Όταν οι άνθρωποι φαντάζονται το μέλλον, οι αισιόδοξοι «συντονίζονται» εγκεφαλικά μεταξύ τους, ενώ οι απαισιόδοξοι ακολουθούν το δικό τους, μοναδικό μονοπάτι στη ζωή. Αυτό αποκάλυψε πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences των ΗΠΑ, επιβεβαιώνοντας με επιστημονικά δεδομένα μια φράση που χρονολογείται από τον 19ο αιώνα: «Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν μεταξύ τους, κάθε δυστυχισμένη οικογένεια είναι δυστυχισμένη με τον δικό της τρόπο», από την Άννα Καρένινα του Τολστόι.
Η έρευνα δείχνει πως οι αισιόδοξοι εμφανίζουν παρόμοια πρότυπα εγκεφαλικής δραστηριότητας στον μέσο προμετωπιαίο φλοιό, μια περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη σκέψη για το μέλλον. Αντίθετα, οι απαισιόδοξοι εμφανίζουν σημαντική ποικιλομορφία, ακόμα και μεταξύ τους.
Κοινός παρονομαστής η αισιοδοξία στη ζωή μας
Ο επικεφαλής της μελέτης, ψυχολόγος Κουνιάκι Γιαναγκισάβα από το Πανεπιστήμιο Kobe της Ιαπωνίας, θέλησε να διερευνήσει αν η κοινωνική επιτυχία των αισιόδοξων σχετίζεται αποκλειστικά με την προσωπικότητα ή και με έναν κοινό νευρολογικό μηχανισμό.
Στο πλαίσιο της μελέτης, οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) ενώ φαντάζονταν μελλοντικά γεγονότα – θετικά, ουδέτερα ή αρνητικά – που αφορούσαν είτε τους ίδιους είτε τον/την σύντροφό τους. Κατόπιν, αξιολογήθηκε ο βαθμός αισιοδοξίας ή απαισιοδοξίας τους μέσω ερωτηματολογίων.
Το αποτέλεσμα ήταν σαφές: μόνο οι αισιόδοξοι εμφάνιζαν κοινά μοτίβα ενεργοποίησης στον εγκέφαλο, και μάλιστα αντιδρούσαν πολύ διαφορετικά όταν φαντάζονταν θετικά έναντι αρνητικών γεγονότων. Οι απαισιόδοξοι, από την άλλη, παρουσίαζαν μοναδικά μοτίβα χωρίς κοινές γραμμές.
Η κοινωνική νευροεπιστήμονας Ελίσα Μπαέκ, η οποία έχει μελετήσει τη μοναξιά και τα κοινωνικά δίκτυα, μιλά για την «αρχή της Άννα Καρένινα»: οι επιτυχημένες καταστάσεις – όπως η αισιοδοξία ή η κοινωνική συνδεσιμότητα – παρουσιάζουν κοινά μοτίβα στον εγκέφαλο, ενώ οι λιγότερο επιτυχημένες είναι νευρολογικά περισσότερο διάσπαρτες και εξατομικευμένες.
Με άλλα λόγια, το «να είμαστε στο ίδιο μήκος κύματος» δεν είναι απλώς σχήμα λόγου – μπορεί να είναι και νευρολογικό φαινόμενο που συμβάλλει στην ανθρώπινη σύνδεση.
Τι ρόλο παίζει ο πολιτισμός;
Η σύγκλιση των αισιόδοξων εγκεφάλων ίσως σχετίζεται με τις πολιτισμικές αξίες που κατευθύνουν τη σκέψη και τη συμπεριφορά προς κοινωνικά αποδεκτούς στόχους στη ζωή, όπως η αισιοδοξία. Ωστόσο, όπως σημειώνει η ερευνήτρια Άλια Ντέβιτ από το Πανεπιστήμιο Waikato, η αισιοδοξία δεν είναι πάντα ωφέλιμη: η υπερβολική αισιοδοξία μπορεί να οδηγήσει σε κακή προετοιμασία για το μέλλον.
Αντίστοιχα, η απαισιοδοξία μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να έχει λειτουργικό ρόλο. Ο λεγόμενος «αμυντικός απαισιόδοξος» προετοιμάζεται καλύτερα για τις δυσκολίες, θέτοντας ρεαλιστικά σενάρια και στρατηγικές πρόληψης.
Τελικά, ποιο είναι το ιδανικό;
Η μελέτη δεν προτείνει ότι η αισιοδοξία είναι ο μόνος δρόμος προς την ευτυχία ή τη σύνδεση, αλλά τονίζει πως η κοινή αντίληψη του μέλλοντος μπορεί να είναι βασικός παράγοντας στη δημιουργία σχέσεων και κοινωνικών δεσμών.
Ίσως, λοιπόν, το σημαντικό δεν είναι να είμαστε όλοι αισιόδοξοι, αλλά να μπορούμε να μοιραζόμαστε μια κοινή γλώσσα ελπίδας ή έστω, να κατανοούμε τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους ο καθένας μας κοιτάζει προς το μέλλον.
