Ανάμεσα στα δώρα, στα τραπέζια και στις «to-do» λίστες των γιορτών, πολλοί από εμάς αναρωτιόμαστε αν ήμαστε αρκετά «καλοί» τη χρονιά που φεύγει; Δουλέψαμε αποδοτικά; Ήμαστε υπομονετικοί, ευγενικοί, «σωστοί» γονείς, σύντροφοι, φίλοι;
Η λογική του «καλού ή του κακού παιδιού» δεν μένει στα παιδικά παραμύθια, συχνά μας ακολουθεί και στην ενήλικη ζωή. Είναι η εσωτερική φωνή που κρίνει πότε σταθήκαμε αντάξιοι των προσδοκιών και πότε όχι. Κι όσο πλησιάζει ο απολογισμός της χρονιάς, αυτή η φωνή δυναμώνει. Μόνο που, όπως επισημαίνουν οι ψυχολόγοι, η συνεχής αξιολόγηση φθείρει τη σχέση που έχουμε με τον εαυτό μας. Γιατί δεν υπάρχει πιο αυστηρή μορφή κριτικής από την εσωτερική. Εκείνη που μας αρνείται ξεκούραση, συγχώρεση ή απλώς λίγη τρυφερότητα. Οι γιορτές, με όλη τους τη συναισθηματική ένταση, μπορεί να λειτουργήσουν σαν καθρέφτης. Δεν αντανακλούν μόνο το πώς συμπεριφερόμαστε στους άλλους, αλλά και το πώς φροντίζουμε το μέσα μας.
Η ψυχολογία του «καλού παιδιού»
Από παιδιά μαθαίνουμε ότι αν είμαστε «καλοί», θα ανταμειφθούμε. Αυτό το σχήμα επιβράβευσης – τιμωρίας διαμορφώνει βαθιά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την αξία μας και, αργότερα, την αυτοεκτίμησή μας. Η θεωρία της αυτοαντίληψης (self-perception theory) υποστηρίζει πως συχνά κρίνουμε ποιοι είμαστε με βάση το πώς συμπεριφερόμαστε.
Αν, λοιπόν, φερόμαστε στον εαυτό μας με αυστηρότητα, τον μαθαίνουμε να πιστεύει ότι δεν αξίζει καλοσύνη. Αν, αντίθετα, του επιτρέπουμε ξεκούραση, επιείκεια και χαρά, του στέλνουμε το μήνυμα ότι είναι άξιος φροντίδας.
Η εποχική ενοχή των Χριστουγέννων
Όσο κι αν οι γιορτές υπόσχονται μαγεία, πολλοί άνθρωποι νιώθουν πίεση, κούραση και ενοχή. Ενοχή γιατί δεν πρόλαβαν, γιατί δεν είναι στο mood, γιατί το τραπέζι δεν ήταν τέλειο, γιατί δεν χάρηκαν όσο περίμεναν. Αυτή η ανάγκη για τελειότητα πηγάζει από την επιθυμία μας να αξίζουμε αγάπη και αποδοχή.
Τι λέει η επιστήμη για την αυτοσυμπόνια
Σύμφωνα με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τέξας που μελετούν την αυτοσυμπόνια, οι άνθρωποι που φέρονται με καλοσύνη στον εαυτό τους:
- Έχουν χαμηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης.
- Ανακάμπτουν πιο εύκολα από αποτυχίες.
- Καταφέρνουν περισσότερα.
Οι γιορτές μάς χωρίζουν παραδοσιακά σε κατηγορίες: καλούς ή κακούς, συνεπείς ή χαοτικούς, τυπικούς ή ξεχασιάρηδες – και ίσως αυτό να είναι το λάθος φίλτρο. Οι νευροεπιστήμονες μας επισημαίνουν ότι ο εγκέφαλος θυμάται πιο έντονα τις στιγμές που αποτύχαμε, κι έτσι συχνά προσκολλώμαστε στα λάθη μας περισσότερο από τις επιτυχίες μας. Το σημαντικό είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι η αξία μας δεν μετριέται από όσα δεν καταφέραμε, αλλά από την ικανότητά μας να αποδεχόμαστε και να φροντίζουμε τον εαυτό μας.
