήμη μας.
Θα μάθουμε πως οι αναμνήσεις μας μπορούν να συγχωνευτούν μεταξύ τους, να γίνουν υπερβολικά γενικευμένες υπό πίεση ή ακόμη και να σχηματιστούν σε μη νευρικά κύτταρα.
Το άγχος μπερδεύει τη μνήμη
Νέα έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες δείχνει ότι όταν βιώνουμε παρόμοια γεγονότα επανειλημμένα, όπως για παράδειγμα το να παρκάρουμε στο ίδιο σημείο καθημερινά, οι αναμνήσεις μας μπορούν να συγχωνευτούν. Αυτό έχει περισσότερες πιθανότητες να συμβεί όταν ένα από αυτά τα γεγονότα είναι φορτισμένο συναισθηματικά.
Στη μελέτη, το συγκεκριμένο φαινόμενο ήταν πιο έντονο σε άτομα με υψηλότερα επίπεδα άγχους και μεγαλύτερη αντίδραση σε συναισθηματικά ερεθίσματα. Η εν λόγω έρευνα αμφισβητεί την ιδέα ότι ο εγκέφαλός μας πάντα υπερτονίζει τις διαφορές ανάμεσα σε παρόμοιες αναμνήσεις για να αποφύγει τη σύγχυση. Αντίθετα, βρήκε ότι, υπό ορισμένες συναισθηματικές συνθήκες, οι παρόμοιες αναμνήσεις φαίνονται ακόμη πιο ίδιες μεταξύ τους από όσο μοιάζουν πραγματικά.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν στη μελέτη ζεύγη παρόμοιων αντικειμένων και προσώπων, μερικά από τα οποία συνδυάστηκαν με έντονους ήχους για να προκαλέσουν συναισθηματική διέγερση.
Αργότερα εξετάστηκε η μνήμη για τα χρώματα των αντικειμένων, με τους ανθρώπους συχνά να θυμούνται τα χρώματα ως πιο όμοια από ό,τι ήταν. Αυτό συνέβαινε ιδιαίτερα σε όσους είχαν μεγαλύτερο άγχος ή έντονες φυσικές αντιδράσεις στον δυσάρεστο ήχο.
Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι τα συναισθηματικά γεγονότα μπορεί να προκαλέσουν συγχώνευση των αναμνήσεων αντί για διαχωρισμό, κάτι που ίσως εξηγεί πώς το άγχος μπορεί να οδηγήσει σε φόβους ή σύγχυση ανάμεσα σε απειλητικές και ασφαλείς εμπειρίες.
Γιατί οι αρνητικές αναμνήσεις είναι τόσο επίμονες;
Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στο The Journal of Neuroscience βρέθηκε ότι οι συναισθηματικά φορτισμένες αναμνήσεις γίνονται πιο σταθερές και ζωντανές όταν επαναλαμβάνονται. Αυτό οφείλεται σε μια περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στην επεξεργασία των συναισθημάτων μας.
Όταν οι συμμετέχοντες στην εν λόγω έρευνα παρακολουθούσαν αρνητικές εικόνες πολλές φορές, ο εγκέφαλός τους σχημάτιζε όλο και πιο σταθερά μοτίβα δραστηριότητας σε περιοχές του εγκεφάλου, σχετικές με τη μνήμη. Αυτά τα συνεπή μοτίβα τους βοηθούσαν να θυμούνται καλύτερα τις συναισθηματικές εικόνες σε σύγκριση με τις ουδέτερες, ακόμα και μετά από πολλές προβολές. Το εύρημα αυτό δίνει μια εξήγηση για το γιατί οι αρνητικές αναμνήσεις μπορεί να είναι τόσο επίμονες.
Η μάσηση σκληρών τροφών μπορεί να βελτιώσει τη μνήμη
Η μάσηση σκληρών υλικών όπως… οδοντογλυφίδες, όσο περίεργο και αν ακούγεται, μπορεί να βελτιώσει τη μνήμη, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Frontiers in Systems Neuroscience.
Αυξάνοντας τα αντιοξειδωτικά του εγκεφάλο, σε μία περιοχή που συνδέεται με τον γνωστικό έλεγχο, η μάσηση σκληρών τροφών, έφερε καλύτερα αποτελέσματα σε δοκιμασίες ιδίως βραχυπρόθεσμης μνήμης.
Το οξύ στρες μπορεί να παραμορφώσει τη μνήμη
Το στρες δεν αυξάνει μόνο την ένταση των αναμνήσεών μας, μπορεί επίσης να τις κάνει λιγότερο ακριβείς. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cell, απέδειξε ότι όταν έχουμε στρες, θολώνουν τα όρια ανάμεσα σε ασφαλείς και απειλητικές ενδείξεις.
Το σώμα έχει μνήμη
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature Communications προτείνει ότι η μνήμη δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των εγκεφαλικών κυττάρων. Τα ευρήματα αμφισβητούν τις παγιωμένες αντιλήψεις ότι η μνήμη είναι μοναδική για το νευρικό σύστημα και υποδηλώνουν ότι κύτταρα σε όλο το σώμα μπορεί να χρησιμοποιούν παρόμοιους μηχανισμούς για να επεξεργάζονται και να διατηρούν πληροφορίες.
Η μνήμη και η «μοριακή κόλλα»
Πώς διαρκούν οι αναμνήσεις για χρόνια, όταν τα μόρια που τις αποθηκεύουν αποδομούνται μέσα σε λίγες μέρες; Σχετική έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Science Advances αναφέρει ότι υπάρχει ένα μόριο που ονομάζεται KIBRA και λειτουργεί σαν «κόλλα». Διατηρεί δηλαδή ισχυρές τις συνάψεις που δημιουργούν τη μνήμη μας.
Η ανακάλυψη αυτή μπορεί να οδηγήσει σε νέες θεραπείες για διαταραχές μνήμης, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ και η διαταραχή μετατραυματικού στρες.
Η επίδραση της μνήμης στην προσοχή δεν είναι αυτόματη
Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition αποκάλυψε ότι η μνήμη μπορεί να κατευθύνει την προσοχή μας, μόνο όταν κρατάμε ενεργά αυτή τη μνήμη στο μυαλό μας.
Οι συμμετέχοντες στη μελέτη κλήθηκαν να ανακαλέσουν, να καταστείλουν ή να υποκαταστήσουν αναμνήσεις συγκεκριμένων αντικειμένων που σχετίζονταν με διάφορες σκηνές. Όταν τους επιτράπηκε να θυμηθούν ελεύθερα αυτές τις αναμνήσεις, τα μάτια τους τραβήχτηκαν προς τα αντικείμενα, ακόμα κι αν αυτά δεν ήταν σχετικά με την εργασία.
