Όλοι έχουμε βρεθεί σε καταστάσεις που νιώθουμε παγιδευμένοι: στη δουλειά, σε μια σχέση, στην καθημερινότητά μας. Η δυσφορία μάλιστα κάποιες φορές μπορεί να φαίνεται αβάσταχτη. Πώς μπορούμε όμως να καταλάβουμε αν το πρόβλημα είναι εσωτερικό ή εξωτερικό; Αν η ρίζα του δηλαδή βρίσκεται στο περιβάλλον μας ή στον τρόπο που το ερμηνεύουμε;
Η διάκριση ανάμεσα σε εξωτερικές συνθήκες και εσωτερικά μοτίβα δεν είναι πάντα εύκολη αλλά είναι απαραίτητη για να μειώσουμε τη χρόνια ψυχική πίεση και να φέρουμε ουσιαστικές αλλαγές στη ζωή μας.
Όταν η κατάσταση είναι το πρόβλημα
Υπάρχουν φορές που το πρόβλημα είναι πραγματικά εξωτερικό. Ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον ή μια αφόρητη συνθήκη διαβίωσης μπορούν να προκαλέσουν επίμονο άγχος και εξουθένωση. Ίσως δουλεύεις ατελείωτες ώρες χωρίς υποστήριξη. Ίσως ο σύντροφός σου αγνοεί συστηματικά τα συναισθήματά σου. Ίσως ζεις σε μια κατάσταση στην οποία νιώθεις συνεχώς ότι είσαι σε «λειτουργία επιβίωσης».
Σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν φταίει η νοοτροπία — φταίει η πραγματικότητα. Η λύση ξεκινά από μια ειλικρινή αξιολόγηση και συνεχίζεται με στοχευμένες ενέργειες:
- Θέσε όρια σε εργασιακούς χώρους που σε βλάπτουν.
- Αναζήτησε επαγγελματική βοήθεια για να επανεξετάσεις τις ανθυγιεινές σχέσεις.
Όταν το πρόβλημα βρίσκεται μέσα μας
Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις κατά τις οποίες η δυσφορία δεν πηγάζει από την εξωτερική κατάσταση, αλλά από τον τρόπο που την ερμηνεύουμε.
Ένα βασικό σημάδι ενός εσωτερικού ζητήματος είναι η επαναληπτικότητα:
- Αλλάζεις συχνά δουλειές αλλά καταλήγεις πάντα σε συγκρούσεις;
- Νιώθεις δυσφορία σε κάθε σχέση, ακόμα κι όταν ξεκινάει καλά;
Ίσως πρόκειται για βαθύτερες τάσεις όπως:
- Άγχος που σε κάνει να υπεραντιδράς.
- Φόβος απόρριψης που μετατρέπει μικροδιαφωνίες σε εσωτερικά δράματα.
- Αρνητικός εσωτερικός διάλογος που σαμποτάρει τη χαρά και τη σύνδεση.
Η θεωρία Bowen και η συναισθηματική διαύγεια
Σύμφωνα με τη θεωρία των οικογενειακών συστημάτων του Bowen, η ικανότητά μας να αυτορυθμιζόμαστε και να ξεχωρίζουμε το συναίσθημα από τη λογική (διαφοροποίηση εαυτού) είναι κρίσιμη.
Για παράδειγμα:
- Ένα άτομο με χαμηλή διαφοροποίηση ίσως παραιτηθεί αμέσως μόλις νιώσει άγχος στη δουλειά, συγχέοντας την πίεση με τοξικότητα.
- Ένα άτομο με υψηλότερη διαφοροποίηση μπορεί να αναγνωρίσει την εσωτερική του αντίδραση, να την αξιολογήσει νηφάλια και να δράσει με πιο καθαρό μυαλό.
Πέντε πρακτικά βήματα για διαύγεια
- Αναγνώρισε τα μοτίβα
Κράτησε ημερολόγιο. Βλέπεις επαναλαμβανόμενες απογοητεύσεις ή φυγές; Ίσως κάτι βαθύτερο βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια. - Εξωτερική αξιολόγηση
Κατέγραψε τους εξωτερικούς παράγοντες δυσφορίας. Μίλησε με έμπιστα πρόσωπα ή έναν θεραπευτή για να λάβεις μια αντικειμενική οπτική. - Αυτορρύθμιση
Εξάσκησε τεχνικές ενσυνειδητότητας και γείωσης. Βοηθούν να διατηρήσεις τον έλεγχο όταν το άγχος σε κατακλύζει. - Διαχώρισε πριν αποφασίσεις
Μη δράσεις όταν τα συναισθήματα έχουν… χτυπήσει κόκκινο. Δώσε χρόνο στον εαυτό σου να σκεφτεί λογικά πριν πάρεις σημαντικές αποφάσεις. - Αναζήτησε θεραπευτική υποστήριξη
Ένας ειδικός μπορεί να σε βοηθήσει να κατανοήσεις τι είναι πραγματικό και τι προέρχεται από μέσα σου και να σου προσφέρει στρατηγικές αλλαγής.
Κατανόηση του εαυτού: Το πιο σημαντικό βήμα
Είτε πρέπει να αντιμετωπίσεις τον κόσμο γύρω σου, είτε τον κόσμο μέσα σου, και τα δύο αποτελούν ευκαιρίες για εξέλιξη, θεραπεία, ενσυναίσθηση, αυτογνωσία.
Η κατανόηση του εαυτού σου είναι το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για να καταλάβεις τι πραγματικά χρειάζεσαι. Δεν είναι εύκολο, αλλά σε κάθε περίπτωση, αξίζει να προσπαθήσεις.
