Αν νομίζατε ότι οι λειτουργίες είναι απλώς υπολογισμοί που εκτελούνται από τον εγκέφαλο, απομονωμένα από τις σωματικές εμπειρίες, κάνετε λάθος! Το σώμα, σύμφωνα με έρευνα δημοσιευμένη στο MIT Press, παίζει κεντρικό ρόλο στη σκέψη και στη μάθηση. Η νόηση συνδέεται άρρηκτα με το σώμα μας. Μαθαίνουμε και μέσα από αυτό και όχι μόνο μέσω τους πνεύματος. Ο νους και το σώμα συνεργάζονται για να ενισχύσουν τη γνωστική διαδικασία και τελικά τη διαδικασία της μάθησης.
Οι σωματικές αισθήσεις και οι κινήσεις δεν είναι δευτερεύουσες ως προς τις γνωστικές εμπειρίες, αντίθετα αποτελούν τη βάση με την οποία αντιλαμβανόμαστε και αλληλεπιδρούμε με το περιβάλλον μας. Πώς θα μπορούσε να μην είναι έτσι άλλωστε, αφού το σώμα είναι αυτό που διαμορφώνει την εμπειρία μας από τον κόσμο;
Αυτό σημαίνει ότι η δράση έχει σημασία για το πόσο θα αποδώσουμε και για το τι θα μάθουμε. Ενδιαφέρον έχει, μάλιστα, ότι ακόμα και η παρατήρηση των ενεργειών των άλλων μπορεί να βελτιώσει τη γνώση μας, αφού το κινητικό μας σύστημα «συγχρονίζεται» με αυτού, τον οποίο παρατηρούμε.
Τι είναι οι «μηχανικές» γνώσεις;
Η έννοια της γνώσης που βασίζεται στο σώμα αναφέρεται σε εκείνες τις γνώσεις, όπου το σώμα «ξέρει πώς να δράσει», αυτές που θεωρούμε «μηχανικές», όπως, για παράδειγμα, όταν πληκτρολογούμε χωρίς να κοιτάμε ή όταν οδηγούμε ή ποδηλατούμε. Σ’ αυτό το είδος γνώσης, το σώμα και όχι το μυαλό είναι το υποκείμενο που έχει τη γνώση. Οι δεξιότητες απόδοσης είναι ενσωματωμένες και το σώμα δρα κατάλληλα σε κάθε κατάσταση.
Μπορούμε να το καταλάβουμε ακόμη καλύτερα αν σκεφτούμε τα συστήματα μέτρησης με τα δάχτυλα που χρησιμοποιούμε στην παιδική μας ηλικία, τα οποία μπορεί να συνεχίζουν να επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ακόμη και ως ενήλικες επεξεργαζόμαστε τους αριθμούς.
Η γραφή
Έρευνες δείχνουν ότι η χειρόγραφη γραφή στο χαρτί ενισχύει την απόκτηση γνώσης γραμμάτων σε σύγκριση με τη χρήση του πληκτρολογίου. Και αυτό οφείλεται στη σωματική επανάληψη, συγκεκριμένα στην κίνηση των δακτύλων μας, που συνδέεται με τη δημιουργία των γραμμάτων. Οι μαθητές φτάνουν να αποκτούν τη δεξιότητα της γραφής, μετά από επανάληψη, καθώς η πράξη γίνεται «μηχανικά», είναι υποσυνείδητη και εκτελείται αυτόματα από το σώμα, χωρίς συνειδητή προσπάθεια.
Αυτό αφορά σε ένα ευρύτερο φάσμα καθημερινών ενεργειών: περπάτημα, φαγητό, ντύσιμο, οδήγηση, συνομιλία κ.ά. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε να κάνουμε ποδήλατο χωρίς να χρειάζεται να αναλύουμε βήμα-βήμα τις κινήσεις μας. Η γνώση των δεξιοτήτων αυτών φαίνεται να είναι «χαραγμένη» στο σώμα μας. Όσο πιο εξοικειωμένη ή αυτοματοποιημένη είναι μια πράξη, τόσο λιγότερο συνειδητά τη βιώνουμε. Στην οδήγηση, για παράδειγμα, το αυτοκίνητο γίνεται προέκταση του σώματος, κάπως σαν να «νιώθουμε» τα όρια του οχήματος από προφυλακτήρα σε προφυλακτήρα.
Μουσική και σώμα
Οι συνήθειες που διαμορφώνουμε δεν συνδέονται μόνο με το σώμα μας, αλλά συνήθως επηρεάζουν και την ταυτότητά μας, συμβαίνει αυτό που λέμε «είμαστε ό,τι κάνουμε». Πολλοί μουσικοί, μάλιστα, δηλώνουν ότι τα όργανα γίνονται ακόμη και μέρος του σώματός τους.
Ακόμα και η εμπειρία της ακρόασης μουσικής που προκαλεί συναίσθημα μπορεί επίσης να περιγραφεί ως εμπειρία που συνδέεται με το σώμα μας, αφού περιλαμβάνει το σώμα και την αλληλεπίδρασή αυτού με τον ήχο.
Έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of New Music Research, δείχνει ότι οι άνθρωποι νοηματοδοτούν αυτό που ακούν στους στίχους των τραγουδιών, προσομοιώνοντας νοητικά τις κινήσεις του σώματός τους, σαν να ζούσαν οι ίδιοι την ιστορία που περιγράφεται.
Σύμφωνα με την εν λόγω μελέτη, και το χειροκρότημα ή το χτύπημα του ποδιού στον συγχρονισμένο στο ρυθμό της μουσικής είναι τέτοιου είδους εμπειρίες.
