Πριν από μερικά χρόνια, μια τάση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας προκαλούσε να δοκιμάσουμε αν μπορούμε να σηκωθούμε από το πάτωμα χωρίς να χρησιμοποιήσουμε τα χέρια μας. Τώρα, ένα νέο challenge αφορά το πόσο μπορούμε να ισορροπήσουμε στο ένα πόδι ενώ βουρτσίζουμε τα δόντια μας. Αυτές οι δοκιμασίες υπόσχονται να μας πουν πόσο καλά μεγαλώνουμε. Αλλά, όντως μας το δείχνουν;
Σωματικά, ένα απλό μέτρο που έχει τραβήξει πολύ την προσοχή είναι η ταχύτητα του περπατήματος. Σύμφωνα με μελέτη, οι άνθρωποι που περπατούν γρηγορότερα από 1,32 μέτρα το δευτερόλεπτο είχαν λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν μέσα στα επόμενα τρία χρόνια. Από την άλλη πλευρά, μια πιο αργή ταχύτητα περπατήματος – κάτω από 0,8 μέτρα το δευτερόλεπτο – μπορεί να αποτελεί σημάδι σαρκοπενίας, μιας κατάστασης που περιλαμβάνει μείωση της μυϊκής μάζας, της μυϊκής δύναμης και της σωματικής λειτουργίας. Όλα αυτά είναι σημαντικοί δείκτες της γήρανσης και της σχετικής έκπτωσης.
Αλλά ενώ αυτοί οι δείκτες είναι χρήσιμοι, δεν είναι εύκολο να μετρηθούν στο σπίτι. Επιπλέον, το να μεγαλώνει κανείς, δεν αφορά μόνο το πόσο δυνατή είναι η λαβή του ή το πόσο γρήγορα περπατά. Η γήρανση είναι ένα πολύπλοκο μείγμα σωματικών, γνωστικών, συναισθηματικών και κοινωνικών αλλαγών και καμία μεμονωμένη δοκιμασία δεν μπορεί να συλλάβει ολόκληρη την εικόνα.
Πώς να κάνετε έναν ενδεικτικό αυτο-έλεγχο
Τι μπορούμε λοιπόν τελικά ρεαλιστικά να κάνουμε για να παρακολουθήσουμε το πόσο καλά μεγαλώνουμε; Αρχικά, θα βοηθήσει να σκεφτούμε πέρα από τη φυσική μας υγεία. Η πνευματική ευστροφία, η συναισθηματική ανθεκτικότητα και οι κοινωνικές σχέσεις έχουν εξίσου μεγάλη σημασία. Θα μπορούσαμε για παράδειγμα να αξιολογήσουμε τη γνωστική μας κατάσταση, η οποία περιλαμβάνει δεξιότητες όπως η προσοχή, η μνήμη και η ευελιξία.
Μερικά γνωστικά τεστ που μπορούμε να δοκιμάσουμε στο σπίτι, περιλαμβάνουν:
Τεστ συνδυασμού στοιχείων
Συνδέστε αριθμούς και γράμματα κατά σειρά (1, Α, 2, Β, κτλ.) και μετρήστε πόσο χρόνο χρειάζεστε.
Τι θα χρειαστείτε:
- Ένα κομμάτι χαρτί
- Στυλό ή μολύβι
- Χρονόμετρο
Πώς θα το κάνετε:
Σχεδιάστε ή εκτύπωστε μια σειρά από αριθμούς και γράμματα τυχαία σκορπισμένα πάνω στο χαρτί. Για παράδειγμα:
Αριθμοί: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Γράμματα: A, B, Γ, Δ, Ε, Ζ, Η, Θ, Ι
Συνδέστε τα σημεία με τη σωστή σειρά:
Ξεκινήστε από το 1, μετά πηγαίνετε στο Α, μετά στο 2, μετά στο Β, μετά στο 3, μετά στο Γ, κτλ.
Η σειρά είναι: 1 → Α → 2 → Β → 3 → Γ → 4 → Δ → κτλ.
Χρονομετρήστε πόσο χρόνο σας πήρε να ολοκληρώσετε το τεστ.
Τι μετράει το τεστ:
- Την ικανότητα σας να συγκεντρώνεστε και να μετακινείτε την προσοχή σας από το ένα είδος πληροφορίας στο άλλο.
- Τη γνωστική σας ευελιξία και την ταχύτητα επεξεργασίας.
Άσκηση «Stroop»
Η Άσκηση Stroop είναι ένα γνωστικό τεστ που μετράει την ικανότητα του εγκεφάλου να αγνοεί αντιφατικές πληροφορίες και να εστιάζει στην σωστή απάντηση.
Πώς λειτουργεί:
Σε αυτήν την άσκηση, εμφανίζονται λέξεις που είναι ονόματα χρωμάτων (π.χ. “κόκκινο”, “μπλε”, “πράσινο”), αλλά η λέξη είναι γραμμένη με ένα διαφορετικό χρώμα μελάνης από αυτό που περιγράφει (π.χ. η λέξη “κόκκινο” γραμμένη με μπλε χρώμα). Η πρόκληση είναι να πείτε το χρώμα της μελάνης και όχι τη λέξη που γράφει.
Για παράδειγμα, αν δείτε τη λέξη “μπλε” γραμμένη με κόκκινο μελάνι, πρέπει να πείτε “κόκκινο” και όχι “μπλε”.
Αυτό δυσκολεύει τον εγκέφαλο, γιατί η αυτόματη αντίδραση είναι να διαβάσει τη λέξη.
Η άσκηση Stroop βοηθά να αξιολογηθεί η ικανότητα συγκέντρωσης και η αντιμετώπιση των αντιφατικών πληροφοριών και χρησιμοποιείται συχνά στην ψυχολογία και τη νευροεπιστήμη.
Διπλή εργασία (Dual-task challenge)
Περπατήστε με κανονική ταχύτητα ενώ μετράτε ανάποδα από το 100 ανά τρία. Αν η ταχύτητα του περπατήματός σας αλλάζει σημαντικά, αυτό μπορεί να δείχνει γνωστική καταπόνηση.
Αυτού του είδους οι δοκιμασίες ελέγχουν πόσο καλά ο εγκέφαλός σας ανταποκρίνεται σε ανταγωνιστικές απαιτήσεις — μια βασική ικανότητα που γίνεται ακόμα πιο σημαντική όσο μεγαλώνουμε. Αυτή η ικανότητα ονομάζεται γνωστική ευελιξία και μας βοηθά να προσαρμοζόμαστε σε αλλαγές, να εναλλάσσουμε εργασίες και να διαχειριζόμαστε περισπασμούς.
Πώς θα καταλάβετε αν βελτιώνεστε;
Μερικές μετρήσεις, όπως το να στεκόμαστε στο ένα πόδι, μπορεί να διαφέρουν πολύ από μέρα σε μέρα ή ακόμα και από ώρα σε ώρα. Μπορεί απλώς να γινόμαστε καλύτεροι επειδή εξασκούμαστε, που δεν σημαίνει απαραίτητα ότι μεγαλώνουμε καλύτερα, απλά ότι έχουμε εξασκηθεί περισσότερο.
Άλλα, όπως η δύναμη λαβής, αλλάζουν πολύ αργά, ακόμα και με τακτική προπόνηση ενδυνάμωσης. Και κάποιες βελτιώσεις είναι συγκεκριμένες για την κάθε δοκιμασία: το να γίνεται κανείς καλύτερος στο τεστ συνδυασμού στοιχείων δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα γίνει και πιο ευφυής στο να παίζει κρεμάλα…
Γι’ αυτό βοηθάει να κάνετε τα τεστ μερικές φορές στην αρχή και μετά να επαναλαμβάνετε τον έλεγχο περίπου μία φορά το μήνα ώστε να παρακολουθείτε τυχόν βελτιώσεις. Οι γνωστικές αλλαγές μπορεί να είναι πιο αργές στο να γίνουν αντιληπτές σε σχέση με τις φυσικές, οπότε οι τακτικοί έλεγχοι μπορούν να βοηθήσουν να αποκαλυφθεί η πρόοδος με την πάροδο του χρόνου.
Περισσότερο παζλ παρά challenge
Δεν υπάρχει ένα μοναδικό τεστ-σκορ-challenge που να μπορεί να αποτυπώσει πόσο καλά μεγαλώνουμε.
Σκεφτείτε το περισσότερο σαν ένα παζλ. Η φυσική υγεία, η πνευματική ευστροφία, η συναισθηματική ισορροπία, η κοινωνική σύνδεση — όλα έχουν σημασία και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Και, φυσικά, ακόμα κι αν τώρα αποδίδουμε καλά, κάποιες αλλαγές στο μέλλον μπορεί να μην είναι στο χέρι μας. Κανένα τεστ δεν μπορεί να προβλέψει πλήρως τι θα συμβεί.
Στο τέλος της ημέρας, ίσως το καλύτερο σημάδι ότι μεγαλώνουμε καλά δεν είναι το πόσο γρήγορα περπατάμε ή το πόση ώρα μπορούμε να σταθούμε στο ένα πόδι, αλλά το πώς νιώθουμε για τη ζωή μας. Αισθανόμαστε ενεργοί, ικανοποιημένοι και συνδεδεμένοι;
Εργαλεία όπως η Κλίμακα Θετικής και Αρνητικής Εμπειρίας (Scale of Positive and Negative Experience) μπορούν να μας βοηθήσουν να αξιολογήσουμε την συναισθηματική μας ευεξία. Αυτή η σύντομη έρευνα των 12 ερωτήσεων μας ρωτά για τα καθημερινά σου συναισθήματα – από τη χαρά και την ηρεμία μέχρι τη λύπη και την απογοήτευση – προσφέροντας μια εικόνα τόσο για τις ευχάριστες όσο και για τις ουσιαστικές πλευρές της ευεξίας.
Το υγιές γήρας δεν έχει να κάνει με το να κερδίζουμε σε αγώνες ταχύτητας ή να τα καταφέρνουμε σε κάποια τεστ μνήμης. Έχει να κάνει με το να γνωρίζουμε τον εαυτό μας – το σώμα μας, το μυαλό μας , τις αξίες μας – και να κάνουμε μικρές, ουσιαστικές αλλαγές που μας βοηθούν να είμαστε πιο αληθινοί, λένε οι ειδικοί.
Οπότε, στηρίξτε το βάρος σας στο ένα πόδι αν θέλετε. Αλλά μην ξεχνάτε να ελέγχετε και το μυαλό σας, το σώμα σας, τα συναισθήματά σας, το αίσθημα του σκοπού σας…
