Ανασκόπηση μελετών που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nutrients παρουσίασε τα διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με τον καφέ, συμπεριλαμβανομένων των τρόπων με τους οποίους μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο θνησιμότητας και να προστατεύσει από διάφορες ασθένειες.
Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη εξέτασε:
- την επίδραση του καφέ στην ευεξία,
- τους πιθανούς μηχανισμούς που ευθύνονται για τα ευεργετικά του αποτελέσματα,
- τις προσθήκες όπως κρέμα και ζάχαρη και πώς αυτές επηρεάζουν τα αποτελέσματα,
- ενδεχόμενες ανησυχίες για την υγεία και
- τις κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα.
Ο καφές συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο διαβήτη και πρόωρου θανάτου
Η ανασκόπηση εξηγεί ότι, κατά κανόνα, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) θεωρεί τον καφέ υγιεινό όταν περιέχει λιγότερες από πέντε θερμίδες.
Πολλές μελέτες παρακολούθησης πληθυσμών δείχνουν πως η κατανάλωση καφέ συνδέεται με μειωμένα ποσοστά θνησιμότητας. Χαρακτηριστικά, μία εξ’ αυτών αποκάλυψε ότι η κατανάλωση τουλάχιστον 2 φλιτζανιών καφέ την ημέρα σχετίζεται με 10–15% χαμηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας από όλες τις αιτίες. Μια μετα-ανάλυση έδειξε ότι η σχέση αυτή δεν είναι γραμμική — ο χαμηλότερος κίνδυνος θανάτου καταγράφηκε σε όσους έπιναν περίπου 3,5 φλιτζάνια καφέ την ημέρα.
Τόσο ο κανονικός όσο και ο ντεκαφεϊνέ καφές φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο θνησιμότητας. Το ίδιο πιθανόν ισχύει και για όλους τους τύπους καφέ.
Ως προς τη σχέση του καφέ με συγκεκριμένες παθήσεις και αιτίες θνησιμότητας, φάνηκε ότι:
- Η κατανάλωση 3 έως 5 φλιτζανιών καφέ ημερησίως μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου κατά περίπου 15%.
- Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο καφές δεν αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου και μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για ορισμένους τύπους, όπως ο καρκίνος του ενδομητρίου.
- Ο καφές ίσως μειώνει τον κίνδυνο τραυματισμών και ατυχημάτων, καθώς ενισχύει την εγρήγορση και συμβάλλει σε μεγαλύτερη κινητικότητα.
- Μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου χρόνιων αναπνευστικών προβλημάτων και θνησιμότητας από αναπνευστικά νοσήματα.
- Ο καφές φαίνεται επίσης να μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, τόσο σε κανονική όσο και σε ντεκαφεϊνέ μορφή.
Για άτομα που έχουν ήδη διαβήτη, μια μετα-ανάλυση έδειξε ότι ο καφές μπορεί να:
- μειώσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων,
- μειώσει τη θνησιμότητα από καρδιαγγειακές παθήσεις, και
- τη συνολική θνησιμότητα.
Ο καφές ίσως έχει οφέλη για το ήπαρ, αν και φαίνεται πως η επίδραση δεν είναι τόσο έντονη όσο θεωρούσαν οι επιστήμονες παλαιότερα. Ενδέχεται επίσης να μειώνει τον κίνδυνο προβλημάτων στα νεφρά, όπως η χρόνια νεφρική νόσος.
Επιπλέον, η κατανάλωση καφέ θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο γνωστικών διαταραχών κατά 25%. Παράλληλα, η τακτική κατανάλωση καφέ ίσως μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Πάρκινσον και να επιβραδύνει την εξέλιξή της.
Ο καφές με καφεΐνη φαίνεται να ενισχύει την αθλητική απόδοση, την πνευματική διαύγεια και αισθήσεις όπως η όραση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να συμβάλει και στην επανεκκίνηση της λειτουργίας του εντέρου μετά από χειρουργική επέμβαση.
Οι ερευνητές εξέτασαν τέλος ορισμένα οφέλη για την ευεξία. Ορισμένα δεδομένα έδειξαν ότι ο καφές μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης συμπτωμάτων κατάθλιψης και αντιληπτής ψυχολογικής πίεσης (στρες).
Συνολικά, τα αποτελέσματα από αρκετές δεκαετίες έρευνας σε εκατομμύρια ανθρώπους δείχνουν ότι ο καφές είναι ευεργετικός για την υγεία. Η μέτρια κατανάλωση καφέ, δηλαδή από 3 έως 5 φλιτζάνια ημερησίως, συνδέεται με αυξημένο προσδόκιμο ζωής και μειωμένο κίνδυνο για πολλές σοβαρές παθήσεις, όπως καρδιοπάθειες, εγκεφαλικά, διαβήτης τύπου 2, αναπνευστικές ασθένειες και γνωστική εξασθένηση.
Πιθανοί μηχανισμοί της ευεργετικής δράσης του καφέ
Οι ερευνητές προτείνουν ότι ο καφές βοηθά στη ρύθμιση της γλυκόζης, με την καφεΐνη να βελτιώνει την ανοχή στη γλυκόζη. Η καφεΐνη επίσης φαίνεται να αυξάνει τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας, κάτι που σχετίζεται με χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος (BMI).
Η κατανάλωση καφεΐνης πριν την άσκηση ενδέχεται να ενισχύει την καύση λίπους.
Ο καφές μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της πνευμονικής λειτουργίας, αν και το κάπνισμα μπορεί να ακυρώνει τα θετικά αυτά αποτελέσματα. Τα οφέλη για τους πνεύμονες ενδέχεται να σχετίζονται με μεταβολίτες της καφεΐνης, όπως η παραξανθίνη.
Τέλος, ο καφές μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της φλεγμονής και της ανοσολογικής αντίδρασης του οργανισμού.
Οι «προσθήκες» στον καφέ ακυρώνουν τα οφέλη;
Ένα από τα ερωτήματα που απασχολούν είναι αν οι προσθήκες στον καφέ (όπως ζάχαρη και κρέμα) ακυρώνουν τα οφέλη:
- Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι η προσθήκη ζάχαρης μπορεί να εξουδετερώσει τα θετικά αποτελέσματα του καφέ.
- Μια μελέτη έδειξε ότι ο καφές με ζάχαρη αυξάνει τον κίνδυνο κατάθλιψης.
- Άλλη μελέτη υποστηρίζει ότι η ζάχαρη μπορεί να ακυρώσει τα οφέλη του καφέ (ντεκαφεϊνέ ή κανονικού) στην πρόληψη της αύξησης βάρους.
- Αντίθετα, η κρέμα ή τα υποκατάστατα γάλακτος δεν συνδέθηκαν με αύξηση του βάρους.
Συμπερασματικά, φάνηκε ότι η προσθήκη μικρής ποσότητας ζάχαρης ή κρέμας δεν αναιρεί απαραίτητα τα θετικά αποτελέσματα του καφέ στη μείωση της θνησιμότητας, αλλά μεγαλύτερες ποσότητες μπορεί να περιορίσουν τα οφέλη.
Πιθανές παρενέργειες & περιορισμοί
- Η κατανάλωση καφέ μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο, αλλά αυτό εξαρτάται από το πότε καταναλώνεται.
- Μπορεί να προκαλέσει προσωρινή αύξηση της αρτηριακής πίεσης, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει μακροπρόθεσμος κίνδυνος.
- Τα δεδομένα δείχνουν ότι η μέτρια κατανάλωση καφέ και καφεΐνης δεν αυξάνει τον κίνδυνο αρρυθμιών.
- Ορισμένες μελέτες έχουν αντικρουόμενα ευρήματα σχετικά με την κατανάλωση καφέ κατά την εγκυμοσύνη. Αν και κάποιες έρευνες δεν βρίσκουν αρνητικές συνέπειες, οι συγγραφείς της ανασκόπησης συνιστούν ότι κατά την εγκυμοσύνη ίσως πρέπει να περιοριστεί η καφεΐνη.
Η υπερβολική κατανάλωση καφέ μπορεί να προκαλέσει άγχος ή κρίσεις πανικού, κυρίως σε άτομα που είναι ευαίσθητα ή έχουν διαγνωστεί με διαταραχές πανικού.
Μεγάλες ποσότητες καφέ ή καφεΐνης μπορεί να προκαλέσουν:
- ταχυκαρδία,
- φτερουγίσματα στην καρδιά,
- και άλλα συμπτώματα που μοιάζουν με κρίση πανικού.
Οι ερευνητές καταλήγουν ότι η κατανάλωση καφέ πρέπει να είναι εξατομικευμένη, ανάλογα με το προφίλ και την υγεία του κάθε ατόμου.
Υπάρχει μεγάλη ατομική διαφοροποίηση στην αντίδραση κάθε ανθρώπου στον καφέ. Ο καφές πολλές φορές καταναλώνεται ταυτόχρονα με κάπνισμα ή αλκοόλ, κάτι που μπορεί να ενισχύσει ή να αλλοιώσει τα αποτελέσματά του. Ο συγγραφέας της μελέτης, Δρ. Farin Kamangar, σημειώνει:
«Παρά τα ισχυρά στοιχεία από μεγάλες μελέτες παρατήρησης, τα περισσότερα ευρήματα παραμένουν παρατηρησιακά. Το επόμενο βήμα είναι να προχωρήσουμε σε αυστηρές κλινικές δοκιμές και γενετικές μελέτες ώστε να μπορέσουμε να επιβεβαιώσουμε τις αιτιώδεις σχέσεις.»
Ο ίδιος επισημαίνει:
«Το μήνυμα είναι σαφές: για τους περισσότερους ενήλικες, η μέτρια κατανάλωση καφέ μπορεί να ενταχθεί με ασφάλεια σε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Ωστόσο, υπάρχουν και παρατηρήσεις: η προσθήκη ζάχαρης και κρέμας μπορεί να μειώσει τα προστατευτικά οφέλη του καφέ. Για τα βέλτιστα αποτελέσματα, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας και ακούστε το σώμα σας.»
